Devlet, milyarlarca liralık gaz faturası için devrede

Türkiye’de yılda 45-50 milyar metreküp arası doğalgaz tüketiliyor. Bir kamu kurumu olan BOTAŞ, doğalgaz sektörünün en büyük oyuncusu olarak öne çıkıyor. BOTAŞ’ın yanı sıra özel sektör de Rusya’dan doğalgaz ithal ediyor. Özel sektörün kontrolünde, Rusya’dan 10 milyar metreküp doğalgaz ithalatına ilişkin kontrat bulunuyor (bunun yüzde 80’ini oluşturan, 8 milyar metreküplük bölümü “al ya da öde”ye konu oluyor).

TALEP DÜŞTÜ

Ekonomide, 2018 yılının ağustos ayında yaşanan kur şokunun ardından başlayan daralma ya da küçülme devam ediyor. Bu durum, elektrik ve doğalgaz talebini doğrudan etkiliyor ve tüketim geriliyor.

Bir başka etmenden daha söz etmek gerekiyor. 2019 yılında barajlara gelen su miktarı rekor düzeyde arttı. Elektrik üretiminde suyun payı artarken, doğalgazın payı azaldı. Bu gelişme de doğalgaz satışlarını etkiledi.

“AL YA DA ÖDE” RİSKİ

Doğalgazda, bu nedenle Türkiye tarafından taahhüt edilen ancak çekilmeyen gazın parasının tedarikçi ülke veya ülkelere (örneğin Rusya) ödenmesi anlamına gelen “al ya da öde” riski kendisini iyiden iyiye hissettiriyor.

BOTAŞ’ın, bu anlamda bir riski bulunmuyor. Özel sektörde, tam tersi bir durum yaşanıyor. Özel sektör gaz ithalatçıları ve toptancılar, bu yıl yeterli miktarda satış yapamadıkları için 6-7 milyar metreküp doğalgazda “al ya da öde”ye girme riskiyle karşı karşıya... En az 1 milyar 750 milyon dolarlık bir fatura söz konusu.

BOTAŞ DEVREDE

İşte, tam bu aşamada önemli bir adım atıldı. BOTAŞ, piyasada faaliyet gösteren şirketlere birer yazı yazarak, kasım ve aralık aylarında doğalgaz almayı planladığını, günlük satış yapabilecekleri miktarı ve fiyatı bildirmelerini istedi. Şirketler, bu yazı üzerine hazırlık yapmaya başladı.

Peki, bu sektörde nasıl karşılandı? Sektör kaynakları, en az 6 milyar metreküplük doğalgazda “al ya da öde”nin söz konusu olduğunu belirterek, “Özel sektörün üzerinde büyük bir ‘al ya da öde’ riski var. BOTAŞ, geçen hafta böyle bir yazı yazdı. Şirketler, satabilecekleri fiyatı ve miktarı bildirecek. BOTAŞ’ın, piyasadan gaz alıp almayacağını göreceğiz. Elbette, BOTAŞ’ın alım için ‘uygun’ diyeceği fiyat çok önemli olacak” dedi.

Kaynaklar, 2 aylık dönemde 6-7 milyar metreküplük gazın piyasada satılmasının beklenmemesi gerektiğini, ciddi miktarda gazda “al ya da öde”nin gündeme geleceğini söyledi.