Son dakika! EYT 20 yıldan beri ilk kez hükümetin gündemine girdi

.png

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili olarak geçen yıl TBMM açılırken muhalefet partileri ayrı ayrı yasa teklifi vermişti. CHP, MHP ve İYİ Parti’nin teklifleri Meclis’te görüşülememişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Sosyal Politikalar Kurulu Başkanvekili Vedat Bilgin’e, konuyla ilgili çalışma yapma talimatı verdi. Bilgin ilk olarak geçen hafta Emeklilikte Yaşa Takılanlar Derneği’nin başkan ve yöneticilerinden oluşan beş kişilik heyet ile görüşerek önerilerini dinledi. Bilgin başkanlığındaki Sosyal Politikalar Kurulu, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) başta olmak üzere ilgili kurumlar ile çalışarak, çözüm önerileri geliştirecek. Bilgin, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, emeklilikte yaşa takılanların homojen bir grup olmadığına dikkat çekerek, durumu çok farklı olan kesimler bulunduğunu, çalışmalarının uzun soluklu olacağını, henüz işin çok başında olduklarını söyledi.

8 Eylül 1999 tarihinden önce SSK’lı kadınlar 20; erkekler 25 yıl sigortalılık ve 5000 gün prim veya kadın ise 50, erkek ise 55 yaşını doldurmuş olması ve en az 5000 prim günü koşulunu yerine getirerek emekli olabiliyordu. BAĞ-KUR’da kadın ise 20 tam yıl, erkek ise 25 tam yıl prim ödemesi ya da kadın ise 50, erkek ise 55 yaşında olması ve 15 tam yıl prim ödeyerek emekliliğe hak kazanıyordu.

2048'DE EŞİTLENECEK

8 Eylül 1999 tarihinde 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile emeklilik yaşı artırıldı. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı ile 2002 yılında daha yumuşak bir kademeli yaş artırımıyla emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60’a çıkartıldı.

2008 yılında yapılan ikinci değişiklikle de emeklilik yaşı 2036’dan itibaren yeniden kademeli olarak artırılarak kadın ve erkeklerde 2048 yılında 65’te eşitlenecek.

Kamuoyunun gündeminde tartışılan emeklilikte yaşa takılanlar, 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe başlayıp emeklilik yaşları kademeli olarak artırılanları kapsıyor.

FORMÜL ARAYIŞI

EYT ile ilgili olarak bir yandan sosyal güvenlik sistemine aşırı yük getirmeyecek, bir yandan da yeteri kadar prim ödemiş olan kişileri mağdur etmeyecek formül aranıyor.

Geçen yıl TBMM’ye sunulan tekliflerin ortak noktası, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanların kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl olan sigortalılık süresini ve prim günü koşulunu yerine getirmeleri halinde emekli edilmeleri yönünde oldu.

TÜRKİYE MODELİ

EYT sorununa çözüm konusunda çeşitli ülke örnekleri de incelenecek. Örneğin Finlandiya’da kanuni yaştan önce emekli olanların aylığında, erken emekli olunan her ay için yüzde 0.4 oranında indirim yapılıyor. Kanuni emeklilik yaşına gelinceye kadar eksik aylık ödeniyor.

Polonya’da da benzer bir uygulama bulunuyor. Kanuni yaşa gelinceye kadar daha az emekli aylığıyla erken emeklilik imkanı bulunuyor. Ancak bu haktan yararlanabilmek için kadınlarda 35, erkeklerde 40 yıl sigortalılık koşulları aranıyor.

Dünya örnekleri de incelenerek yapılacak değerlendirmeler sonucunda bir Türkiye modelinin ortaya çıkartılması bekleniyor.

YAŞI BEKLEYENLERİN GSS PRİMİ

Emeklilikte yaşa takılanlar, devlet için genç, işverenler için yaşlı kabul edilmekten yakınıyor. İşverenlerin belli yaşın üzerindeki kişiler yerine daha genç kişileri çalıştırmayı tercih ettiğini, bu nedenle iş bulmakta zorlandıklarını belirtiyorlar.

Yasada öngörülen prim günü koşulunu yerine getirdikten sonra işsiz kalan kişiler, emekli oluncaya kadar sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için her ay genel sağlık sigortası (GSS) primi ödemek zorundalar. Ekonomik durumu iyi olmayanların GSS priminin devlet tarafından karşılanabilmesi için gelir testine girmeleri gerekiyor. Aile içinde kişi başına gelir asgari ücretin 3’te 1’inden az çıkarsa, primi devlet karşılıyor, fazla çıkarsa primi kendileri ödemeleri gerekiyor.

Çözüm arayışları içinde prim gününü dolduran EYT’lilerden GSS pirimi alınmaması da yer alıyor.

ÇALIŞTIKÇA DÜŞEN EMEKLİ AYLIĞI SORUNU

Sosyal güvenlik mevzuatında yapılan değişiklikler dolayısıyla emekli aylığı bağlama oranı 2000 ve 2008 yıllarında düşürüldü. 2000 öncesi ücreti nispeten yüksek olup, 2008 yılından sonra düşük ücretle çalışmaya devam edenlerin emekli aylıkları artmak yerine azalabiliyor.

Türkiye’de SGK’ya bildirilen ortalama kazançlar, asgari ücretin sadece yüzde 50 üzerinde bulunuyor. Çalışanların büyük kısmı asgari ücret üzerinden sigortalı gösteriliyor.

EYT’lilerin en fazla mağduriyet yaşadığı çalışırken emekli aylığının düşmesi de çözüm bekleyen konular arasında yer alıyor.

ORTALAMA EMEKLİLİK YAŞI KAÇ?

1999 yılında SSK’da ortalama emeklilik yaşı kadınlarda 46, erkeklerde 47 düzeyinde bulunuyordu.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun en son verilerine göre 2017 yılında 4/a’lı kadın ve erkekler ortalama 52 yaşında emekli oldular.

4/b’li çalışanlarda ortalama emeklilik yaşı kadınlarda 53, erkeklerde 55; 4/c’li çalışanlarda ise kadınlarda 62, erkeklerde 64 yaş düzeyinde yer alıyor.