Ücretlilerin eğitim harcamasında vergi iadesi çok kazanana var, az kazanana yok

HANGİ ÜCRETLİLER EĞİTİM SAĞLIK HARCAMASINI VERGİDEN İNDİREBİLİR?

Soru: Bordrolu çalışanım. Çocuğumun okul ücretini vergiye esas kazancımdan düşebilmenin bir yolu var mıdır? (Eraydın G.)

Yanıt: Eraydın Bey, 2019 yılında aynı anda birden fazla işverenden ücret aldıysanız veya işveren değiştirdiyseniz ve ikinci işverenden aldığınız ücret de 40 bin lirayı aştı ise bu yıl beyanname doldurduğunuzda eğitim harcamalarını gider olarak gösterebilirsiniz. Aksi takdirde, vergi matrahından indirme hakkınız bulunmuyor.

Bu konuda geçen yılın sonunda çıkartılan yasayla kısmen olumlu bir adım atıldı. Ancak bundan sadece yüksek ücret geliri elde edenler yararlanabilecek. Yeni düzenlemenin tüm ücret geliri elde edenleri kapsayacak şekilde genişletilmesi gerekir. Anlaşılabilmesi için konuyu ayrıntılı olarak anlatmakta yarar var.

Ücret, işverene tabi ve belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilir. Gerçek usule tabi ücretler iki şekilde vergilendirilir. Birincisi, ücretten işveren tarafından vergi kesintisi yapılması. İkincisi de elde edilen ücretin yıllık beyanname ile beyan edilmesi. Gerçek usulde elde edilen ücretlerin vergilendirilmesi esas olarak birinci yöntemle yapılır.

Bu konuda 2020 yılında elde edilen kazançlardan başlamak üzere önemli bir değişiklik yapıldı. Daha önce, tek işverenden alınan ücret tutarı ne olursa olsun beyanname doldurulmuyordu. Sadece birden fazla işverenden ücret geliri elde edenler beyanname dolduruyordu. Birden fazla işverenden ücret alanların beyanname doldurabilmesi için de ikinci işverenden alınan ücretin her yıl belirlenen gelir vergisi tarifesindeki ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2019 yılı için 40 bin TL) aşması gerekiyordu.

Yapılan değişiklik uyarınca, 2020 yılında elde ettiği ücret geliri brüt 600 bin lirayı aşanlar, gelecek yıl beyanname dolduracaklar. Bu ücretin tek işverenden veya birden fazla işverenden alınması fark etmez.

Yıl içinde iş yeri değiştirenler veya birden fazla işverenden ücret alanlar ise (eskiden olduğu gibi) ikinci işverenden elde edilen gelir 2020 yılı için 49 bin lirayı aşarsa beyanname dolduracaklar.

Beyanname dolduranlar, toplam gelirin yüzde 10’una kadar olan eğitim ve sağlık harcamalarını kazançlardan indirebiliyorlar. Ayrıca, kendisine, eşine ve çocuklarına ait hayat ve sağlık sigortası primlerinin yarısı gider olarak gösterilebiliyor. Gider gösterilebilecek hayat ve şahıs sigortası primi, gelirin yüzde 15’i ve yıllık asgari ücret ile sınırlı.

Bu yıl elde ettikleri ücretlerden dolayı gelecek yıl beyanname dolduranlar eğitim-sağlık harcamaları ile sigorta primlerini gider gösterebilecekler. Örneğin, bu yıl brüt 601 bin lira ücret geliri elde eden kişi yıl içinde 163 bin 982 lira vergi ödeyecek. Bu kişi gelecek yıl eğitim-sağlık için 60 bin lira, sigorta primi olarak da 30 bin lira gider gösterir ise 31 bin 500 lira vergi iadesi alacak.

Başka bir ifadeyle aylık brüt 50 bin lira ücret elde eden kişi, çocuklarının okul taksitlerini, ailesinin sağlık harcamalarını gider olarak gösterip vergi iadesi alabilir iken, karı koca ayda toplam brüt 10-15 bin lira ücreti olanlar çocuklarının okul faturasını gider gösteremeyecekler. Eğitim, sağlık harcamalarını vergiden düşme hakkının tüm ücret geliri elde edenlere sağlanması gerekir.

2011’DE ÇALIŞMAYA BAŞLAYAN NE ZAMAN EMEKLİ OLUR?

Soru: İlk olarak 15 Temmuz 2011’de 4/b’li olarak çalışmaya başladım. Bir yıl sonra 4/a’ya geçiş yaptım. 2016 yılında işten ayrıldım, 2017 yılında da devlet memuru olarak çalışmaya başladım. En erken ne zaman emekli olabilirim? Şu an 28 yaşındayım. (Doğan G.)

Yanıt: Doğan Bey, 1 Mayıs 2008 ve sonrasında sigortalı çalışmaya başlayan 4/a’lılar 7200; 4/b ve 4/c’liler ise 9000 prim gününü doldurdukları tarihe göre emekli olacaklar. Söz konusu prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar tamamlayan erkekler 60, kadınlar ise 58 yaşında emekli olabilecek. Sonraki yıllarda tamamlayanlarda ise emeklilik yaşı her 2 yılda 1 yaş yükselecek. Erkekler 1 Ocak 1944’ten, kadınlar ise 1 Ocak 2048’den itibaren 65 yaşından önce emekli olamayacaklar.

Toplam prim gününüz şu an itibarıyla 2800 ise kesintisiz çalıştığınız takdirde 4/c’den gerekli prim gününüzü 17 yılda tamamlayabilirsiniz. Bu durumda, 61 yaşında emekli olabilirsiniz. Her ne kadar 9000 günü 45 yaşında iken tamamlasanız da emekli aylığı bağlatmak için 16 yıl daha bekleyeceksiniz.

YAŞI BEKLERKEN 1 YIL ÇALIŞMAYANIN EMEKLİ AYLIĞI DÜŞER Mİ?

Soru: 9 Mart 1968 doğumluyum. 19.08.1991 tarihinde SSK’lı olarak çalışmaya başladım. Toplam prim günüm 9508. Şu anda aylık brüt maaşım 12.500 TL. E-Devlet’e göre emekli aylığım 6845 TL, ek ödeme de 273 TL.. SGK kayıtlarına göre, 9 Mart 2021 tarihinde emekli olabiliyorum. Ancak, halen çalışmakta olduğum işten çıkartılma durumum var. Bu işten ayrılırsam yaşım dolana kadar hiç çalışmasam emekli maaşımda düşme olur mu? Düşük maaşla yeniden çalışmam emekli aylığımı düşürür mü? (Mahmut B.)

Yanıt: Mahmut Bey, işe giriş tarihinize göre SSK’dan gelecek yıl 53 yaşında emekli olabilirsiniz. Bugün işten çıkartılsanız ve 2021 mart ayına kadar hiç çalışmasanız emekli aylığınız bugünkü rakamın altına düşmez. Aylık bağlanıncaya kadar yapılacak artışlar da emekli aylığınıza yansır. Asgari ücretin 2 katından az ücretle çalışmanız emekli aylığınızı aşağı çeker. Asgari ücretin üç katı ve daha fazla ücretle çalıştığınızda ise emekli aylığınız artar.

YURT DIŞI BORÇLANMAYI TAVANDAN YAPMAK AVANTAJLI MI?

Soru: Doğum tarihim 27/03/1970. 4/a’lı olarak ilk işe giriş tarihim 01.07.1995. 5436 gün primim bulunuyor. 2012 yılında ABD’ye taşındığım için 387 gün eksiğim kaldı. Bu 387 günü en yüksekten ya da en düşükten yatırmam emeklilik aylığını değiştirir mi? Değiştirmeyecek ise boşu boşuna çok yüksek bir meblağ yatırmak istemiyorum. (N.G.)

Yanıt: SSK’dan 52 yaşında emekli olmak için 5825 prim gününe ihtiyacınız var. 387 günlük prim eksiğini yurt dışı borçlanma ile tamamlayabilirsiniz. Yurt dışı borçlanmada geçen yıl yapılan değişiklik ile ödenecek prim tutarı, prime esas kazancın yüzde 32’sinden yüzde 45’ine çıkartıldı. Borçlanma maliyeti böylece yüzde 40 oranında arttı.

Emekli aylığınızı artırabilmek için asgari ücretin 3 katı ile 7.5 katı arasında kazanç üzerinden prim yatırmalısınız. Asgari ücretin 3 katı üzerinden prim yatırdığınızda 51 bin 252 lira ödemeniz gerekir. Bunun karşılığında emekli aylığında yaklaşık 150 lira artış elde edebilirsiniz. Yatırdığınız parayı 25 yıldan daha uzun sürede telafi edebilirsiniz. Sonuç olarak, borçlanma maliyeti zaten artmış olduğu için yüksek kazanç üzerinden prim ödemenizi tavsiye etmem.

BOŞTA GEÇEN SÜRE İÇİN BORÇLANMA YAPILABİLİR Mİ?

Soru: Eşim 2010 yılında engelli memur olarak göreve başladı. Memur olmadan önce 2005-2010 yılları arasında 32 ay özel sektörde sigortalı çalıştı. Hizmet birleştirmesi yaptık. 2005-2010 yılları arasındaki boşta geçen 28 aylık dönemi borçlanıp primini yatırabilir miyiz? Yatırınca erken emekliliğe katkısı olur mu? (Ali B.)

Yanıt: Ali Bey, eşinizin 2005-2010 dönemindeki boşta geçen süreleri borçlanabilmesi için o dönemde doğum yapmış olması ve doğumdan sonra da çalışmamış olması gerekir. Şayet, boşta geçen söz konusu dönemde doğan çocuğu varsa, 2 yıla kadar olan kısmını borçlanabilir. Aksi takdirde 28 aylık dönemi borçlanma hakkı yoktur.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

Soru: Eşim 04.10.1974 doğumlu. İlk sigorta giriş tarihi 01.10.1990 ve şu an 5550 prim günü bulunuyor. Askerliğini 18 ay uzun dönem olarak yaptı. Emeklilik hesaplaması yaptırdığımızda SGK’nın sitesinde 52 yaşında emekli olabileceği belirtiliyor ancak CİMER üzerinden SGK'ya bilgi sorduğumuzda 60 yaşında emekli olabileceği cevabını aldık. Prim günü dolduğu halde çalışmaya devam etmesi emekli aylığında düşüşe sebep olacak mı? (Şeyma A.)

Yanıt: Şeyma Hanım, eşiniz 1 Ekim 1990 tarihinde uzun vadeli sigortaya tabi olarak çalıştı ise 5525 prim günüyle 52 yaşındaemekli olabilir. Fakat söz konusu tarihteki sigorta başlangıcı kısa vadeli sigorta primi yatırılan staj sigortası ise bu durumda 52 yaşında emekli olamaz. CİMER üzerinden gelen yazıda 60 yaşında emekli olabileceği belirtiliyor ise sigorta başlangıcı olarak 8 Eylül 1999’dan sonraki bir tarih kabul ediliyor demektir. Primleri 2000 yılından sonra yatırılmış ve genellikle asgari ücrete yakın seviyelerde çalışmış ise prim gününü doldurduktan sonraki çalışmaları emekli aylığını olumsuz etkilemez. Çalıştığı her yıl emekli aylığı artar.