Sesleri ve kokuları hisseden bitkiler: Yaşamlarını nasıl sürdürüyor?
Bitkilerin çevresel uyaranlara gösterdiği tepkiler, hayal gücümüzü zorlayacak kadar etkileyicidir. Köklerinin yerinden kıpırdamadığını düşünsek de, bitkiler aslında çevrelerini çok iyi algılayarak buna göre davranıyorlar.
Bitkilerin hareketleri, ışık ve sıcaklık değişimlerine verdiği tepkiler, sadece hayatta kalmalarını sağlamakla kalmaz, çevreleriyle bir çeşit iletişim kurmalarına da olanak tanır. İşte bitkilerin şaşırtıcı dünyası.
BİTKİLERİN ÇEVREYİ ALGILAMA YETENEĞİ
Bitkiler, diğer canlılar gibi çevrelerini algılayarak morfolojilerinde, fizyolojilerinde ve fenotiplerinde değişiklikler gerçekleştirirler. Çevresel koşullara uyum sağlamak için yiyecek arama gibi hareketlilikler gösteremezler, ancak çevresel faktörlere duyarlı olup, bulundukları ortamın koşullarına ayak uydururlar. Göç edemeyen, fırtınalardan kaçamayan bitkiler, çevrelerine adapte olmak için kalıtsal mekanizmalar ve büyüme düzenleyici kimyasallar üretirler. Bitkiler, ışık, sıcaklık, yerçekimi gibi çeşitli çevresel faktörlere duyarlıdır.
DOĞRU ZAMANDA VE UYGUN ORTAMDA BÜYÜME
Bitkiler, çevresel faktörlere ne kadar duyarlı olduklarının en önemli göstergesi olarak doğru zamanda ve uygun ortamda filizlenir, gelişir, büyür, tomurcuk verir, çiçek açar ve meyvelerini olgunlaştırırlar. Genetik yapıları, büyümelerini yönlendiren kimyasallar ve çevrelerini algılayan kalıtsal mekanizmalar sayesinde bitkiler, ışığa yönelir, kökler yerçekimiyle toprağın derinliklerine hareket eder. Çevresel koşullara adapte olabilmek için büyüme hızlarını ve su kullanımlarını da değiştirebilirler.
BİTKİLERİN HAFIZASI
Bitkilerde hafıza olduğu ve çevrelerini algılayarak bilgileri bir hücreden diğerine, hatta bir bitkiden başka bir bitkiye sinyaller aracılığıyla aktarabildikleri söylenmektedir. Yani bitkiler, çevrelerindeki değişimleri hissettikleri gibi, bu bilgileri kaydedebilir ve gerektiğinde kullanabilirler.
DOKUNMA VE HİSSETME
Bitkiler dışardan gelen sinyalleri değerlendirecek ve ifade edebilecek bir beyinleri olmasa da dokunmaya karşı duyarlıdırlar. Bitkiler, çevresel değişimlere uyum sağlamak için rüzgar, böcek, sıcaklık değişimleri gibi çeşitli dokunsal uyaranlara tepki verirler. Örneğin, böcekler bitkilerin yapraklarıyla temas ettiğinde, bazı etçil bitkiler bu temasla birlikte yapraklarını kıvırarak böceği yakalar. Etçil bitkiler, böcekleri yakalamak için uzun ve yapışkan tüyler kullanırken, diğer bitkiler ışığa yönelmek için büyürler.
IŞIK ALGISI VE FOTOSENTEZ
Bitkiler, ışığı sadece fotosentez için değil, aynı zamanda büyüme hızlarını değiştiren bir sinyal olarak da kullanırlar. Bitkilerin yapraklarında ve gövdelerinde ışığa hassas alıcılar bulunur ve bu alıcılar sayesinde bitkiler ışığın miktarına, dalga boyuna, yönüne ve yoğunluğuna duyarlıdır. Bitkiler, ışığa yönelerek fotosentez için en verimli konumu bulur ve gerektiğinde bu yönelimi optimize ederler.
KOKU, TAT VE KİMYASAL ALGI
Bitkiler, çevrelerini "koklayarak" da algılarlar. Örneğin, orman yangınlarından sonra tohumlar, dumanın kimyasal içeriğini koklayarak çimlenirler. Aynı şekilde, meyvelerin olgunlaşmasında da koku alma yetenekleri önemli bir rol oynar. Olgunlaşan meyve, havaya etilen hormonu salgılar ve bu koku diğer meyvelerin de aynı anda olgunlaşmasına sebep olur. Küsküt gibi parazit bitkiler de, konukçularını koklayarak seçerler.
BİTKİLERİN İLETİŞİMİ
Bitkiler, birbirleriyle kimyasal sinyaller aracılığıyla iletişim kurarlar. Örneğin, zararlılar tarafından saldırıya uğrayan bir bitki, komşu bitkilerine kimyasal uyarılar gönderir ve bu bitkiler savunma mekanizmalarını devreye sokar. Bu şekilde, bitkiler çevrelerindeki diğer bitkilerle "işbirliği yapar" ve savunmalarını artırır.
DANS EDEN BİTKİLER
Desmodium gyrans (Telgraf bitkisi) gibi bazı bitkiler, sese, sıcaklık değişimlerine ve ışık gibi çevresel faktörlere tepki verir. Bu bitkiler, özellikle gelişmiş olduklarında, yapraklarını toplu halde hareket ettirerek görsel bir gösteri sergilerler. Bu hareketler, bitkilerin çevresel faktörlere duyarlı olduğunu ve çevreye adapte olmak için tepki verdiklerini gösterir.
BİTKİLERİN DUYULARI
Bitkiler, çevrelerinden gelen tüm uyaranları algılayarak hayatta kalmalarına yardımcı olacak stratejiler geliştirirler. Ses ve işitme konusundaki bilimsel çalışmalar henüz kesin bir sonuca ulaşmamış olsa da, bitkilerin müzik gibi seslere tepki verdikleri ve bunun gelişimlerini etkilediği öne sürülmektedir.
Sonuç olarak, bitkiler, çevrelerindeki her türlü değişikliğin farkındadırlar ve bu farkındalıklarını hayatta kalmak ve gelişmek için kullanırlar.
Görsel Kaynak: istockphoto
