Nobel ödüllü bilimadamı öldü
Atmosferdeki ozon tabakasının inceldiğini keşfeden Nobel ödüllü kimyacı F. Sherwood Rowland, 84 yaşında hayatını kaybetti
California Üniversitesi'nden yapılan açıklamada, uzun süredir Parkinson hastası olan Rowland'ın hastalığa bağlı komplikasyonlar nedeniyle evinde hayata veda ettiği belirtildi.
Atmosfer kimyasıyla ilgili çalışmaları nedeniyle 1995'te Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Rowland, ödülü Hollandalı Paul Crutzen ve Meksikalı Mario Molina ile paylaşmıştı.
Kaliforniya Üniversitesi profesörlerinden F. Sherwood Rowland ve Mario Molina, 1974 yılında "kloroflorokarbon" (CFC) gazlarının, yeryüzündeki yaşamın varlığı için, son derece önemli olan atmosferdeki ozon tabakasını incelttiğini önemli bilimsel kanıtlarla ilk kez ortaya koydular. Deodoran ve spreylerden buzdolaplarına kadar, pek çok yerde kullanılan CFC'leri üreten DuPont firması, bu bilimsel keşfe şiddetle karşı çıktı. DuPont, maddi ve siyasal gücünü kullanarak Prof. Rowland ve Molina'nın buluşunun gerçekçi olmadığını ilan etmeye çalıştı. Ama yaklaşık 20 yıl sonra, 1995'te F. Sherwood Rowland ve Mario Molina ile Paul Crutzen, bu alandaki Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülürken DuPont da CFC'lerin ozona zarar verdiğini kabul etti.
CFC'lerin ozon tabakasına zarar verdiğini, 1974 yılında ilk defa Kaliforniya Üniversitesi'nden F. Sherwood Rowland ve Mario Molina tesbit edip uyarıda bulundular. Ardından dünya çapında yapılan araştırmalar bu tesbiti doğruladı. O tarihe kadar dünya çapında en çok CFC üreten firmaların başında olan DuPont firması bu tehdidin önemsenmeyecek kadar az olduğunu anlatan bir kampanya yürüttü, ne de olsa her yıl CFC'lerden yüzmilyonlarca dolar kazanıyorlardı. 1975'e gelindiğinde sadece sprey kutularından havaya 500.000 ton CFC salınıyordu. Ancak bilimadamlarının bulguları tehdidin ciddiyetini ortaya koyunca 1978'de aerosol spreylerden CFC kullanımı gelişmiş ülkelerin çoğunda yasaklandı. Yine de 1985'te CFC'lerin küresel kullanımı 1.800.000 ton civarında idi.
OZON GAZI
Ozon, 3 oksijen atomunun birleşmesiyle oluşan bir gaz ve atmosferin yeryüzünden 25-30 km yükseğinde bir tabaka oluşturuyor. Ozon tabakası, Güneş'ten gelen ölümcül ultraviyole ışınlarını soğurarak yeryüzündeki yaşamın sürmesini sağlar. Aşırı ultraviyole ışınları, özellikle yeryüzündeki yaşamın temel yapı taşı olan mikroorganizmalar üzerinde olumsuz etkilere sahip. Ozon tabakasındaki aşınmanın yeryüzündeki yaşamın geleceği için büyük bir tehdit olduğunu ortaya koyan Rowland, Molina ve Crutzen'in araştırmaları üzerine birçok devlet, ozonu delen gazların kısıtlanması kararı aldı. 1992'de Rio'da toplanan dünya zirvesinde de bu doğrultuda kararlar alındı. Ozon tabakasındaki incelmeyi durdurma konusunda yine de çok büyük başarılar elde edilmediği söylenebilir.
