Yanlışı bile bile yapmak: Aynı hatalara neden geri dönüyoruz?

Aynı hataları tekrar etmek irade eksikliği mi, yoksa beynin otomatik pilotu mu? Bilim, beynimizin bu döngüyü sandığımızdan daha çok sevdiğini söylüyor.

Hayatımız boyunca “Bir daha asla yapmayacağım” dediğimiz pek çok davranışı yeniden tekrarladığımız olur. Yanlış ilişkiler, ertelenen kararlar, zararlı alışkanlıklar ya da bizi mutsuz eden seçimler… Peki insan, sonuçlarını bildiği halde neden aynı hatalara geri döner? Psikoloji, nörobilim ve davranış bilimleri bu soruya şaşırtıcı yanıtlar sunuyor.

İnsan beyni, tehlikeden kaçınmak ve enerji tasarrufu yapmak üzere evrimleşmiştir. Bu nedenle tanıdık olanı, yanlış bile olsa “güvenli” olarak algılar. Yeni bir davranış denemek belirsizlik içerirken, eski hatalar bilindik olduğu için beyin tarafından daha az riskli görülür. Bu durum, aynı döngülerin tekrar etmesine zemin hazırlar.

Hataların çoğu bilinçli kararlardan değil, otomatik alışkanlıklardan kaynaklanır. Beyindeki sinir yolları, tekrar eden davranışlarla güçlenir. Bir hatayı ne kadar çok tekrarlarsak, onu yapmamak o kadar zorlaşır. Bu yüzden “neden yine aynısını yaptım?” sorusu çoğu zaman irade değil, alışkanlık meselesidir.