Biyom nedir? Biyom çeşitleri ve özellikleri nelerdir?
Coğrafi bir terim olan biyom, dünyanın farklı noktalarında aynı bitki örtüsüne sahip, benzer iklim koşullarını barındıran alanlar için kullanılır. Peki gezegenimizdeki biyom çeşitleri nelerdir? Biyomların özellikleri nelerdir? İşte ayrıntılar...
Aynı bitki örtüsüne sahip ve bunun yanında aynı iklim koşullarının yaşanmış olduğu coğrafi alanlara "Biyom" adı verilir. Bu coğrafi alan; yaşanılan ortamı ve canlıları da kapsamaktadır. Biyomların her biri; kendine özgü olarak hayvan, bitki örtüsü ve iklime içeriği taşımaktadır. Biyomlar iklim koşullarına göre ayrılmaktadır. Her biyomda oluşan bitki türleri hayvanların yaşamını ve türlerini de etkilemektedir. Biyom çeşitleri; sucul ve karasal olarak iki çeşitte ortaya çıkar.
Karasal Biyomlar
Ortamda bulunan iklim koşulları ile fiziksel özelliklerine göre değişik olarak canlı türlerini de içine almaktadır. Karasal biyomlar 3 şekilde ortaya çıkar.
1- Orman Biyomları: Karaların bir bölümünü içine alan ormanlar; bölgelere göre farklılık içermektedirler.
Tropikal yağmur ormanları; ekvatorun 20 derece kuzeyinde ve güneyinde bulunurlar. Yağmurun en çok yağdığı ormanlardır. Bu nedenle yağmur ormanları adı verilmiştir. Eski tarihlerde yaşayan hayvanların birçoğuna ev sahipliği yapan ormanlardır. Ağaçların yüksekliği 70 metre civarındadır. Tropikal yağmur ormanları nem ve yüksek sıcaklık olarak yıl boyunca sürekli aynıdır. Yağışlar çok fazla ortaya çıkar ve düzenli olarak yağar. Bu ormanlarda yaşayan hayvanlar; kurbağa, yarasa, kuş, yılan ve maymundur. Ekolojik sistemin gün geçtikçe değişmesi nedeniyle yağmur ormanları da tehlike altında olan yerler arasında yer almaktadır. Bu sebepten ötürü yaşayan birçok hayvan türünün yaşam alanları yok olmaya yüz tutmaktadır. Oksijen kaynağı olarak da dünyanın en bol oksijen bulunan iklim bölgesidir.
Ilıman bölge ormanları; yaprak döken, yağışı bol olan orta enlemlerde bulunan bölgelerdir. Avrupa, Asya, Avustralya ve Amerika’da bulunan ormanlardır. Daha kısa ağaç türleri olan bölgedeki ağaçlar; açık renkte olurlar. Kış boyunca yaprakları döken ve baharda yaprakları açan ağaç türerlinden oluşur. Ilıman bölge ormanlarında, kestane, kayın, ıhlamur, ceviz, kavak ve meşe karakteristik ağaç türleri arasındadır. Sıcak olan bölgelerde palmiye ve keçiboynuzu da vardır. Ilıman bölge ormanlarında yaşayan hayvanlar; atmaca, yaban kedisi, kurt, tilki, geyik, ayı ve güvercindir.
İğne yapraklı ormanlar; kar ve don görülen kuzey yarım kürenin kışları sert olan bölgelerinin yüksek enlemlerinde bulunur. Dünya üzerinde yayılmış olarak; özellikle Sibirya bölgesinde ortaya çıkan iğne yapraklı ormanlar vardır. Bu iğne yapraklı ormanlara kozalaklı ormanlar da denilmektedir. Köknar, ladin ve çam bu ormanların en karakteristik ağaçlarıdır. Düz ve dalsız olan iğne yapraklı ormanlardır. Bu ormanlarda yaşamakta olan hayvanlar ise; kartal, fare, çakal, köstebek, kirpi ve ayıdır.
2- Çöl Biyomları
Adı üstünde nadir bitki örtüsüne ya da hiç bitki örtüsüne rastlanmaz. Düzenli yağmurların olmaması; sıcaklığın fazla olması nedeniyle bitki yetişememektedir. Yağışlar oldukça az görülür. 55 dereceye kadar çıkan gün içi sıcaklıkları bu kadar yüksek iken; geceleri eksi derecelere inmektedir. Çöl biyomlarında yaşayan arada yağmur yağdığında içerisinde su depolayarak yaşamını sürdüren kaktüs türleri bulunur. Bu bölgede yaşayan hayvanlar da, böcekler, kemirgenler ve sürüngenlerdir. Dünya da en önemli çöller; Büyük Sahra çölü, Gobi Çölü, Kalahari Çölü ve Arabistan Çölüdür.
3- Ilıman Bölge Çayır Biyomları
Ortalama yağış alan bölgelerdir ne az ne de çok yağış ortaya çıkar. Yağış miktarının düşük olması orman oluşmasını sağlamaz. Ancak var olan bitkilerin de yaşamasını sağlayacak kadar oluşur. Bu bölgedeki bitkiler hızlı büyürler ve çabuk çürümeye başlarlar. Bu durum humuslu toprak oluşumu için elverişli tarım toprağı oluşmasını sağlar. Eşek, yabani at, çayır köpekleri ve zebra bu biyomda yaşayan hayvanlardır.
Sucul Biyomlar
Dünyanın en büyük kısmı sularla kaplı alanlardan oluşmaktadır. O nedenle sucul biyomlar bu alanların en büyük kısmını içine almaktadır. Sucul biyomlar da kendi aralarında 2 kısma ayrılır.
Tatlı Su Biyomları
Tuz oranının %1 oranından az olması halinde olan bölgelerdir. Bunlar da kendi aralarında 2 kısma ayrılır.
Göl biyomları; büyüklüklerine göre değişim gösterir. Küçük ya da büyük olarak oluşan göl biyomlarında canlıların yaşam alanları oluşur. Göllerde çok fazla oranda canlı türü bulunmaktadır. Göller hem kara hem de su ortamının bulunduğu ekosistemlerdir. Bu biyomlarda yaşayan canlılar; levrek, kurbağa, turna ve sazan gibi hayvan türleri bulunur.
Akarsu biyomları; akarsular genel olarak tek yönlü akan ve akarsu ağızlarında tarımsal alanlar için elverişli bölgeler bulunan yerlerdir. Canlı olarak da oldukça fazla yaşam alanı vardır. Akarsuların akım hızının düştüğü kısımlarda çakıl ve kum fazladır. Bu yüzden buralarda bitki türleri oldukça azdır. Sazan, levrek ve turna gibi canlılar yaşar. Bazı bataklık ve sazlık olan kısımlarda tatlı su biyomlarına dahildir. Yaşam alnı için uygun yerler değildir çok az canlı türü bulunur.
Tuzlu Su Biyomları
Genel olarak 53 oranında tuz barındıran sular tuzlu su biyomları olarak ortaya çıkar. Bu biyomlar denizler ve okyanuslardır. En fazla canlı bulunan yaşam alanlarına sahiptirler. Denizlerde yaşayan canlı türleri derinliklerine göre değişir. Denizlerde akarsularla birleşen bölgeler çok fazla verimlilik içerir. Sığ kısımlarda oksijenin fazla olması nedeniyle daha fazla canlının yaşama imkanı bulunmaktadır. Derinlere gidildikçe birçok gaz oluşması canlıların yaşaması için pek elverişli ortamlar değildir. Tuzlu sularda yaşayan canlılar; balina, yengeç, yunus, midye, ıstakoz, ahtapot, balık türleri, bitki çeşitleri, su yosunları ve deniz sarmaşıkları gibi canlılardır.
