530 daireli site yönetimi işçisini neden ücretsiz izne çıkartır?

ÇALIŞTIĞIM SİTE RIZAM OLMADAN ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARDI, NE YAPABİLİRİM?

Toplam 530 daireden oluşan özel bir sitede 1.5 yıldır teknik personel olarak çalışıyorum. Site yönetimi mazeretsiz ve rızam dışında beni süresiz ve ücretsiz izne çıkardı. Tahsis edilen daireden de çıkmamı istedi. Eşim ve üç çocuğumla çok mağdur oldum, sizce nasıl bir yol haritası çizmem lazım? (Y. D.)

İşten çıkarma yasağı, faaliyetlerine ara vermek zorunda kalan işyerlerinde çalışan işçilerin işlerini kaybetmelerini önlemek niyetiyle getirildi. Ancak, işten çıkarma yasağı süresince işverene işçiyi ücretsiz izne ayırma hakkı tanınması ve bu konuda hiçbir kriter konulmaması, sizin durumunuzda olan yüz binlerce işçiyi mağdur ediyor. Fabrika üretimine ara vermiştir veya üretimi azalmıştır, otel / lokanta vs kapanmıştır, işçisini mecburen ücretsiz izne ayırır. Ancak, 530 dairenin bulunduğu bir sitede işçinin ücretsiz izne çıkartılmasının hiçbir haklı mazereti olduğu söylenemez.

Yasada hiçbir kriter konulmamış olması, işverenin keyfi hareketinin cezalandırılmasını önlüyor. Kötü niyetli bir yetki kullanımı olduğu aşikâr olan bu durum karşısında hakkınızı yargıda arayıp arayamayacağınız konusunda bir avukata danışmanız gerektiğini düşünüyorum. Ancak, sonuç alabileceğinizden emin değilim.

Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın bu tür suistimallere karşı harekete geçip, inceleme başlatması gerekir.

EMEKLİ İŞÇİNİN İŞVERENE MALİYETİ NEDİR?

Emeklilik sonrası aynı işyerinde çalışmayı düşünüyorum. İşverenim, emekli olduktan sonra çalıştığımda asgari ücretli işçiden daha fazla maliyet getiriyorsa durumu gözden geçireceğini söyledi. Emekli bir kişiyi çalıştırmasının kendisine ekstra bir avantaj sağlaması gerektiğini ifade etti. “Net alacağın maaş ve üstleneceğim maliyet için konuşmamız gerekir” dedi. Nasıl bir teklif ile karşısına çıkmalıyım? (İsmi saklı)

4/a’lı bir çalışan için yüzde 20 malullük yaşlılık ölüm sigortası primi, yüzde 12.5 genel sağlık sigortası primi ve yüzde 2 iş kazası meslek hastalığı sigortası primi olmak üzere yüzde 34.5 oranında prim ödenir. Ayrıca yüzde 1 işçi payı, yüzde 2 işveren payı olmak üzere yüzde 3 oranında da işsizlik sigortası primi yatırılır. Toplam prim tutarı, prime esas kazancın yüzde 37.5’idir. Beyannamelerini süresinde veren, sigorta primlerini yasal süresinde ödeyen işverenlere 5 puan indirim yapılır. Kısacası, işveren 5 puan indirimden yararlanmıyorsa 4/a’lı çalışan işçi için yüzde 37.5, indirimden yararlanıyorsa yüzde 32.5 oranında prim öder.

Buna karşılık, emekli aylığı bağlattıktan sonra çalışmaya devam eden 4/a’lı işçiler için yüzde 30 oranında sosyal güvenlik destek primi (SGDP) ve yüzde 2 oranında da iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası primi alınır. İşsizlik sigortası primi kesilmez. İşverenin emekli işçi için ödediği toplam prim tutarı yüzde 32’dir.

Emekli olduktan sonra sigortasız çalışırsanız, olası bir kazada sakatlandığınızda sürekli iş göremezlik gelirinden yararlanamazsınız. Daha da önemlisi iş güvencesini kaybedersiniz, o andan itibaren kaderiniz işverenin iki dudağı arasında olur.

Kıdem tazminatı konusunda da sıkıntı yaşarsınız. Geçmişe dönük kıdem tazminatınızı alıp çalışmaya devam ettiniz diyelim, emekli olduktan sonraki kıdem tazminatınızı işveren bordroda görünen ücret üzerinden ödediğinde hakkınızı aramanız zorlaşır. Geçmiş kıdem tazminatınızı sıfırlamadan çalışmaya devam ettiğinizde ise daha büyük hak kaybıyla karşılaşırsınız. İşveren geçmiş kıdem tazminatlarınızı da emeklilik sonrası bordroda gösterdiği düşük ücretten öder. Ondan sonra yıllarca mahkemelerde hakkınızı aramaya uğraşırsınız.

Sonuç olarak, emekli aylığı bağlatıp çalışmaya devam ettiğinizde işverene ekstra bir maliyetiniz olmayacak. Hatta 0.5 puan avantajı olacak. Ücrette indirim gibi teklifleri kabul etmeniz sizi ileride mağdur edebilir.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HAKKI OLAN İŞÇİ ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILABİLİR Mİ?

Bir otelde 7 yıldır özel güvenlik görevlisi olarak çalışıyorum. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanıyoruz ama şu an çalışıyorum. İşveren bize bu sene, kısa çalışma ile dönüşümlü olarak 1 ay ücretsiz izin kullandırmak istiyor. İnsan kaynakları yetkilisi, KÇÖ’nün şubat ayında sona ereceğini, bundan yararlanmamız gerektiğini söyledi. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi yardım bitince işveren bizi yasal olarak ücretsiz izne gönderebilir mi? Bunu kabul etmeme hakkım var mı? (Ayhan Y.)

Kısa çalışma ödeneğinin süresi 28 Şubat’ta, işten çıkarma yasağının süresi de 17 Mart’ta sona erecek. Ancak, cumhurbaşkanı kararı ile her iki uygulama da 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılabilecek.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanma hakkı bulunan işçiler, uzatma müddetince kısa çalışmadan yararlanmaya devam edebilir. Ücretsiz izin uygulaması ise işten çıkarma yasağı boyunca devam edecek. İşverenin işten çıkarma yasağından sonra işçinin rızası olmadan ücretsiz izne çıkarması yasal olarak mümkün değil. Bu durumda işçinin ücreti ödenmemiş sayılır. Ücretin ödenmemesi işçi açısından tartışmasız haklı fesih sebebidir. İşçi bu durumda kıdem tazminatını alıp ayrılabilir.

İşten çıkarma yasağı sonrasında işveren ücretsiz izin teklifinde bulunduğunda işçi 6 işgünü içinde yazılı olarak rıza göstermediği takdirde reddetmiş sayılır.

Sonuç olarak, kısa çalışma hakkınız devam ederken ücretsiz izne çıkartılmanızın ne işverene ne de size bir faydası bulunmuyor. İşten çıkarma yasağı bittikten sonra ise işverenin zaten ücretsiz izne çıkarma yetkisi olmayacak.

EMEKLİLİK İÇİN NE KADAR ASKERLİK BORÇLANMASI YAPMALI?

Doğum tarihim 10.02.1968, SSK’dan ilk işe giriş 01.12.1993. BAĞ-KUR’da 2 yıl 7 ay 15 gün primim bulunuyor. Prim günüm 4906 yazıyor. SGK’ya ne zaman emekli olabileceğimi sorduğumda, 13 ay askerlik borçlanması yapmamı istediler. Prim tutarı 12.250 TL tutuyor. Bir yıl erken emeklilik için yapılan hesaplama sizce doğru mudur? Bazı durumlarda 1-2 ay askerlik borçlanması yapmak yeterli oluyormuş. (Kerem A.)

İşe giriş tarihiniz itibarıyla SSK’dan normalde 5675 prim günüyle 54 yaşında emekli olabilirsiniz. Belirtmemişsiniz ama askerliği sigortalı çalışmaya başlamadan önce yaptıysanız, 13 aylık askerlik borçlanmasıyla sigorta başlangıç tarihiniz 1 Kasım 1992 tarihine çekilir. Bu durumda ise asgari 5600 prim günüyle 53 yaşında emekli olabilirsiniz. Prim gününüzü doldurdu iseniz bu ay sonuna kadar emeklilik dilekçesi verdiğinizde 1 Mart’tan itibaren emekli aylığınız bağlanır.

Askerlik borçlanması süresi konusunda yapılan işlem doğrudur. 1 Aralık 1993 tarihinde değil de 24 Kasım 1992 tarihinde ilk defa işe başlamış olsaydınız, 1 günlük askerlik borçlanması emeklilik yaşınızı bir yıl öne çekmeye yeterli olurdu. İhtiyaçtan fazla askerlik borçlanması yapılmasını genel olarak doğru bulmuyorum.

MİLLİ GELİRDEKİ ARTIŞ YENİ EMEKLİLERİN AYLIKLARINA YANSITILIR MI?

Benim sorum her emekli adayını ilgilendiriyor, cevap verirseniz sevinirim. 2020 yılı GSYH büyümesi nisan başında açıklanıyor. Şubat veya mart ayında emekli olanlar büyüme rakamları açıklanmadan emekli oldukları için 2020 yılı büyümesinden faydalanamıyorlar. Bu haksızlık değil mi? (Mümtaz A.)

Bu değerlendirme eksik bilgiye dayanmaktadır. Emekli aylığı bağlanırken prime esas kazançların bugünkü değerinin hesabında uygulanan güncelleme katsayısı bir önceki yılın enflasyonunun yüzde 100’ü ile milli gelirdeki büyümenin yüzde 30’unun toplamından oluşur. 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi verenlerin aylıkları öncelikle 2020 enflasyon oranına göre belirlenen güncelleme katsayısı üzerinden hesaplanarak bağlanır.

2020 yılı gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) verileri 1 Mart 2021 tarihinde açıklanacak. 1 Ocak’tan sonra dilekçe verip 1 Mart’a kadar olan dönemde emekli aylığı bağlanmış olanlara milli gelirdeki artışın yüzde 30’u’nun yansıtılmasıyla güncelleme katsayısında ortaya çıkan fark geriye dönük olarak ödenir. Dolayısıyla bir hak kaybı söz konusu değildir.

PRİM GÜNÜM YETERSİZ, NASIL EMEKLİ OLABİLİRİM?

Eylül 1965 doğumluyum. İşe giriş Ekim 1989. Yurt dışı çalışmam 1100 gün. Yurt dışı borçlanmayı tamamladım. Toplam çalışma günü 1900. CİMER aracılığıyla, bankadan kredi kullanarak borçlanma yapmak istediğimi bildirdim ama günlerim eksik olduğu için ret cevabı geldi. Gelen bilgide yaşlılık aylığına hak kazanmam için 51 yaş, 5450 prim günü ve 25 yıllık sigortalık süresi koşulunu yerine getirmem gerektiği belirtildi. Sizce nasıl emekli olup yaşlılık aylığı alırım? (Atilla G.)

Size verilen bilgi doğru. SSK’dan normal emeklilikte 25 yıllık sigortalılık süresi, 5450 prim günü ve 51 yaşa tabisiniz. Ancak, eksik prim günüyle de emekli olabilirsiniz. Prim gününüzü 3600’e tamamlarsanız SSK’dan 60 yaşında, yani 2025 yılında emekli olabilirsiniz.

Verdiğiniz bilgiye göre, 3600’ü tamamlamanız için 1600 prim gününe ihtiyacınız bulunuyor. Bunun için öncelikle 240 gün 4/a’lı olarak sigortalı bir işte çalışmalısınız. Kalan 1260 günü tamamlamak için ise isteğe bağlı sigorta yaptırabilirsiniz.

Askerlik borçlanması hakkınız var ise 4/a’lı çalışmanıza gerek kalmadan öncelikle askerlik borçlanmasını yatırıp daha sonra isteğe bağlı sigortayla devam edersiniz.

3600 günle emeklilik hakkını yitirmemek için iki şeye dikkat etmelisiniz. 4/a’lı çalışmayı veya askerlik borçlanmasını yapmadan kesinlikle isteğe bağlı sigortayı başlatmamalısınız.

İkinci olarak da isteğe bağlı sigortada 1260 günü 1 gün dahi aşmamalısınız. Aksi takdirde 3600 günle emekli olamazsınız.