İşverenin işçilere eşit davranma borcu vardır

İŞÇİ, İŞVEREN ÜCRETSİZ İZİNDE EŞİT DAVRANMAZSA NE YAPABİLİR?

Eşim bir GSM bayisinde çalışıyor ve 2 aydır ücretsiz izinde. Çalışanlardan 3’ü sürekli ücretsiz izne çıkartılırken, eşimle aynı vasıfta olan 1 kişi sürekli çalışmaya devam ediyor. Ücretsiz izne çıkartılanların yerine diğer şubelerden destek elemanı çekiyorlar. Devletin verdiği 1177 lirayla çark dönmüyor, evim kira, iki küçük çocuğum var. Ne yapmamız gerekiyor, nereye başvurmalıyız? (Seda Ç.)

Pandemi dolayısıyla 17 Nisan’da başlayan işten çıkarma yasağının süresi 17 Ocak 2021 tarihine kadar uzatıldı. Kanuna göre, işten çıkarma yasağı boyunca işveren işçileri ücretsiz izne ayırabilir. Kanun, işçinin, ücretsiz izne çıkartılmayı “haklı fesih” sebebi yapmasını engellerken, işverenin işçileri hangi kriterlere göre ücretsiz izne ayıracağı konusunda ise hiçbir kısıtlama içermiyor.

Bununla birlikte işverenin işçilere eşit davranma borcu vardır. Yargıtay’a göre, işveren işyerinde çalışan işçiler arasında haklı ve objektif bir neden olmadıkça farklı davranamaz. Aynı durumdaki işçilere objektif ve farklı davranmayı haklı kılacak nedenler bulunmadıkça eşit davranmak zorundadır.

Eşiniz, işyerindeki ayrımcı uygulamanın devam etmesi halinde öncelikle çalışma bakanlığı il müdürlüğüne şikayette bulunabilir. Bakanlık müfettişleri ayrımcılık tespit ederse, ayrımcılığın giderilmesi için mühlet verir. Bu mühletin sonunda da ayrımcılık devam ederse iş akdini haklı fesih yoluna gidebilir. Bakanlık müfettişleri ayrımcılık tespit ederse, kıdem tazminatının yanı sıra mahkeme aracılığıyla dört aya kadar ayrımcılık tazminatı da talep edebilir.

İşveren kıdem tazminatını ödemeyi kabul etmezse önce arabulucuya başvurmalı. Burada sonuç alamazsa dava açmalıdır.

İŞÇİ SAĞLIK GEREKÇESİYLE KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Altı yıldır bir şirkette çalışmaktayım. Pandemi sürecinde evimde bir sakatlık yaşadım ve çapraz bağlarım koptu, ameliyat oldum. Üç ay raporluydum, şu an 1.5 aydır çalışıyorum ama çok zorlanıyorum. İşim ağır ve sürekli ayaktayım. Devlet hastanesindeki doktorum, ağır iş yapamayacağıma dair rapor verebileceğini söyledi. Bu raporla tazminat talep edip işten ayrılabilir miyim? (M.B.)

İş Kanunu uyarınca işçi sağlık sebeplerinden dolayı iş akdini feshederek kıdem tazminatı alabilir. Ancak, bunun bazı koşullar var.

İşçinin sağlık gerekçesiyle haklı fesih yapabilmesi için işin işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması gerekir. Yargıtay’a göre, bu durumun tespiti için işyerinin özellikleri, işçinin çalışma koşulları, yaptığı işi, yaşı ve hizmet süresi dikkate alınarak işçinin çalışmasına engel olabilecek bir rahatsızlığının bulunup bulunmadığının tam teşekküllü devlet hastanesi, adli tıp veya üniversite hastanelerinden heyet raporu ile ortaya konulması gerekir. İşçinin yaptığı işin sağlığı için risk teşkil ettiği raporla tespit edilirse, öncelikle işyerinde işçinin sağlık durumuna uygun verilebilecek başka işler olup olmadığına bakılmalı. İşçiye uygun başka bir iş bulunmuyorsa bu durumda iş akdini sağlık gerekçesiyle feshedip kıdem tazminatı isteme hakkı doğar.

Bu nedenle devlet hastanesindeki bir doktordan rapor almanız yeterli olmaz. Tam teşekküllü devlet hastanesi veya üniversite hastanesinden heyet raporu almalı ve bu raporla işverenden size göre uygun başka bir iş talep etmelisiniz. Rapora rağmen işveren uygun başka bir iş gösteremezse iş akdini feshedip kıdem tazminatı isteyebilirsiniz.

EV HİZMETLERİNDE ON GÜNDEN FAZLA ÇALIŞTIRILAN KİŞİ PANDEMİDE İŞTEN ÇIKARTILABİLİR Mİ?

Ev işlerine haftanın 5 günü yarım gün gelen bir hanımı Haziran 2018'den beri SGK'lı olarak çalıştırıyorum. Prim ödemelerini, ayda 10 günden fazla çalışan kategorisinde düzenli bir şekilde yapıyorum. Hanımın 4 çocuğu var, eşinin annesi ile bir arada yaşıyorlar. İlk pandemi döneminde virüsten çekindiğim için mağdur olmasın diye maaşının yüzde 60'ını ödeyerek sürekli izin verdim. Yaz döneminde tekrar normal çalışmaya başladı. Geçen ay kayınvalidesini koronadan kaybetti. Kovid-19 vakası durumunda bizi haberdar etmesini istediğim halde, kayınvalidesinin hasta olduğunu bize söylemedi. Tüm aile karantinaya alınınca haberimiz oldu. Ona karşı güvenimi kaybettim, kendi isteğiyle işten ayrılmasını rica ettim. Bana dava açacağını söyledi. Haklı sebep gerekçesiyle işten çıkartabilir miyim? Ücretsiz izin hakkım var mı? Bunun için kendisine bir ihtarname göndermem gerekir mi? İhtarı noter veya avukat aracılığıyla mı göndermeliyim? Ekim ayında geldiği 13 günün ücretini yatırmam yeterli olur mu? (Aysun Y.)

Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu’na tabi değildir. Bunlar hakkında Türk Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmesi hükümleri uygulanır.

Pandemi dolayısıyla getirilen işten çıkarma yasağı, her türlü iş veya hizmet sözleşmesi ile çalışanları kapsıyor. Bu dönemde sadece İş Kanunu’nun 25. maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde veya diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler” gösterilerek iş / hizmet akdi feshedilebilir.

Türk Borçlar Kanunu’nun 432. maddesine göre, “Dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen bütün durum ve koşullar”, hizmet sözleşmesini haklı fesih sebebi sayılır.

Belirsiz süreli hizmet sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fesihten önce durumun bildirilmesi gerekir. Bildirim süresi, bir yıla kadar çalışan işçilerde 2 hafta, bir yıldan beş yıla kadar çalışanlarda 4 hafta, beş yıldan fazla çalışan işçilerde 6 haftadır. İşverenin bildirim süresini beklemeden hizmet sözleşmesini sona erdirmesi halinde, bu sürelere ait ücreti peşin ödemesi gerekir.

Fesih bildirimi yazılı yapılmalı. Fesih bildirimini ev adresine iadeli taahhütlü postayla, elektronik posta veya Whatsapp aracılığıyla gönderebilirsiniz.

Dava açıldığında hakim hizmet sözleşmesinin haksız feshedildiği kanaatine varırsa, bildirim süresinin üç katına kadar tazminata hükmedebilir.

Buraya kadar yazdıklarımı özetleyecek olursak, ya iş akdini feshetmeden dört hafta önce yazılı bildirimde bulunmanız, ya da dört haftalık çalışma süresindeki ücreti peşin ödemeniz gerekir. Tabii ki, çalıştığı sürelerin ücretini de ayrıca ödemelisiniz.

İşten çıkarma yasağı boyunca işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarmasının önünde bir engel bulunmuyor. Ev hizmetlerinde on günden fazla çalışanlar da ücretsiz izne çıkartılabilir. Ücretsiz izne çıkarmak için hem Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirimde bulunmanız, hem de çalışanınıza yukarıdaki gibi yazılı bildirim yapmanız gerekir. Ayrıca noter veya avukat aracılığıyla bildirim yapmanız gerekmez.

BAĞ-KUR PRİM BORCU OLANLARIN SİGORTALILIK SÜRESİ NASIL DURDURULACAK?

Mali müşavirim. TÜRMOB’un 20.10.2020 tarihli 2020/198 sayılı sirküleri yayımlandı. Burada BAĞ-KUR affı var fakat ihya veya müracaat edilmez ise sigortalılık sürelerinin silineceği mevzuları hiç geçmiyor. Bu konuya açıklık getirir misiniz? (Cengiz K.)

İstihdam paketine ilişkin düzenlemeleri içeren yasa teklifinin Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeleri sırasında önergeyle kabul edilen 39. madde, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hakkında Kanun’a Geçici 83. madde eklenmesini düzenliyor.

Buna göre, 31 Ekim 2020 tarihi itibarıyla BAĞ-KUR prim borcu bulunanlar, kanunun yürürlüğe giriş tarihini izleyen iki ay içinde borçlarını ödememeleri veya yapılandırma başvurusunda bulunmamaları halinde, sigortalılık süreleri durdurulacak. Ancak, daha sonra sigortalı ya da hak sahipleri tarafından talep edilmesi halinde, durdurulan sigortalılık sürelerinin tamamı, talep tarihindeki asgari ücret üzerinden hesaplanacak primi ödemeleri halinde, sigortalılık süresi olarak değerlendirilecek.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

İlk kez sigortalı çalışmaya 1 Mayıs 1997 tarihinde başladım. Ben kaç yaşında emekli olabilirim ve emekli olabilmek için asgari prim ödeme günüm kaç olmalı? Ayrıca 550 gün askerlik yaptım, askerlik borçlanmasını ödersem emeklilik yaşımı öne çeker mi? (Şeyhmus Ç.)

SSK’dan (4/a) emekli olabilmek için 5825 prim gününü tamamlamanız ve 56 yaşı doldurmanız gerekir. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra askere gitmiş olanların yaptığı askerlik borçlanması emeklilik yaşını öne çekmez. Sadece prim günü eksik olanların emeklilik yaşının gecikmesini önleyebilir. Sigortalı çalışmaya başlamadan önce askere gidenlerin sigorta başlangıç tarihi ise askerlik borçlanması yaptıkları süre kadar geriye gider ve buna bağlı olarak emeklilik yaşını öne çekebilir. Askerliği işe girmeden önce yaptıysanız, 540 günlük askerlik borçlanmasıyla emeklilik yaşınızı 55’e çekersiniz. Asgari prim günü koşulunuz da 5750 güne iner.