Mehmet AÇAR / HABERTÜRK PAZAR
Özgürlük savaşı
İlk masallardan bu yana vazgeçilmez hikâye formlarından biridir. Lucas da “Star Wars”u öncelikle bir özgürlük savaşı destanı olarak planladı. Bütün öykü, İmparatorluk güçlerinin uzayda kurduğu hâkimiyetin yıkılması üzerine kuruludur. İmparatorluk; cumhuriyet, demokrasi ve serbest ticaretin karşısına çıkar, askeri gücüyle zorbalığı temsil eder. Star Wars özünde zulme karşı birleşen halkların Jedi’lar önderliğinde verdiği bir özgürlük mücadelesidir. “Yüzüklerin Efendisi”, “Matrix” gibi başka üçlemelerin de aynı izi takip ettiğini unutmayalım.
Seçilmiş kişi
Başta masallar olmak üzere birçok çağdaş fantastik ve bilimkurgu filminde karşımıza çıkan vazgeçilmez hikâye formlarından biri. Tüm bu öykülerde sıradan bir genç, seçilmiş kişi olduğunu anlar ve hayatı değişir. İlk üçlemenin (4, 5, 6) seçilmiş kişisi Luke Skywalker, imparatorluğa karşı verilen mücadelede önemli bir figürdür. İkinci üçlemede (1, 2, 3) ise Anakin Skywalker “yanlış seçilmiş kişi” olarak klişeyi tepe taklak eder.
Demokrasi özlemi
Eski masallardaki merhametsiz ve zorba krallar, 20. yüzyılla birlikte diktatörlere dönüşür. Star Wars’taki İmparator Palpatine ilk bakışta 20. yüzyıl diktatörlerinin hiçbirine benzemez ama hepsinden izler taşır. Soğuk Savaş yıllarında çekilen ilk üçlemede imparatorluk daha çok Sovyetler Birliği’ni hatırlatır. Soğuk Savaş’ın bittiği dönemde çekilen ikinci üçlemede ise demokrasi mücadelesi ağır basar, Palpatine Hitler’e yakınlaşır. Senatodan yetkileri devraldığı sahnedeki alkışlar tüyler ürperticidir.
Manevi güç zorbalığı yener
İmparatorluğun Ölüm Yıldızı gibi gelişmiş teknolojik silahları ve droid askerleri vardır. Palpatine ve Darth Vader gibi liderler astlarına karşı merhametsizdir. Güçlerini acımasızlıklarından alırlar. İyiler ise birbirlerine manevi değerlerle bağlıdır ve sevgiyi öne çıkarırlar. Jedi’ların sözünü ettiği “Güç” insanların da dahil olduğu bir çeşit enerji alanıdır. Korkusu olanlar, Güç’ün karanlık tarafına geçmeye eğilimlidir. Jedi’lar katı kuralları olmayan bir sevgi dinini temsil ederler. Batı’da Jedi dinine mensup on binlerce kişi olduğunu unutmayalım.
Yoda: Güç bilgelikten gelir
George Lucas’ın özgürlük mücadelesi veren Jedi’ların manevi liderini Yoda olarak belirlemesi Star Wars’un önemli şifrelerinden biridir. Yoda, Beyaz Amerikalıların ötekileştirdiği insanların özelliklerini taşır. Cücelerden daha kısadır. Teni renklidir ve şirin olsa da genel geçer güzellik anlayışının dışında kalır. Fiziksel olarak zayıf görünür ama sahip olduğu yeteneklerle süper kahramanları aratmaz. Eline ışın kılıcını aldığında müthiş bir dövüş ustasına dönüşür. Asıl gücü ise bilgeliğinden gelir. Yoda fiziksel güzelliğe ve güce tapılan bir çağda manevi değerleri temsil eder, ötekileştirmenin foyasını açığa çıkartır.
Etnik çeşitlilik iyidir
George Lucas 1977’deki ilk filmden itibaren uzayı birbirine hiç benzemeyen farklı türlerin bir araya geldiği çok renkli ve canlı bir yer olarak tasvir etti. İmparatorluk güçleri düzeni, tek sesliliği temsil ederken isyancılar sahip oldukları etnik çeşitlilik ve çok seslilikle öne çıkarlar. Lucas’ın insanlar dışında kalan diğer uygarlıkları ve zeki türleri genelde hayvanlar dünyasından esinlenerek tasarladığı gözden kaçmaz. Özellikle isyancılar arasında hayvansı türler en az insanlar kadar etkindir. Tüm bunların beyaz Anglo Sakson kahramanlarla dolu Amerikan sineması için önemli bir işlevi olduğu inkâr edilemez.
R2-D2: Mütevazi yapay zekâ
Lucas, insanlara hükmetmeye çalışan “yapay zekâ” korkusu yerine elektrik süpürgesini andıran R2-D2 ve “teneke adam” C-3PO ile bilgisayarlara yeni bir yaklaşım getirir. C-3PO insana benzeyen, geveze ve nevrotik bir protokol robotudur. Oyuncakları andıran R2-D2 harekete geçtiğinde şirin ve savunmasız bir görünüm alır. Çıkardığı elektronik sesler dışında sessizdir. En kritik anlarda özgürlük mücadelesinin gizli kahramanı olarak önemli roller oynar. İmparatorluğun droid savaşçıları ise Terminatör’ün yenilmezliğinden iz taşımazlar, ilk darbede düşerler.
Aşksız olmaz
Lucas, her iki üçlemede de aşkı hikâyenin gelişiminde kilit bir noktaya koyar. İlk üçlemede Prenses Leia - Han Solo ilişkisi romantik komedi havasında gelişirken, ikinci üçlemede aşk, trajik ve karanlık bir noktaya doğru ilerler. Kraliçe Amidala’nın Anakin’i henüz şirin bir çocukken tanıması ve aralarındaki yaş farkına rağmen birbirlerine âşık olmaları klişelere meydan okuyan şaşırtıcı bir yan taşır.
Klişelere takla attırmak
Star Wars, atmosferi ve öyküsüyle seyirciye çok orijinal gelse de Lucas aslında tanıdık formatlardan ve bildik klişelerden vazgeçmez. Mesela Han Solo iyilerin tarafını seçen yalnız bir kovboydur. İlk filmdeki bar ve bardan kaçış sahnesi western’lerden alınmıştır. R2-D2 ve C-3PO Laurel - Hardy gibi komedi ikililerinin başka bir versiyonudur. Jabba, ortaçağda şatosunda yaşayan acımasız derebeylerinden ya da mafya filmlerindeki babalardan farksızdır. Işın kılıcı bizi ortaçağa ve kılıç şıkırtılı filmlere götürür. Bölüm 3’te Anakin ile Obi Wan Kenobi arasındaki düellonun geçtiği volkanik gezegen, cehennemden farksızdır. Anakin, cehennem ateşine düşer ve Darth Vader olarak yeniden doğar.
Aksiyon
Lucas aksiyonun henüz bağımsız bir tür olarak rüştünü ispat etmediği bir dönemde çektiği ilk filmde hareketi vazgeçilmez öğe haline getirdi. Daha sonra da filmlerin öykülerini savaş, kaçış, takip, kılıç düellosu gibi aksiyon sahneleri üzerinden ilerletti. 1977’deki ilk filmden önce bilimkurgu uzayda gerçekleşen savaşları asla böylesine renkli ve hareketli bir biçimde tasarlayamamıştı. Lucas, uçakların gökyüzünde savaştığı filmlerden hareket etti ve gökdelenlerin arasındaki takip sahnelerinden başlayarak bir Star Wars estetiği oluşturdu.
