115 neyin numarası? 115 numarası kimin, neden arar?
115 numarası, geçmişte Türkiye'de "Sıhhi İmdat" adıyla hizmet veren bir sağlık danışma hattıydı ve bu hattı Türkiye'de yaşayan herkes, yaş, meslek veya vatandaşlık durumu fark etmeksizin arayabiliyordu. Aramalar tamamen ücretsizdi ve sabit hatlar ya da cep telefonları üzerinden doğrudan erişim sağlanabiliyordu. Hattın amacı, acil olmayan fakat tıbbi yönlendirme gerektiren durumlarda vatandaşlara bilgi vermekti.
Çocuklu aileler, yaşlı bireyler, sağlık kurumlarına ulaşmakta güçlük çeken kişiler ve kırsal bölgelerde yaşayanlar bu hattı yoğun biçimde kullanırdı. Basit zehirlenmeler, ateş, baş ağrısı, ilaç dozu gibi konularda ilk bilgilendirme noktası olarak devreye giren 115, zamanla önemli bir rehberlik kanalı hâline gelmişti. Sağlık personeline de açık olan bu hat, bazı durumlarda hekimler veya hemşireler tarafından da hasta yönlendirmelerinde destek alınan bir başvuru noktası olmuştur.
2000’li yıllarda sağlık hizmetlerinin yeniden yapılandırılması ve 112 Acil Çağrı Merkezi’nin kapsamının genişletilmesiyle birlikte 115 hattı devre dışı kalmıştır. Ancak aktif olduğu dönemde toplumun farklı kesimlerinden binlerce kişi tarafından aranan bu hat, Türkiye’nin sağlık alanında telefonla hizmet verme anlayışının ilk örneklerinden biri olarak hafızalarda kalmıştır.
115 NEYİN NUMARASI?
115 numarası, Türkiye’de geçmişte Sıhhi İmdat hattı olarak bilinen ve sağlıkla ilgili acil durumlarda bilgi almak ya da yardım istemek amacıyla kullanılan bir danışma hattıydı. Özellikle 1990’lı ve 2000’li yıllarda vatandaşlar, ani rahatsızlıklar, hafif sağlık sorunları ya da ne yapacaklarını bilemedikleri sağlık durumlarında 115’i arayarak destek alabiliyordu. Bu hat üzerinden hastane yönlendirmesi, ilaç bilgisi, temel sağlık uygulamaları ya da ilk yardım tavsiyeleri veriliyordu.
115 numarası, ambulans çağırma hizmeti gibi doğrudan acil müdahale gerektiren durumlar için değil, daha çok bilgilendirme amacıyla devredeydi. Örneğin ateşi çıkan bir çocuk için ne yapılması gerektiği, bir ilacın yan etkisi olup olmadığı, hangi semptomlarda doktora başvurulması gerektiği gibi konularda vatandaşlara yardımcı olunuyordu. Zamanla Türkiye’de sağlık sisteminde yaşanan dönüşümler ve çağrı merkezlerinin tek numara altında toplanmasıyla birlikte 115 numarasının aktif kullanımı sona ermiştir.
Yerini büyük ölçüde 112 Acil Çağrı Merkezi almış, böylece hem sağlıkla ilgili acil müdahaleler hem de yönlendirme hizmetleri bu merkez üzerinden verilmeye başlanmıştır. Artık vatandaşlar, acil bir sağlık problemi yaşadıklarında doğrudan 112’yi arayarak hem ambulans talebinde bulunabilir hem de olayın niteliğine göre bilgilendirici destek alabilir. Dolayısıyla 115, günümüzde aktif bir çağrı hattı olmasa da Türkiye’nin sağlık hizmetlerinde uzun yıllar boyunca bir görev üstlenmiş, bilgilendirici rolüyle birçok kişiye destek sağlamıştır.
115 KİMİN NUMARASI?
115 numarasının tarihi, Türkiye’de sağlık hizmetlerinin telefonla erişilebilir hâle gelmeye başladığı dönemlere kadar uzanır. 1980’li yılların sonu ve 1990’lı yıllarda yaygınlaşan bu hat, “Sıhhi İmdat” adıyla halkın sağlıkla ilgili konularda bilgi alabileceği bir danışma merkezi olarak işlev görmüştür. O dönemde sağlık sistemine erişim bugünkü kadar yaygın değildi; aile hekimliği sistemi henüz kurulmamış, internet üzerinden sağlık bilgisi edinme olanakları yok denecek kadar sınırlıydı.
Bu nedenle vatandaşların yaşadığı basit sağlık sorunlarında ya da acil olup olmadığını anlayamadıkları durumlarda başvurabilecekleri güvenilir bir kaynak ihtiyacı doğmuştu. 115, işte tam bu noktada devreye girerek, uzman personel aracılığıyla vatandaşlara tıbbi bilgi sunmaya başlamıştı. Özellikle çocuk hastalıkları, basit zehirlenmeler, ilaç kullanımı, ateş kontrolü gibi konularda vatandaşlar bu hattan destek alıyor; bu da hastanelerde gereksiz yığılmaların önüne geçilmesine katkı sağlıyordu.
Türkiye’de sağlık altyapısının gelişmesi, 112 Acil Çağrı Merkezi’nin yaygınlaştırılması ve aile hekimliği sisteminin kurulmasıyla birlikte 115’in sunduğu hizmetler farklı kanallara aktarıldı. 2000’li yılların ortalarına doğru bu hat işlevini büyük ölçüde yitirdi ve sonunda kullanım dışı kaldı.
Yine de 115, Türkiye’de telefonla sağlık danışmanlığının öncüsü olarak kabul edilir. Vatandaşın doğrudan bilgi alabileceği ilk hat olması, bu numarayı hem sağlık hizmetleri tarihinde hem de toplumsal bellekte özel bir yere oturtmuştur. Bugün aktif olarak kullanılmasa da 115, geçmişte binlerce kişinin sağlıkla ilgili sorunlarında ilk yöneldiği ve rehberlik aldığı bir başvuru noktası olmuştur.
115 NUMARASI NEDEN ARAR?
115 numarası, geçmişte Türkiye’de “Sıhhi İmdat” hattı olarak bilinen bir sağlık danışma servisi olarak hizmet vermekteydi ve doğrudan vatandaşı arayan bir sistem üzerine kurulmamıştı. Bu hat, daha çok vatandaşların sağlıkla ilgili sorularına yanıt bulabilmek için aradığı bir destek hattıydı. Bazı istisnai durumlarda, vatandaşın daha önce yaptığı bir başvuruya geri dönüş yapılması gerekebiliyordu.
Örneğin arayan kişi telefon görüşmesi sırasında semptomları tam olarak ifade edememişse ya da ilaç ismini karıştırmışsa, sağlık personeli konuyu netleştirmek amacıyla daha sonra kişiyi tekrar arayabiliyordu. Ayrıca bazı vakalarda arama sonrası durum takibi yapmak, hastanın durumu hakkında bilgi almak veya yönlendirmelerin işe yarayıp yaramadığını öğrenmek için de dönüş yapılabiliyordu. Bu tür geri aramalar, arayan kişinin rızasıyla ya da görüşme sırasında paylaşmış olduğu bilgiler çerçevesinde gerçekleşirdi.
Ancak bu hattın hiçbir zaman tanıtım, bilgilendirme ya da kampanya amacıyla vatandaşları aramak gibi bir işlevi olmamıştır. 115, görev süresi boyunca yalnızca kamu sağlığını ilgilendiren bilgilendirme ve danışmanlık amaçlı hizmet vermiştir. Bu özelliğiyle, ticari ya da kişisel veri paylaşımına dayalı sistemlerden tamamen farklı ve güven esaslı bir yapıya sahiptir.
Günümüzde 115 numarası artık aktif olarak kullanılmamakta, sağlıkla ilgili bilgilendirme ve acil yönlendirmeler 112 Acil Çağrı Merkezi üzerinden yürütülmektedir. Dolayısıyla günümüzde bir kişi 115 numarası tarafından aranıyorsa, bunun aktif sağlık sistemiyle bir ilgisi yoktur; arama büyük ihtimalle teknik nedenlere ya da farklı kurumsal hatlara ait olabilir.
