Sigarada yeni tehdit: Isıtılmış tütün ürünleri!
Elektronik sigara yasal olarak satılmamakla birlikte yasa dışı olarak internet yoluyla temin edilebilmekte, destek grupları oluşturulmaktadır. Elektronik sigaraya bağlı sağlık etkileri sağlık kuruluşlarına bildirilmemektedir.
Kullanıcılar tarafından oluşturulan bir sosyal medya forumunda belirtilen yakınmaların ve kendi kendine tedavi yöntemlerinin saptanmasını hedefleyen bir çalışma yapılmıştır.
Elektronik sigara konusunda kurulan bir sosyal medya forumunda Ocak 2013 – Aralık 2016 tarihleri arasında “elektronik sigara ve sağlık ” başlığı altında açılan konular ve mesaj içerikleri taranmıştır. Beyan edilen sağlık yakınmaları organ sistemlerine göre sınıflandırılmıştır. Forum içinde önerilen tedavi yaklaşımları kaydedilmiştir.
Forumun yapısı: Sosyal medya forumunun çalışma tarihinde 40599 üyesi olduğu saptanmıştır. Aralık 2012 tarihinde açılan forumun Ocak 2016’da 12.000 üyesi varken, bu sayı 2016 Eylül ayında 23.000, Aralık ayında ise 40.000’e ulaşmıştır.
Üyelerin % 74.8’i erkek, % 43.9’u 20-40 yaş aralığında , % 52.2’si halen klasik sigara kullanıcısıdır.
Sosyal forum 9 ana başlık ve kullanıcıların arama kriterlerine uygun alt başlıklar halinde düzenlenmiş olup ayrıntılı bilgiler ve yorumlar ile kullanıcıların her konuya rahatça erişebilmesi ve grup üyeleri tarafından desteklenebilmesi sağlanmıştır.
1. Bölüm Esigaraya yeni başlayanlar için hazırlanmış ana konu başlığı altında, esigara nedir, nasıl kullanılır, ürünler ve markalar hakkında öneriler ve yorumlar bulunmaktadır.
2. Bölüm Sağlık bilgi paylaşım ana başlığı altında dünyada elektronik sigara haberleri, sağlık ile ilgili çeviriler, yer almaktadır.
3. Bölüm Elektronik sigara cihazları bilgi paylaşımı başlığı altında elektronik sigara yedek parçaları satın alma mecraları, marka tavsiyeleri, kullanıcı yorumları, parçaların kullanımı, bakımı hakkında ayrıntılı bilgi verilmektedir. “Kendi Sigaranı kendin yap” alt başlığında batarya ve elektronik sigara yapım aşamaları, video ve görsel destekli olarak verilmektedir.
4. Bölüm Elektronik sigara likitler bilgi paylaşımı başlığı altında üyelerin kullandıkları likit deneyimleri, yorumları, marka tavsiyeleri, likit temin edebilecekleri yerlerin bilgisi üyelere sağlanmaktadır. Ev yapımı (evyap )likit başlığında kendi likitini yapmak isteyen üyeler için likit tarifleri, ihtiyaç duyulan içerikler, hammaddeler ve katkı maddelerinin tedarikçilerinin adresleri verilmektedir.
5-7. Bölümler Tedarikçiler, Esigara alışveriş, ESF tedarikçi forumu başlıkları altında açılmıştır. Yeni veya ikinci el elektronik sigara, esigara cihazları yedek parçaları ve likitlerinin satıldığı reklamlarının yapıldığı bölümlerdir.
8. Bölüm Sosyal destek başlığı olarak açılmıştır. Başkan önderliğinde destek grupları belirli aralıklarla buluşma ve toplantılar hazırlamakta, ücretsiz esigara, likit yardımı, talep ve sorunlar doğrultusunda grup desteği verilmektedir. Esigara kardeşliği başlığı altında ise üyelere bedelsiz numuneler dağıtılmakta, hediye, çekiliş ve kampanyalar düzenlenebilmektedir.
9. Bölüm Hobi başlığı altında sosyal forum üyelerinin hobileri üzerine sohbetler ve bilgi paylaşımları yaptıkları, esigara dışında da birbirleri ile iletişim halinde oldukları bölümdür.
Elektronik sigara likitleri hazırlanışı:
Sosyal medya forumunda likit marka önerileri hakkında 690 konu 32,178 mesaj
ev yapımı likitle ilgili bilgiler, tarifler, formüller hakkında 268 konu 21,374 mesaj bulunmuştur. Malzemeler, içerikler, ölçüler, tarifler , likitlerin karıştırılma ve demlenme aşamaları hakkında yazılı ve görsel ayrıntılı bilgi sunulmuştur. E-sigara likit temel hammaddeleri olarak propilen glikol, vegetable (bitkisel) gliserin ve nikotin önerilmektedir. Yapım aşamasında gerekli olan gereçler enjektör, şişe,mezür, karıştırıcılar, aroma ve katkı maddeleri olarak asetil pirazin, etil maltol, mentol, saf su, tatlandırıcı kullanılması tarif edilmektedir. Maddelerin temini için kimyasal ürün firmaları, yurtdışı satış siteleri , yurt içi e-likit satış siteleri tavsiye edilmektedir. Ülkemizde ticari faaliyet gösteren adı geçen firmaların 1-10 litre arasında değişen hacimlerde elektronik sigarada kullanılmak üzere nikotin, gliserol ve propilen glikol satışları olduğu telefon görüşmesi ile teyid edilmiştir. Satışların elektronik posta veya internet aracılığıyla yapıldığı saptanmıştır.
Sağlık yakınmaları:
Forumda “elektronik sigara ve sağlık” başlığı altında 565 konu, 20.779 mesaj taranmıştır. 135 konu başlığı altında altında 966 üye de kullanıma bağlı oluşan semptomlarını bildirmiştir. Semptomlar kullanımın ilk 3 gününde başlamış ve 3 aya kadar devam etmiştir. En sıklıkla ağız,dudak(%33.6), boğaz (%33.2), solunum yolu (% 30.2), diş ve dişeti (%28.3) belirtileri beyan edilmiştir.
Ağız ve dudak belirtileri bildiren 325 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla aft (% 34,5), ağız kuruluğu (%14,5), ağızda metalik tat (%13,5), tat alamama (%12,3), ağız kokusu (%5,2), ağızda yara (%4,9), dudakta yara (%3,0) geniz akıntısı (%3,0), dudak kuruluğu (%2,8), dudakta yanık [%2,5), tükürükte kahverengi ve siyah lekeler(%0,9) bildirmiştir.
Boğaz belirtileri bildiren 321 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla boğaz yanması (%25,2), boğaz kuruluğu (%24,9), boğaz ağrısı (%18,7), boğazda tahriş (%17,4), yutkunma güçlüğü (%8,1), belirtileri beyan etmiştir.
Alt solunum yolu şikâyetleri bildiren 292 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla nefes darlığı (%30,5) öksürük (%29,4), balgam (%8,6), gıcık (%6,5), solunum sıkıntısı (%6,5), göğüs ağrısı (%5,8) hırıltı (%3,8), bildirmiştir.
Diş ve diş eti şikâyetleri bildiren 273 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla diş eti kanaması (%35,5), diş eti sızlaması (%27,5), diş eti çekilmesi (%22,3), diş ağrısı (%2,2), dişlerde sallanma (%1,8), diş eti şişmesi (%1,5), dişlerde sararma (%1,5), diş eti iltihabı (%1,5), diş eti kanaması (%1,1), belirtileri beyan etmiştir.
Daha az sıklıkta rastlanan yakınmalar, gastrointestinal sistem, cilt, sinir sistemi, üriner sisteme ilişkin oldukça dikkat çekici bulgulardır.
Gastroentestinal belirtiler bildiren 239 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla mide yanması/ağrısı, (%21,7), mide bulantısı (%18,0), reflü/mide ekşimesi (%12,5), mide gazı (%12,5), barsak gazı (%12,5), ishal (%8,0), şişkinlik (%6,2), karın ağrısı (%4,6) ; cilt şikâyetleri bildiren 181 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla alerji, döküntü, kaşıntı (% 40,3), sivilce veya yara (%26,5), ciltte yağlanma (%9,3), parmak ucu soyulması (%5,4), cilt kuruluğu (%4,9), saçta kepek (%4,4), saç dökülmesi (%3,8) ; sinir sistemi şikâyetleri bildiren 177 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla baş ağrısı (%24,8), baş dönmesi (%18,0), sersemlik (%10,1), tansiyon yükselmesi (%8,5), anksiyete (%7,3), panik hissi (%4,5) ; üriner sistem şikâyetleri bildiren 77 elektronik sigara kullanıcısı en sıklıkla böbrek bölgesinde ağrı (%57,1), idrarda koku (%15,6), sık idrara çıkma (%12,9), koyu renk idrar (%9,1), idrar yaparken yanma (%3,9), beyan etmişlerdir.
Semptom bildiren elektronik sigara kullanıcılarına tedavi önerileri
Sosyal medya forumunda 1574 yakınmaya 2638 tedavi önerisi verildiği görülmüştür. Bu önerilerin; likit içeriğinin ve kullanım tekniğinin değiştirilmesi (%40,5), belirtilerin e-sigara ilişkin olmadığının iddiası (%29,8), cihaza ait teknik bilgi (%5,7) olduğu görülmüştür. Önerilerin % 14,5’i ilaç dahil çeşitli tıbbi tedavi içermektedir. Belirtilerin tedavisi için tıp kurumlarına başvurmayanlara, muhtemelen elektronik sigara kullanımının devamını sağlamak için, yetkisiz sağlık önerilerinde bulunmaktadır.
Elektronik sigara kullanıcılarının günlük likit ve tüketimleri
Çalışmada sosyal forum ağı üzerinde kayıtlı üyelere günde tükettikleri likit miktarı konusunda anket yapıldığı görülmüştür. 488 kullanıcı likit miktarını, 226’sı ise nikotin miktarını da belirtmiştir. Ankete cevap verenlerin % 30,2’sinin günde 5-10 ml elektronik sigara likiti tükettiklerini anlaşılmıştır. Nikotin miktarını bildirenlerin % 26,6’sının günde günde 16-36 mg nikotin aldıkları saptanmıştır.
Sonuç:
Elektronik sigara tanıtımı, evde elektronik sigara üretimi tarifleri sunulmaktadır.
Tedarikçi firmalardan alış veriş yapılmakta, ürünün kullanımı teşvik edilmektedir.
Sağlığı tehdit eden sıvılar yüksek dozda serbestçe satılmaktadır.
İnternet sitelerinde, sosyal medyada açıkça tütün ve nikotin ürünlerinin reklamı ve pazarlanması 4207 sayılı yasanın ihlali anlamına gelmektedir ve bunlara karşı idari ve cezai önlemler alınmalıdır.
Bilgi Notu:
Amerikan Toraks Derneğinin mayıs ayında yapılan kongresinde sunulan en güncel araştırmalar elektronik sigara ve nikotin içeriğinin önemli sağlık tehditleri oluşturduğunu ortaya koymuştur. Bu çalışmaların sonuçlarına göre;
-Gençlerin elektronik sigaraya tatlandırıcı aromalar nedeniyle başladıkları anlaşılmaktadır.
-Kronik Obstriktif Akciğer Hastalığında (KOAH) sigaraya bağlı uzun sürede ortaya çıkan tomografi değişikliklerinin elektronik sigara kullanıcılarında erken dönemde başladığı gösterilmiştir.
-Sigara dumanı, nikotin, elektronik sigara sıvısı, elektronik sigara sıvısı ve nikotin karışımının ayrı ayrı solunum epitel hücrelerinin erken ölümüne yol açtığı kanıtlanmıştır. Elektronik sigara içeriklerinin akciğerde iltihaplanma ve hasara yol açabileceğine karar verilmiştir.
-Sigara, nargile ve elektronik sigara içicileri ile hiçbirini kullanmayan kişilerin balgamlarında iltihap gösteren kimyasallar ölçülmüştür. Elektronik sigara içicilerinin en yüksek oranda iltihap maddeleri taşıdıklarını gösterilmiştir.
-Sigara dumanına maruz kalanlar ve KOAH’lı hastalarda saptanan iltihabi balgam proteinleri elektronik sigara içicilerinde de saptanmıştır. Elektronik sigara kullananlarda özellikle beyaz kürelerin “nötrofil” grubunun aktifleştiğini gösteren işaretler bulunmuştur.
-Nikotin içeren elektronik sigaraların burun mukozasında kistik fibrozisli hastalarda görülen tuz denge bozukluklarını meydana getirdiği saptanmıştır. Bu etkilerinin klasik sigaradan daha fazla olduğu görülmüştür.
-Elektronik sigara sıvı aromalarının, astımlı hayvanlarda farklı derecelerde iltihap oluşturduğunu göstermiştir.
-Elektronik sigaraya maruz bırakılan farelerin çevresel damarlarında bir saat içinde % 31 daralma olmuştur. Elektronik sigaranın damarlarda işlev bozukluğu yaptığı saptanmıştır.
-Elektronik sigara buharı, klasik sigara dumanı ve oda havası solutulan farelerin akciğerlerinin mikroskop ile incelenmesinde elektronik sigaranın akciğer dokusuna klasik sigara kadar zarar verdiği saptanmıştır.
Son bilimsel çalışmalar elektronik sigara ve nikotin içerikli ürünlerin sigaraya güvenli bir alternatif olmadığını ortaya koymaktadır. Sağlıklı olmak için sigarayı alternatifsiz bırakmak gereklidir.
