Giden sadece ağaçlar değil! İşte ormanların, ağaçların insan sağlığına faydaları...

Türkiye'nin pek çok bölgesinde çıkan orman yangınlarını söndürmek için mücadele devam ediyor. Hayatta kalmak için bağımlı olduğumuz ormanlar, iklimi sabit tutuyor, karbondioksiti emip, oksijeni salıveriyor, su kaynağını düzenleyip kalitesini iyileştiriyor. Aynı zamanda karada bulunan türlerin yarısından fazlasına barınak sağlıyor. İçinde pek çok doğal sistemin çalışmasını sağlayan zengin bir yaşam çeşitliliğini barındırıyor. Ancak insan etkileri, şimdiden dünya ormanlarının yaklaşık yüzde 40'ının kaybolmasına sebep oldu. Peki kaybolan ağaçlarla hangi faydaları da kaybettik. İşte detaylar...

Giriş: 02.08.2021 - 12:25 Güncelleme: 02.08.2021 - 13:07

Ormanlar elimizden alındığında giden sadece ağaçlar değil!

Soluduğumuz havadan kullandığımız ahşaba... Hayatta kalmak için ormanlara bağımlıyız. Dünyadaki herkesin sağlıklı ormanlara ihtiyacı var. Neden mi? Ormanlar, iklimi sabit tutar, karbondioksiti emer ve oksijeni salıverir, su kaynağını düzenleyip kalitesini iyileştirir. Aynı zamanda karada bulunan türlerin yarısından fazlasına barınak sağlar. İçinde pek çok doğal sistemin çalışmasını sağlayan zengin bir yaşam çeşitliliğini barındırır.

Dünya Doğayı Koruma Vakfı (World Wildlife Fund)'na göre, 1 milyardan fazla insan, yakıt, gıda, ilaç ve yapı malzemeleri için ormanlara bağımlı olarak ormanların içinde ve çevresinde yaşıyor. Öte yandan hepimiz günlük hayatımızda ahşabı kullanıyoruz ve ahşap ürünlere yönelik küresel talebin önümüzdeki 30 yılda üç kattan fazla artması bekleniyor; ancak insan etkileri şimdiden dünya ormanlarının yaklaşık yüzde 40'ının kaybolmasına neden oldu. Bugün bir futbol sahası büyüklüğündeki bir alan hala her saniye yok ediliyor.

REKLAM

Ormanların faydaları saymakla bitmez. Havza koruması sağlar, toprak erozyonunu önler ve iklim değişikliğini azaltır. Ormanlara olan bağımlılığımız ortadayken, hala onların yok olmasına izin veriyoruz.

Ormanların önemini anlatmak için Dünya Doğayı Koruma Vakfı soruyor; kahvaltınızı yaptınız mı? Bir sandalyeye oturdunuz mu? Alışveriş listesi yaptınız mı? Burnunuzu bir mendille sildiniz mi? Orman ürünleri, hayal edebileceğimizden çok daha fazla şekilde günlük hayatımızın hayati bir parçası olarak karşımıza çıkıyor.

Ormanlar bize barınak, geçim kaynağı, su ve yakıt sağlar. Tüm bu faaliyetler doğrudan veya dolaylı olarak ormanları içerir. Bazılarını anlamak kolaydır; meyve, kağıt, tahta vb... İlaçlar, kozmetikler ve deterjanlar gibi günlük ürünlere giren yan ürünler ise daha az belirgindir.

Ormanlar çeşitli hayvan türlerine yaşam alanı sağlar. Dünyanın karasal biyoçeşitliliğinin yüzde 80'ine ev sahipliği yapar ve ayrıca 60 milyon yerli insan da dahil olmak üzere birçok farklı insan yerleşiminin geçim kaynağını oluşturur.

REKLAM

60 milyonu yerli olmak üzere 300 milyon insan ormanlarda yaşıyor; ancak onları kaybediyoruz. 1990 ile 2015 yılları arasında dünya, Güney Afrika büyüklüğünde bir alan olan yaklaşık 129 milyon hektarlık ormanı kaybetti. Ancak ormanlar elimizden alındığında giden sadece ağaçlar değildir. Tüm ekosistem, hepimiz için korkunç sonuçlarla birlikte dağılmaya başlar.

Ormanlar insan refahı için kritik öneme sahip ekosistem hizmetleri sağlarlar. Peki bunlar neleri içerir?

* İklim değişikliğine neden olan zararlı sera gazlarını emer. Yalnızca tropikal ormanlarda, yer altı ve üstü biyokütlede çeyrek trilyon ton karbon depolanır.

* İçmek için, banyo ve diğer ev ihtiyaçları için temiz su sağlar.

* Su havzalarını korumak ve su yollarına ulaşan erozyon ve kimyasalların miktarını azaltır veya yavaşlatır.

* Gıda ve ilaç temini

* Sel ve yağış gibi doğal afetlerde tampon görev görür.

* Dünyadaki karasal türlerin yarısından fazlasına yaşam alanı sağlar.

Ormanlara olan ihtiyacımızın sebepleri gözler önündeyken, insan sağlığına olan faydalarına da değinmek gerekli. Peki, orman insan sağlığını nasıl etkiliyor?

REKLAM

- Ormanlarda vakit geçirmek bizi daha sağlıklı kılıyor.

- Çoğumuz ormanda yürüyüş yapmanın bizim için iyi olduğunu zaten hissederiz. Günlük hayatın koşuşturmacasına mola vermek için ormanlar en iyi yerlerdir.

- Doğal bir ortamda olmak her zaman bizlere huzur verir. Şimdi araştırmalar da bunu destekliyor; bir ormanı ziyaret etmenin hem zihinsel hem de fiziksel olarak gerçek, ölçülebilir sağlık yararları olduğu belirtiliyor. Ağaçların etrafında veya yeşil bir alanda 5 dakika geçirmek bile sağlığı iyileştiriyor. Bu, olumsuz yan etkileri olmayan ve aynı zamanda ücretsiz bir reçete olarak düşünülebilir.

- Orman veya yeşil bir alan, bağışıklık sistemini güçlendiriyor.

- Kan basıncını düşürüyor.

- Stresi azaltıyor.

- Ruh halini iyileştiriyor.

- DEHB (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) olan çocuklarda bile odaklanma yeteneğini artırıyor.

- Hastalığın iyileşmesini hızlandırıyor.

- Enerji seviyesini artırıyor.

- Uykuyu iyileştiriyor.

ABD'de ve dünya çapında çok sayıda araştırma, doğada, yeşil alanlarda ve özellikle ormanlarda vakit geçirmenin sağlığa faydalarını araştırıyor. Bu faydaları göz önünde bulunduran Japonya, 1982'de bunun için bir terim icat etti: Shinrin-yoku. Shinrin-yoku, orman atmosferine girmek veya orman banyosu anlamına geliyor. Japon Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Bakanlığı, stresi azaltmak ve sağlığı iyileştirmek için insanları ormanları ziyaret etmeye teşvik ediyor.

Araştırmalar, açık havada ve ormanlarda vakit geçirmenin bizi nasıl daha sağlıklı hale getirdiğine ışık tutuyor. Ormanda vakit geçirmek, bağışıklık sistemimizi güçlendiriyor. Temiz havada nefes alırken, bitkilerin kendilerini böceklerden korumak için saldıkları fitokitleri de soluruz. Phytoncides, bitkilerin hastalıklarla savaşmasına yardımcı olan antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahiptir. İnsanlar bu kimyasalları soluduğunda vücut, doğal öldürücü hücreler veya NK adı verilen bir tür beyaz kan hücresinin sayısını ve aktivitesini artırmaya başlar. Bu hücrelerin vücudumuzdaki tümör ve virüs bulaşmış hücreleri öldürdüğü belirtiliyor. Bir çalışmada ise, 2 gece 3 günlük bir orman banyosu gezisinden artan NK aktivitesinin 30 günden fazla sürdüğü gözler önüne seriliyor. Japon araştırmacılar, şimdi de ormana maruz kalmanın belirli kanser türlerini önlemeye yardımcı olup olmayacağını araştırıyor.

REKLAM

Ağaçların etrafında vakit geçirmek ve ağaçlara bakmak bile stresi azaltıyor, kan basıncını düşürüyor ve ruh halini iyileştiriyor. Çok sayıda araştırma, hem ormanda egzersiz yapmanın hem de sadece ağaçlara bakarak oturmanın kan basıncını ve strese bağlı kortizol ve adrenalin hormonlarını azalttığını gösteriyor. Ağaç resimlerine bakmak da benzer, ancak daha az dramatik bir etkiye sahip. Kentsel, ekilmemiş alanlarda aynı faaliyetleri inceleyen çalışmalar, strese bağlı etkilerde azalma göstermedi. Araştırmacılar, ormanda vakit geçirenlerin kaygı, depresyon, öfke, kafa karışıklığı ve yorgunluk puanlarında önemli ölçüde azalma olduğunu buldu ve stres, bağışıklık sistemini engellediği için ormanların stresi azaltan faydalarının arttığı kaydedildi.

Doğada vakit geçirmek odaklanmaya yardımcı olur. Doğada vakit geçirmek, bitkilere, suya, kuşlara ve doğanın diğer yönlerine bakmak, beynimizin bilişsel kısmına bir mola vererek daha iyi odaklanmamızı ve sabırlı olma yeteneğimizi yenilememizi sağlar.

Çocuklarda dikkatsizlik, dikkati verememeye ve dürtüleri kontrol edememeye neden olur. Beynin dikkatsizlikten etkilenen kısmı (sağ prefrontal korteks) da Dikkat Eksikliği/Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ile ilgilidir. Araştırmalar, doğal dış ortamlarda vakit geçiren çocuklarda dikkatsizlikte azalma olduğunu ve DEHB tanısı konan çocukların buna bağlı semptomlarında azalma olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar, DEHB yönetimine yönelik mevcut yaklaşımları desteklemek için doğal dış ortamların kullanımını araştırıyor. Böyle bir yaklaşımın, yaygın olarak erişilebilir, ucuz ve yan etkilerden arındırılmış olma avantajlarına sahip olduğu vurgulanıyor.

REKLAM

Hastalar "yeşil" bir alan görünümüne sahip olduğunda ameliyat sonrası hızlı iyileşme kaydediyor. Hastane hastaları, ağrı, korku ve normal rutinin bozulması gibi çeşitli faktörlerden dolayı strese girebiliyor. Araştırmalar, "yeşil" görüşe sahip hastaların ameliyat sonrası kalış sürelerinin daha kısa olduğunu, daha az ağrı kesici aldığını ve sadece duvarı gören hastalara kıyasla biraz daha az ameliyat sonrası komplikasyon yaşadıklarını buldu.

ABD'de 2002'de zümrüt kül kurdu (EAB-Agrilus planipennis) istilası nedeniyle meydana gelen ağaç kaybının insan üzerindeki etkisini gösteren çalışmada, EAB istilasından etkilenen bölgelerde kalp ve akciğer hastalığına bağlı insan ölümleri incelendi. 15 eyalette EAB'nin akciğer hastalığına bağlı 6 bin 113 ölüm ve kalp hastalığına bağlı 15 bin 080 ölümle ilişkili olduğu kaydedildi.

Çeviri: Demet Demirkır

Kaynaklar:

https://explore.panda.org/forests

https://www.dec.ny.gov/lands/90720.html

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22857379/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20337470/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2793341/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17903349/