İşveren “emekliliğin geldi” diyerek işten çıkartabilir mi?

.png

2000 ÖNCESİ BAĞ-KUR KAYDI OLMAYANLAR BORÇLANMA HAKKI BEKLİYOR

Soru: 01.03.1975 doğumluyum. İlk işe giriş tarihim 27.03.1998. Ancak, bu tarihten önce 07.09.1995 ile 13.05.1998 tarihleri arasına 976 gün BAĞ-KUR kaydım olmaksızın işyeri maliye kaydım var. Bu günleri şu an mevcut yasada saydıramıyorum. Bunun için ne yapmam lazım? (Doğan Özer)

Yanıt: Doğan Bey, emeklilik yaşı gelen ancak 2000’den önce BAĞ-KUR kaydı olmayanların oda ve vergi kaydı dikkate alınarak geriye dönük borçlanma yapabilmeleri konusunda kamuoyunda büyük bir talep var. Daha önce bu konuda birkaç kez geriye dönük borçlanma olanağı sağlandı. Ekonomik gerekçelerle önceki fırsatlardan yararlanamayanlar için yeni bir hak tanınması yönünde beklenti olmakla birlikte, şu an itibarıyla gündemde böyle bir düzenleme hazırlığı bulunmuyor.

ZORUNLU BES’TE ERKEN ÇIKIŞ YAPILABİLECEK Mİ?

Soru: Yeni reform paketinde BES'in zorunlu olacağı yönünde bir açıklama yapıldı. Ben 2 yıldır BES'te birikim yapıyordum, 4 yıl bekleyip, birikmiş paramı almayı düşünüyordum. Eğer bu paket kanunlaşır ise emekli oluncaya ya da 56 yaşını doldurana kadar birikimlerimi alamayacak mıyım? (Bünyamin Çiftçi)

Yanıt: Bünyamin Bey, zorunlu BES’e ilişkin açıklama yapıldı ancak düzenlemenin nasıl olacağı konusunda henüz netleşmiş bir bilgi yok. Zorunlu BES gündeme gelirse, büyük olasılıkla 56 yaşını doldurana kadar sistemden çıkmak mümkün olmaz. Mevcut uygulamada bile sistemden erken çıkanların, başta devlet katkısı olmak üzere dezavantajları bulunduğunu dikkate alırsak, zorunlu BES’te sistemden erkek çıkış maliyetinin çok daha yüksek olacağını düşünebiliriz.

Mevcut sistemde BES’ten 10 yılı doldurmadan ayrılanlardan, getiri üzerinden yüzde 15; 10 yılı doldurmakla birlikte 56 yaşından önce ayrılanların getirisi üzerinden yüzde 10 stopaj kesintisi yapılıyor.

BES’in en cazip yönünü oluşturan yüzde 25 oranındaki devlet katkısının tamamını alabilmek için de en az on yıl prim yatırmak ve 56 yaşını doldurmak gerekiyor. On yılı tamamlayan ancak 56 yaşından önce sistemden çıkanlar devlet katkısının yüzde 60’ını; 6-10 yıl arasında prim ödeyenler yüzde 35’ini; 3-6 yıl arası prim ödeyenler yüzde 15’ini alabilir. Dört yılı tamamlayıp ayrıldığınızda devlet katkısının sadece yüzde 15’ini alabilirsiniz. Üç yıldan önce sistemden çıkanlar ise hiç devlet katkısı alamaz.

EMEKLİLİK DİLEKÇESİ SON ÇALIŞMANIN YAPILDIĞI YERE VERİLİR

Soru: 18.04.2019 tarihinde emekli oluyorum. Emeklilik dilekçesi verdikten sonra maaş bağlanması ne kadar sürer? Sigortalılık süremin 26 yılını kesintisiz Kayseri de geçirdim. 4 yıldır İstanbul'dayım. Maaş bağlama sürecini kısaltmak için emeklilik dilekçesini Kayseri'den mi İstanbul'dan mı vermeliyim? İstanbul'da yoğunluktan dolayı maaş bağlanma süreci uzun olur denildiği için sormak istedim. (Serhat Y.)

Yanıt: Serhat Bey, 18 Nisan’da emekliliğe hak kazandığınıza göre, dilekçeyi bu ay sona ermeden verirseniz 1 Mayıs’tan geçerli olmak üzere aylık bağlanır. Farklı kentlerdeki sigortalılık süreleri eskiden çok daha büyük sorun teşkil ediyordu, ancak artık daha kısa sürede sonuçlandırılıyor. Dilekçenizi, son sigortalılığınızın bağlı bulunduğu birime vermelisiniz. Dilekçeyi mayıs ayına bırakırsanız, aylığınız haziran ayından başlatılır. O nedenle 30 Nisan’dan önce dilekçeyi vermelisiniz.

EMEKLİ AYLIĞINI YÜKSELTMEK İÇİN BORÇLANMANIN MALİYETİ AĞIR

Soru: 1995 yılında sigortalı olarak işe başladım. 2008 sonrası tamamı tavandan olmak üzere 3750 gün, öncesinde ise 3500 gün sigortalılığım var. 1998-1999 yılında yaptığım 18 ay askerlik dönemini tavandan ödememin bana maliyeti ve faydası ne olur? (Alper Atasoy)

Yanıt: Alper Bey, prim gününe ihtiyacınız bulunmadığı için askerlik borçlanması yapmanızı tavsiye etmediğimi öncelikle belirtmek isterim. Borçlanmanın emekli aylığına katkısının en yüksek olduğu dönem, sizin de askerlik yaptığınız 2000 öncesi süreler. Sonraki dönemlerde katkısı daha az. Bununla birlikte askerlik borçlanmasını, bırakın tavandan, tabandan yaptığınız takdirde bile 2019 yılı rakamlarıyla 14 bin 736 lira ödeyeceksiniz. Ödediğiniz bu paranın size geri dönüşü, alternatif faiz kaybını görmezden gelsek bile ancak on yılda mümkün olacak. Faiziyle birlikte değerlendirdiğinizde çok daha uzun sürede geri dönüşü olacak.

Soru: 09.07.1973 doğumluyum. 03.02.1997 tarihinde sigorta başlangıcım var. 01.12.1995 tarihinden başlayarak 8 ay kısa dönem askerlik yaptım. 15.04.2015 tarihinde istifa ettim. Bankacı olarak görev yaptığım için primlerim tavandan yatırıldı. Bu şartlar altında ne zaman emekli olabilirim? Askerlik döneminin tamamını mı borçlanmalıyım?(Oğuz A.)

Yanıt: Oğuz Bey, işe giriş tarihiniz itibarıyla 25 yıl sigortalılık, 56 yaş ve 5825 prim gününe tabisiniz. İşe girmeden önce yaptığınız 8 aylık askerlik süreniz, emeklilik yaşınızı öne çekmek için yeterli değil. 8 ay yerine 13 ay askerlik borçlanması yapabilseydiniz emeklilik yaşınız 55’e düşerdi.

ÇIRAKLIK SİGORTASI EMEKLİLİK YAŞINI ÖNE ÇEKMEZ

Soru: 14.06.1978 doğumluyum. 1993 yılından çıraklık sigortam var, çıraklık sigortam emekliliğimi öne çeker mi? İşe giriş tarihim 01.12.1994. 1998 yılında askere gittim, 18 ay askerlik yaptım. Şu an prim günüm 5400 civarı, askerliğimi borçlanmak emekliliğimi öne çeker mi? Emekliliğimi öne çekebilmek için ne yapmam lazım? (Önder Yılmaz)

Yanıt: Önder Bey, staj sigortası gibi çıraklık sigortası da emeklilik tarihini öne çekmez. Askerliğinizi işe girdikten sonra yapmış olduğunuzdan, askerlik borçlanması da emeklilik yaşınızı değiştirmez. Askerlik borçlanması, işe girmeden önce askerlik yapmış olanlar açısından erken emeklilik avantajı sağlayabiliyor.

4/a’dan (SSK) emekli olabilmek için 25 yıl sigortalılık, 5675 gün ve 54 yaşa tabisiniz. Bu durumda 2032 yılında emekli olabilirsiniz. Emeklilik tarihini öne çekebilmeniz, bu koşullarda mümkün değil.

KIDEM TAZMİNATI İÇİN VERGİ İADESİ YOK

Soru: 7 Mayıs 2014 tarihinde 15 yılım dolduğu için, o tarihte çalışmakta olduğum işyerinden kıdem tazminatımı alarak ayrıldım. Bu durumda vergi iadesinden faydalanabilir miyim? (Sevgi A.)

Yanıt: Sevgi Hanım, 15 yıl 3600 gün koşulunu yerine getirerek kıdem tazminatı aldıysanız vergi iadesini gerektirir bir durum söz konusu olmaz. Vergi iadesi, iş akdi karşılıklı feshedilirken kıdem tazminatı dışında ikale sözleşmesi kapsamında alınan tazminatlar için ödenen vergilerde söz konusudur.

ÖZEL OKUL ÖĞRETMENLERİNİN KIDEM TAZMİNATI

Soru: Eşim özel bir okulda iki yıldır çalışmaktaydı. Sözleşmesi bitmeden önce defalarca sözlü olarak işten çıkartılmayacağını söylediler. İlçe Milli Eğitim’e gönderilmeyen,, onaylatılmayan kurum içi bir sözleşme de imzalattılar. Gelecek sene için maaşı, gireceği dersi vs hepsi belliydi. Herhangi bir sebep göstermeksizin okullar açılmadan bir gün önce “Yarın işe gelmiyorsunuz, maaşları ödemiyoruz, sizi çıkartacağız” dediler. Dava açtık. Nasıl bir sonuçla karşılaşacağımızı merak ediyoruz. (Mehmet G.)

Yanıt: Mehmet Bey, özel okullarda çalışan öğretmenler ile “Belirli süreli sözleşme” imzalanıyor. Belirli süreli sözleşmeyi süre dolmadan önce fesheden işveren, süre sonuna kadar ödenmesi gereken maaşı ödemek zorunda. Yargıtay’ın, belirli süreli sözleşmeli öğretmenlerin kıdem tazminatı alamayacağına yönelik kararları bulunuyor. Yargıtay’ın konuyla ilgili kararına ilişkin yazımı okumak için tıklayınız.

İŞVEREN, “EMEKLİLİĞİN GELDİ” DİYEREK İŞTEN ÇIKARTAMAZ

Soru: Babam yaklaşık 20 yıldır bir şeker fabrikasında çalışıyordu, fabrika özelleştirilince, “Senin emekliliğin geldi” diyerek işten çıkartıldı. Bu konuda ne yapabiliriz, haklarımız nedir?

Yanıt: Muhammet Bey, öncelikle geçmiş olsun. İşveren, emeklilik yaşını doldurduğu gerekçesiyle işçiyi işten çıkartamaz. Böyle bir gerekçeyle işten çıkartılabilmesi için işyerinin kendi iç yönetmeliği bulunması ve bunu işçilere önceden imzalatmış olması gerekir. Örneğin, "Emeklilik koşullarını hak etmiş işçilerin hizmet akdi sona erer" şeklinde bir belgenin, önceden imzalatılmış olması gerekir. Ya da belgede "60 yaşından büyük işçiler işten çıkartılır" diyebilir.

İşverenin işçiye böyle bir belgeyi imzalatması yetmez. Bu kuralı herkese eşit olarak uygulaması gerekir. Emekliliği hak etmiş bir işçiyi bile çalıştırmaya devam ediyorsa, daha önce imzalatmış olduğu belgenin hükmü kalmaz.

Babanız daha önce böyle bir belge imzalamadı ise veya işyerinde böyle bir kural bulunmakla birlikte bir işçi dahi emeklilik yaşı dolduktan sonra çalışmaya devam ediyorsa, iş akdinin fesih tarihinden itibaren 30 gün içinde arabulucuya işe iade için başvurmalı. Arabulucuda sonuç alamazsa dava açabilir. İşe iade davasını kazandığında boşta geçen sürelere karşılık 4 aya kadar ücret ile işe başlatmaması durumunda 4-8 ay arasında tazminat ödemesi gerekir.

İŞÇİ İSTİFA ETTİĞİNDE KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Soru: İşyerimde faaliyete ara verildiği için üç aydır İşsizlik Sigortası’ndan kısa çalışma ödeneği alıyorum. Sonrasında şirketin ne olacağını bilemiyorum. Kendi isteğimle ayrıldığımda tazminatımı ve diğer haklarımı nasıl alabilirim? (Ö. M.)

Yanıt: Kendiniz istifa ettiğinizde kıdem tazminatı alabilmeniz ancak haklı bir sebeple istifa ettiğinizde mümkün. Örneğin, kısa çalışma süresinin ardından işe başladığınızda ücretiniz ödenmez ise bunu gerekçe göstererek iş akdini feshettiğinizde kıdem tazminatına hak kazanabilirsiniz. Ayrıca, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak çalışmaya başladınız ise ve toplam 15 yıl sigortalılık 3600 prim gününüz bulunuyor ise SGK’dan “kıdem tazminatı alabilir” yazısı aldıktan sonra önce tazminatınızı isteyip, ardından istifa edebilirsiniz.

Kendiniz istifa ettiğinizde ihbar tazminatı alamazsınız. Kullanmadığınız izin parasını ise her durumda alabilirsiniz.