Aşağılık kompleksi nedir? Başlıca belirtileri nelerdir?
Psikolojik bir rahatsızlık olan aşağılık kompleksi, genellikle başkalarıyla kıyaslama sonucu ortaya çıkar ve kişinin kendine güveninin azalmasına yol açar. Peki, başlıca belirtileri nelerdir? İşte detaylar...
Birçok insan, görünüşü veya başarılarıyla ilgili sürekli bir yetersizlik hissi taşır. Yaptıklarının doğru olduğunu ve kendisinin de başarılı olacağını düşünmez. İşte aşağılık kompleksi ile ilgili bilinmesi gerekenler...
AŞAĞILIK KOMPLEKSİ NEDİR?
Aşağılık kompleksi, bireyin kendisini başkalarından daha yetersiz, değersiz veya düşük hissetmesi durumudur. Bu psikolojik durum, kişinin özsaygısını olumsuz etkileyerek sosyal ilişkilerde, akademik hayatta ve mesleki yaşamda sorunlara yol açabilir. Genellikle çocukluk dönemindeki olumsuz deneyimler, yargılayıcı tutumlar veya sürekli eleştirilme bu kompleksin oluşmasında etkili olur.
Aşağılık kompleksi, kişinin hem duygusal hem de davranışsal yönlerini etkiler. Bu durum, bireyin özgüven eksikliği yaşamasına, başkalarının onayına bağımlı hale gelmesine ve aşırı kıyaslama yapmasına neden olabilir. Uzun süreli devam ettiğinde depresyon ve anksiyete gibi daha ciddi ruh sağlığı sorunlarına yol açabilir.
AŞAĞILIK KOMPLEKSİ NEDEN OLUR?
Aşağılık duygusu, genellikle çocukluk dönemlerin başlar ve devam eder. Bu durum çocukluk dönemlerinde benlik kavramının doğru şekilde oluşamamasından kaynaklanmaktadır. Benlik kavramının oluşumunda aile, çevre ve eğitim faktörleri etkilidir. Bu kavram doğru bir şekilde oluştuğunda birey, gerçek algıyı ve gerçeği yaşar. Ancak çocuk bu kavramı oluştururken, çarpıtılma, gereksiz ve yanlış eleştirilere maruz kalırsa aşağılık duygusu oluşabilir.
Aşağılık kompleksi nedenleri arasında davranışsal ve psikolojik özelliklerin yanı sıra pek çok faktör yer alabilir. Kişinin yaşamsal deneyimleri ve genetik eğilimi bu konuda etkilidir. Ayrıca, anksiyete ve depresyon gibi birtakım psikolojik sorunlar da bu duruma yol açabilir. Çocukluk dönemlerinde sıkça rastlanabilen aşağılık duygusu, genellikle ebeveynlerinin çocukları cesaretlendirmemesi veya özgüven eksikliği ile ilişkilidir.
Bu sorun, çocukların kendilerini takdir edilmediğini hissetmelerine neden olabilir, bu da daha sonra yaşamın ilerleyen dönemlerinde düşük benlik saygısı ve değersiz hissetmek gibi sorunlar ile sonuçlanabilir. Bunların yanı sıra bu tür duygulara yol açabilecek etkenler şu şekilde sıralanabilir:
- Travmalar
- Stres, depresyon, anksiyete ve kaygı öyküsü
- Çocukluk deneyimleri
- Fiziksel özellikler
- Ekonomik ve sosyal zorluklar
- Toplumsal baskılar
- Zihinsel özellikler
AŞAĞILIK KOMPLEKSİNİN BAŞLICA BELİRTİLERİ NELERDİR?
1. AŞIRI HASSASİYET
Aşağılık kompleksi yaşayan bireyler genellikle eleştirilere karşı aşırı duyarlıdır. En küçük bir yorum ya da geri bildirim bile kişi tarafından bir saldırı olarak algılanabilir. Bu durum, hem bireyin ruhsal sağlığını hem de sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler.
Aşırı hassasiyetin sosyal ve psikolojik etkileri üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Yapıcı eleştirileri kişisel saldırı olarak algılama,
- Eleştirilere savunmacı ya da agresif yanıtlar verme,
- Sürekli olarak onaylanma ihtiyacı hissetme.
2. KENDİNİ SÜREKLİ BAŞKALARIYLA KIYASLAMA
Kendini sürekli başkalarıyla kıyaslama, aşağılık kompleksinin sık görülen belirtilerindendir. Bu durum, bireyin yeteneklerini, başarılarını veya fiziksel özelliklerini çevresindeki insanlarla ölçerek kendi değerini küçümsemesine neden olur. Zamanla bu kıyaslama alışkanlığı, kişinin kendine güvenini tamamen kaybetmesine yol açabilir.
Kendini başkalarıyla kıyaslamanın kişi üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Başarılarını değersiz görme,
- Diğer insanlara özenerek yaşam tarzını değiştirme isteği,
- Sürekli olarak daha üstün bireyleri arayıp onlara odaklanma.
3. SOSYAL ORTAMLARDAN UZAK DURMA
Aşağılık kompleksi yaşayan bireyler, genellikle sosyal ortamlardan uzak durmayı tercih eder. Bu kaçınma davranışı, kişinin başkalarının yanında kendini yetersiz hissetmesi ya da alay edilme korkusu gibi nedenlerle ortaya çıkar.
Sosyal ortamlardan kaçınmanın birey üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Kalabalık toplantılara katılmaktan kaçınma,
- Sosyal etkileşimlerde aşırı çekingen davranma,
- Tanıdık olmayan ortamlarda panik ya da stres yaşama.
4. DEĞERSİZ HİSSETME
Kendi yeteneklerini küçümsemek, aşağılık kompleksinin başka bir yaygın belirtisidir. Birey, ne kadar başarılı olursa olsun, kendi çabalarını yetersiz görme eğilimindedir. Bu durum, kişinin özgüvenini tamamen yok edebilir.
Yeteneklerini küçümsemenin birey üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Başarılarını görmezden gelme ya da başkalarının şansı olarak nitelendirme,
- Çevreden gelen övgüleri kabul edememe,
- Hedef koymada isteksizlik veya motivasyon kaybı.
5. SÜREKLİ ONAY VE TAKDİR ARAYIŞI
Aşağılık kompleksi olan bireyler, kendilerini yeterli hissetmek için sürekli başkalarının onayına ihtiyaç duyar. Bu, kişinin içsel değer yargılarına olan güvenini yitirdiğini gösterir.
Onay ve takdir arayışının birey üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Sürekli olarak başkalarından iltifat ya da övgü bekleme,
- Onay almadığında yoğun hayal kırıklığı yaşama,
- Kendine dair kararları başkalarının yorumlarına göre şekillendirme.
6. KARAMSARLIK VE BAŞARISIZLIK KORKUSU
Aşağılık kompleksi yaşayan bireyler genellikle karamsar bir bakış açısına sahiptir ve herhangi bir girişimde başarısız olma korkusuyla hareket eder. Bu korku, kişinin risk almasını ve kendini geliştirmesini engeller.
Karamsarlık ve başarısızlık korkusunun birey üzerindeki belirtileri şunlardır:
- Yeni bir şey denemekten kaçınma,
- Sürekli kötü sonuçlar düşünerek stres yaşama,
- Başarısızlık ihtimalini önceden kabul etme.
AŞAĞILIK KOMPLEKSİNİ YENMENİZE YARDIMCI OLACAK ÖNERİLER
Aşağılık kompleksini yenmek için doğru tedavinin yanı sıra kişinin düşüncelerini ve yaşam tarzını değiştirmesi de önemli rol oynar. Bu noktada kişinin çevresini ve yaşantısını analiz etmesi gerekir. Uzman psikolog eşliğinde ilerleyecek tedavi sürecinin yanında şu adımları hayatınıza empoze edebilirsiniz:
- Çevrenizde olumsuz, sizi aşağıya çeken insanlar varsa bu insanlarla olan ilişkilerinizi gözden geçirmelisiniz. Çevrenize pozitif insanlar çekmek ve pozitif insanlarla vakit geçirmek kendinize duyduğunuz güveni artırmanıza yardımcı olur.
- Kendinizi daha az eleştirmeli ve olumlu yanlarınızı görmeye çalışmalısınız. Ayrıca kendinizi başkalarıyla kıyaslamaktan vazgeçmeli ve onların hayatlarını kendi hayatınızı için belirleyici etken olarak saymamalısınız.
- Mükemmeliyetçilik duygusundan kurtulmaya çalışmalısınız. Her detayın mükemmel olması her zaman mümkün değildir. Elinizden geleni yaptıktan sonra mükemmel olmadığı yanılgısıyla kendinizi yıpratmamalısınız. Kendinizi olduğu gibi kabul etmelisiniz.
- Sosyal aktivitelere katılmak, spor ve meditasyon yapmak kendinizi dinamik ve iyi hissetmeniz adına faydalı olur. Ayrıca sağlıklı beslenmek fiziksel sağlığınızı olumlu etkileyerek fiziğinizin bu süreçte size destek olmasını sağlar.
AŞAĞILIK KOMPLEKSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Aşağılık kompleksinin tedavisi için öncelikle bu durumun kabullenilmesi ve ardından bir uzmana başvurulması gerekir. Bu noktada komplekse sahip bireyin özverisi oldukça önemlidir. Eksiklik duygusundan kaynaklanan aşağılık kompleksi için kişinin eksik yönlerini güçlendirmesi ve kişisel anlamda gelişimine özen göstermesi gerekir.
UYARI: Aşağılık kompleksi tedavisi için uzman bir terapist eşliğinde tedavi sürecini yönetmek son derece önemlidir. Uzman terapist tarafından uygulanan psikoterapi yöntemleri tedavi amaçlı uygulanabilir. Hangi tedavinin uygulanacağına uzman psikiyatrist veya psikolog, yapacağı tetkikler neticesinde karar verecektir.
Görsel Kaynak: istockphoto/shutterstock
