Türk kahvesi hakkında her şey!

Köpüğü, kokusu, pişirilme metodu, ikramıyla dünyaya nam salan Türk kahvesi 2013 yılında UNESCO tarafından kültür mirasları arasında kabul edildi. 40 yıllık hatrı bulunan Türk kahvesi her yıl 5 Aralık, 'Dünya Türk Kahvesi Günü' olarak kutlanmaya başladı. Peki ülkemiz kahveyle nasıl tanıştı dersiniz?

TÜRK KAHVESİYLE NASIL TANIŞTIK?

Kahvenin topraklarımıza gelişiyle ilgili pek çok rivayet mevcut. Örneğin Kâtip Çelebi, 1543 yılında gemilerle İstanbul’a kahve geldiğini ve İstanbul ahalisinin kahveyle tanıştığını kaydediyor.

Türk Kahvesi Kültürü ve Araştırma Derneği’ne göre de Yemen Fatihi Özdemir Paşa’nın sefer dönüşü İstanbul’a bir miktar kahve getirdiği rivayet ediliyor.Tabii kahve İstanbul’da Arap uygulamalarından ayrışıp, kavrulma derecesi, pişirilmesi ve sunulmasıyla bugünkü Türkkahvesine dönüşüyor.

Başka bir hikayede de kahvenin 1554 yılında Suriyeli iki girişimci tarafından İstanbul’a getirildiği söyleniyor.

Zamanı, mekânı, kaynağı hakkındaki bilgiler kesin olmasa da; kahvenin 1500'lü yıllarda Yemen’den yola çıktıktan sonra Cidde’ye, ardından Süveyş ve Mısır’a, oradan da gemilerle başta İstanbul olmak üzere İzmir, Selanik, Payas, Yafa, Akka, Trablusşam, Sayda ve Antalya gibi diğer Osmanlı şehirlerine de ulaştığı biliniyor.

TAHTAKALE'DE KAHVEHANE KÜLTÜRÜ

Kahvenin halkla tanışması ise Tahtakale'den başlıyor. İlk olarak 1554 yılında Tahtakale’de açılan ve tüm şehre hızla yayılan kahvehaneler sayesinde halk kahveyle tanışıyor. Kahvenin Osmanlı'nın saray mutfağında yerinin büyük olduğu da biliniyor.

Güney ve Orta Amerika'dan getirilen kahve çekirdekleriyle hazırlanan fakat pişirilme ve öğütülme şekliyle diğer kahvelerden ayrılan Türk kahvesi 1500'lü yıllardan beri hayatımızda. Peki en lezzetli 'Türk kahvesi' nasıl yapılır?

Kahvenin bol köpüklü ve lezzetli olması için dikkat edilmesi gereken birkaç nokta var. Örneğin ilk başta kahvenizin taze çekilmiş olması gerekiyor.Eğer imkanınız varsa taze çekilmiş kahve kullanın. Uzun süre açık duran kahvenin kokusu da tadı da pek kalmıyor açıkçası... Bir de suya kahve ekledikten sonra iyice karıştırmanız gerekiyor. Çünkükahveyi ateşe koyduktan sonra bir daha elinizi kaşığa sürmemelisiniz.Dikkat etmeniz gereken bir diğer nokta da kahvenizi kısık ateşte pişirmek. Zira yüksek ateş kahvenin hementaşmasına neden oluyor. Kahve tanecikleri de su ile bütünleşmiyor.Tabii teknolojinin gelişmesiyle beraber çoğumuz pratik olması sebebiyle makineleri tercih ediyoruz.

Bir fincana bir tatlı kaşığı kahve, su ve isteğe göre şeker ilave edildikten sonra kısık ateşte pişirilerek hazırlanan, yanına da minik bir lokumun yerleştirildiği bol köpüklü Türk kahvesi artık iki dakika geçmeden hazırlanabiliyor. Arçelik, Arzum, Karaca, Fakir, Bosch, Sinbo, Tefal ve daha pek çok markanın Türk kahve makinesi mevcut.Arçelik markasının Türk kahvesi makineleri 400 lira'dan başlıyor. Fiyatlar özelliklerine ve cezve sayısına göre değişiyor. Yani bin liraya da 4 bin liraya da makine bulabilirsiniz. Arzum Türk kahve makinesi fiyatları da 290 liradan başlıyor. Fakat özelliklerine göre bu rakam bin 800 liralara kadar çıkabiliyor.

40 YILLIK HATRIN İLGİNÇ HİKAYESİ

Rivayete göre 'Bir fincanın kahvenin kırk yıl hatırı var' sözü, Üsküdarlı bir kahve satıcısının, Rum gemi kaptanına kahve ikram etmesiyle başlıyor. Aradan 40 yıl geçiyor ve Üsküdarlı kahveci, savaşta esir düşüyor. Kahveciyi tanıyan Rum kaptan, kendisine 40 yıl önce kahve ikram eden adamı unutmuyor ve ona yardım ediyor.

KAHVENİN YANINDA NEDEN SU İKRAM EDİLİR?

Türk kahvesinin yanında su getirmemek olmaz. Peki sebebini biliyor musunuz?

Rivayete göre Osmanlı döneminde eve bir misafir geldiğinde kahve ikram edilir yanına da su konulurdu. Eğer misafir önce suyu içerse karnının aç olduğu anlamına gelirdi. Bu nedenle o kişiye yemek ikram edilirdi. Eğer önce kahveyi içerse 'tokum' demek isterdi.

Kahvenin yanında su içmenin bir nedeni de tadının daha iyi anlaşılması.Kahveden önce su içmek, kahvenin tadını daha iyi almanıza yardım ederken, kahveden sonra su içmek ise damağınızda kalan telveleri temizliyor.

Ayrıca idrar söktürücü etkisinden dolayı kahve su kaybına sebep oluyor. Bu nedenle kahvenin yanında bol su tüketmek gerekiyor.

TÜRK KÜLTÜRÜNÜ TEMSİL EDİYOR!

Bol bol sohbet eşliğinde yudumlanan Türk kahvesinin Türk kültürünü temsil ettiğini söylersek yalan olmaz. Sohbet edilirken kahve fincanı kapatılıp fallar bakılır örneğin. Bir de Türk geleneğinin önemli bir yerinde yer alan kız isteme törenleri, Türk kahvesi olmadan başlamaz. Kız istemede tuzlu kahve ikram edilmesinin ise birkaç nedenibulunuyor.

Çok eski yıllar önce gelin ve damat adayı ilk kez kız isteme töreninde bir araya gelirdi.Gelinin ilk kez gördüğü damat adayını beğenip beğenmediğikahve ile ima edilirdi. Eğer gelin adayı damadı beğenirse kahveyi şekerli hazırlardı.Ancak gelin adayı damadı hiç beğenmediyse kahvesine şeker yerine tuz koyardı. Tuzlu kahveyi içen damat adayı, kızın kendisini beğenmediğini anlayıp evlenmekten vazgeçerdi.

Tuzlu kahve bir de damadın geline değer verip vermediğini anlamak için içiriliyor.Eğer damat adayı kahvenin tuzlu olduğunu fark eder ve hiç içmezse bu gelinin isteklerini karşılamayacağı anlamına geliyor. Damat adayı kahveyi hiç belli etmeden bitiriyorsa bu da sevgilisi için her şeyi yapacağı anlamını taşıyor.

MENENGİÇ, DİBEK, MIRRA...

Kahve denince akla ilk olarak bol köpüklü Türk kahvesi geliyor. Ancak ülkemizdeki kahve çeşitleri bununla sınırla değil elbette...

Örneğin Türk kahvesi size fazla acı geliyorsa kahvenize süt katmaya ne dersiniz? Türk kahvesinin kendine has tadını yumuşatmanın en leziz yollarından biri kahveyi süt ile pişirmek...

Bir de menengiç kahvesi var. Çekirdek olarak yabani Antep fıstığı ağacı olarak bilinen menengiç bitkisinin meyveleri kullanılan menengiç kahvesi, klasik Türk kahvesi gibi su ile hazırlanabiliyor. Menengiç kahvesine bayılan da var, bir kez tattıktan sonra denemeyen de... İki grubun ortasını bulmak biraz zor.

ÖĞÜTÜLME ŞEKLİYLE AYRILIYOR

Öğütülme şekli ile klasik Türk kahvesinden ayrılan dibek kahvesinin çekirdekleri, taş ya da tahtadan yapılan ve dibek adı verilen büyük havanlarda dövülerek öğütülüyor. Dibek kahvesi klasik kahvelerden daha yoğun oluşuyla biliniyor.

TÜRK KAHVESİ SİZE HAFİF GELİYORSA...

Eğer Türk kahvesi sizi kesmiyorsa sizi şöyle alalım... Kahvenin birkaç kez demlenmesi ile elde edilen mırra kulpsuz bardaklarda sunuluyor. Tadının acılığı ve yapımının zorluğu nedeniyle mırra, daha çok özel günlerde tüketiliyor.

AĞIR AĞIR PİŞİRİLİNCE TADI BAŞKA OLUYOR

Geçmişte bakır cezvenin içinde mangalda yapılan kül kahvesi, artık ne yazık ki her yerde görülemiyor.Ancak bazı kahve makinelerinin kumda pişirme özelliği mevcut.

AROMALI TÜRK KAHVELERİ

KlasikTürk kahvesine çeşitli maddelerin aromaları konularak hazırlanan aromalı Türk kahvesi, macera peşinde koşanlar için biçilmiş kaftan.Özellikle Ege bölgesinde gördüğümüz damla sakızlı Türk kahvesiyle beraber yiyebileceğiniz kavala kurabiyesi mutluluk veriyor.

CİLVELİ KAHVE

Cilveli kahve, klasik Türk kahvesi gibi hazırlanıp fincana konuyor ancak onu diğerlerinden ayıran lezzetli bir özelliği var!Üzerine çifte kavrulmuş ve öğütülmüş badem parçalarının konulduğu, bazen de bademlere ek olarak iki farklı baharattan oluşan toz bir karışımın ilave edildiği bu kahve Manisa'ya özgü bir lezzet.

TATAR KAHVESİ

Tostakay denilen fincandan büyük, kupadan küçük olan bardaklarda içilenTatar kahvesi, Türk kahvesinin üzerine iki tatlı kaşığı kaymak koyularak yapılıyor.

ADANA GAR KAHVESİ

Türk usulü espresso olarak anılan 'Adana gar kahvesi'nin Türk kahvelerine oranla içimi daha sert.Çifte kavrulmuş kahveden elde edilen gar kahvesi bazı yerlerdeçay bardağında, ağzına kadar dolu bir şekilde ikram ediliyor.

KERVANSARAY KAHVE

Kahve, çikolata, damla sakızı, keçiboynuzu, krema, menengiç kahvesi ve sahlepten yapılanAdıyaman’a özgü bu kahvenin içinde görebileceğiniz gibi yok yok!

TÜRK KAHVESİNİN FAYDALARI

40 yıllık hatrı bulunan Türk kahvesinin sağlığa faydaları saymakla bitmiyor.

Diyetisten Miray Bozdoğan'a göre içerisinde belirli oranla kafein, antioksidan ve niasin içeren Türk kahvesi Tip 2 diyabet, Parkinson gibi birçok hastalığın önlenmesine yardımcı olurken, vücuttaki toksinlerin de atılmasını sağlıyor.

Türk kahvesi sade olarak tüketildiği zaman sıfır kaloridir ve ayrıca diyet yaparken de açlık hissini bastırır ve fazla kalori alımını engeller. Ayrıca metabolizmayı da hızlandırır.

Özellikle spor öncesi içilen bir fincan sade Türk kahvesi spordaki enerjinizi artırır ve odaklanmanızı sağlar böylece daha fazla kalori harcanmasını sağlayabilir.

Türk kahvesini diğer kahve çeşitlerine kıyasladığımızda düşük kafein oranına sahip olmasıyla da tercih etme nedenlerimizdendir. Sağlıklı beslenme programlarında süt ile yapılan Türk kahvesi diğer yüksek kalorili kremalı kahvelere göre hem sağlıklı hem de tok tutucu bir ara öğün olarak güzel bir alternatiftir.

Kahvenin içinde bulunan kafeinin fazlası vücutta bazı hastalıklara ve idrarla fazla su atımına neden olabilir. Bu nedenle günde 2-3 fincandan fazla tüketilmemesi gerekir.

Köpüksüz ya da köpüklü kahve gibi ayırım yapabilir miyiz? Köpük bize sağlık açısından faydalı mıdır?

Kahvenin fizyolojik ve zihinsel olarak birçok faydası bulunuyor. Bireyin konsantrasyonunu artırır, kişiyi zinde tutmakta ve unutkanlığı azaltıyor. Kahve aynı zamanda bir antioksidan kaynağıdır. Özellikle telvesi ile pişen Türk kahvesinin antioksidan içeriği daha da artıyor.

Kahve çekirdeği yemek zararlı mı?

Kahve çekirdeklerinin içerisindeki koku ve yağların çoğu suya geçse de telvesinde bir miktar kalabilmektedir. Kahve telvesinin sindirim sistemine olumlu etkileri bulunmaktadır. Yalnız kahve telvesinde şu durum göz önünde bulundurulmalı: Telveyi demir eksikliği olanlar fazlaca tüketmek istemektedir ancak bu durum demir eksikliği anemisini şiddetlendirebilir.

Çocuklar içebilir mi?

Çocuklara yönelik kafein tüketimi kesinlikle zararlıdır diye bir çalışma yok. Fakat çocukların günlük kafein alımları 35-40 miligramı geçmemeli. Bir fincan Türk kahvesinin ortalama 60 miligram kafein içerdiği düşünüldüğünde sadece bir fincan ile bile çocuklar gereksinimlerinin yaklaşık 2 katını tüketir. Bu nedenle çocukların tercih etmemesinde yarar vardır.

Kahvenin öncesinde ya da sonrasında 1 bardak su içmek önerilir. Bunun nedeni nedir?

Kahvenin diüretik yani idrar söktürücü bir özelliği vardır. Kahvenin diüretik etkisi kahvenin içindeki kafein miktarına bağlıdır. Kısacası kahve idrar ile birlikte atılan su miktarını da artırır. Bu nedenle kahve ile birlikte ya da sonrasında en az 1 bardak saf su ile alınmalıdır.

Yanında meyve yesek olur mu?

Türk kahvesi açlık durumunu bastırdığı için özellikle meyve ile tüketildiğinde ara öğünler için ideal bir seçenektir. Türk kahvesi hem kafein içeriğinden dolayı metabolizmayı hızlandırır meyve ise sağlıklı ve dengeli bir ara öğün oluşturur. Bu ikili ara öğünlerde gereksiz ve fazla kalori alımını önlemekte dolayısıyla kilo vermeye yardımcı olur.