2021'de zorunlu olan yağmur suyu hasadı, kuraklık için çözüm mü?
Yağmur suyu hasadı, kuraklık riski yaşayan ve yapılaşması yüksek kentler için önemli bir tasarruf yöntemi olarak öne çıkıyor. 23 Ocak 2021 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik ile 2000 m2 ve üzeri yapılar için yağmur suyu hasadı zorunlu hale getirildi. Baraj doluluk oranı yüzde 24 seviyesine düşen İstanbul'da ise yağmur suyu hasadı için zorunluluk 1000 m2 ve üzeri olarak düzenlendi. Peki İstanbul'da kaç yapıda yağmur suyu hasadı yapılıyor? Haberturk.com'dan Helin Genç'in haberi
İklim değişikliğine bağlı dünyayı tehdit eden kuraklık ve kuraklığa bağlı içme suyu krizi gündemdeki ilk başlıklar arasında yer alıyor. Zaman zaman yağan sağanaklar sellere neden olsa da İstanbul gibi büyük kentlerde, yerleşim yerlerine yakın barajlarda bu yağışların etkisi istenildiği kadar verimli olmuyor. Bu durum da kentlere düşen yağışın önemini gündeme getiriyor. Kente düşen yağışı depolayarak, günlük birçok ihtiyacı karşılamak mümkün. Ocak 2021'de Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelik ile yağmur suyu hasadı yeni yapılan binalar için zorunlu oldu. İstanbul gibi kuraklık riski ile karşı karşıya olan yapılaşma yoğunluğu yüksek kentler için yağmur suyu hasadı önemli bir adım olarak görülüyor. Peki yağmur suyu hasadı ile ilgili süreç nasıl ilerliyor? İstanbul'da kaç yapıda yağmur suyu hasadı yapılıyor? Eski yapılara yağmur suyu hasadı için sistem kurmak faydalı mı?
EN SICAK YAZ YAŞANDI, İSTANBUL BARAJLARI BOŞ
Avrupa Birliği'nin (AB) finanse ettiği Copernicus İklim Değişikliği Servisi'nin verilerine göre, 2023'ün Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında ortalama hava sıcaklığı küresel olarak en yüksek seviyeye çıktı. 2023 yazında hava sıcaklığı ortalamanın 0,66 derece üzerine çıkarak 16,77 derece oldu. Bu yılın ilk 8 ayındaki ölçümlerle de 2023 yılı şu ana kadar 2016'dan sonra kayıtlardaki en sıcak yıl oldu. 2023'teki ortalama sıcaklık, 2016'nın sadece 0,01 derece altında kaldı.
Bu yaz ayrıca Türkiye ve Batı Avrupa'da ortalamanın üzerinde yağış görüldü. Ancak Türkiye'nin en kalabalık şehri İstanbul'da yağış, barajlardaki doluluk oranını kritik seviyelere düşürecek kadar azaldı. İSKİ'nin 20 Eylül 2023 verilerine göre yüzde 24.69’a düştü. Habertürk Meteoroloji Mühendisi Hüseyin Öztel, sonbahar mevsiminde kuraklıkların devam edeceğini belirterek, "Bundan sonraki günlerde İstanbul başta olmak üzere büyük merkezlerin su sorunu devam edecek görünüyor. Yağmur tahminleri iç açmıyor, Eylül ayını neredeyse damla düşmeden tamamlayabiliriz" dedi.
SELE NEDEN OLAN KUVVETLİ YAĞIŞLAR BARAJLARA NE KADAR FAYDALI?
Yaz aylarında düşen yağışlar genellikle ani sağanak şeklinde oldu ve beraberinde sel getirdi. En son İstanbul’da 5 Eylül akşamı etkili olan yağmur, Arnavutköy ve Başakşehir'de sele neden oldu. 2 kişi hayatını kaybetti, 31 kişi de yaralandı. İstanbul Valiliği, metrekareye 125 kilogram yağışın düştüğünü açıkladı.
Sele neden olan yağışların İstanbul barajlarına etkisini sorduğumuz Habertürk Meteoroloji Mühendisi Hüseyin Öztel “Düşen su İstanbul’un yerleşim kurulu yerlerinde çamurla karışıyor. Görüntülerde kahverengi suyu görünce elbette temiz olmadığını seziyoruz, zaten oldukça riskli o sudan faydalanmak. çöpler ve şehirde kokusundan kaçtığımız her şey suya karışarak bir çözelti oluşturuyor, sel çözeltisi. Bazı barajlarımız için (örneğin Alibey, Büyükçekmece) bu ifade doğru olabilir, yani karışım sağlıksız ve varolanı da kirletiyor. Fakat burada da çökme dediğimiz doğal işlem, fizik kanunu çalışır. Yani bir süre verilirse o bulanık su da temizlenir. Su seviyesi iyice düştüğü için zaten barajların yaklaşık 3-5% suyunu kullanmıyor yetkili kurum. Fakat örneğin Terkos/Durugöl’ün 2-3 km karelik yakın çevresinde pek yerleşim yok, bu alanın üstüne düşen yağmur gayet iyi katkı yapıyor, temiz. Ömerli, Terkos ve belki Darlık için su kirlendi diyemeyiz, yanlış olur. Yani özetle su havzasını korumazsak, çevresine büyük ilçeler kurarsak nihayetinde sel o ilçelerin pisliğini baraja taşır. Fakat yağışın aktığı yön ve contamination diyorlar buna, karışım miktarı diyelim. Onun yoğunluğu önemli” dedi.
Öztel, su kaynaklarının kısıtlılığına dikkat çekerek "İstanbul'da su talebini şu an Istırancalar (Terkos kurumasın diye düzenli su pompalanıyor Terkos'a) ve Melen (Ömerli ve Darlık’ı besliyor) karşılamaya çalışıyor. Melen regülatörü, Terkos'un yaklaşık 5 katı kadar su veriyor İstanbul’a. Aslında bizim suyumuz çoktan bitti, sadece yardımlarla, çevremizden su çekerek idare ediyoruz. 9-10 milyonluk bir şehri besleyebilecek havzalar bugün 20 milyon hareketli nüfusun su talebine cevap vermeye çalışıyor" ifadelerini kullandı.
YAĞMUR SUYU HASADI 2021 YILINDA ZORUNLU OLDU
Görsel acikders.ankara.edu.tr'den alınmıştır
Kuraklık sorunu bu kadar büyük bir tehdit unsuru olmuşken de şehre düşen her bir damla suyun kıymeti artıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, şehirlere yağan yağmurun yeniden değerlendirilmesi için harekete geçerek, yağmur suyu hasadı yönetmeliğini hazırladı. Yönetmelik, 23 Ocak 2021 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelikte "2000 m²’den büyük parsellerde yapılacak yapılarda mekanik tesisat projesine; çatı yüzeyi yağmur sularının, tabii zemin altında tesis edilecek yağmursuyu toplama tankında toplanması, gerekmesi halinde filtre edilerek yeniden kullanılması amacıyla yağmursuyu toplama sistemi projesi de eklenir. İlgili idarelerce daha küçük parsellere ilişkin de zorunluluk getirilebilir" ifadeleri yer aldı.
Dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum da yönetmeliğin Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından "2 bin metrekareden küçük alanlarda inşa edilecek yapılar içinse belediyelerimize yağmur suyu toplama sistemini zorunlu kılma takdir yetkisi verdik" dedi.
İSTANBUL'DA YAĞMUR SUYU HASADI
14 Kasım 2021’de, 15 Sayılı İSKİ Genel Kurul Kararı ile İSKİ Abone Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği 51. Maddesinde yapılan düzenlemeyle 1000 m2 üzerindeki parsellerde yeni yapılarda yağmur suyu hasadının yapılma zorunluluğu mevzuata konuldu. Yağmur suyu hasadı uygulamasının yapılacağı detayları açıklayan uygulama esasları ve yönergeler ile yağmur suyu hasadını yapacak uygulayıcıların hazırlık süreçleri de düşünülerek uygulama 21 Mart 2021 tarihinde başlatıldı. İBB, uygulamanın başlatıldığı 21 Mart 2021’den itibaren 2 bin 318 yağmur suyu sarnıçlı proje onaylandığını ve 180 adet projeye iskan görüşü verildiğini açıkladı.
Sarnıçlar MADDE 40 (1) 1000 m2’nin üzerindeki parsellerde, binaları zemin suyundan korumak, bahçe sulamak, oto yıkama vb. işlerde kullanmak üzere bir drenaj sistemi oluşturularak çatı ve zemin yüzeyi sularının tabii zemin altında tesis edilecek bir sarnıçta toplanması sağlanacaktır. Söz konusu drenaj sistemi ve sarnıç bina ön cephe hattı gerisinde yan ve arka bahçe mesafeleri içinde düzenlenebilecek ve vaziyet planında gösterilecektir. (2) Çatı sularını toplayan yağmur su boruları yukarıdaki madde de belirtilen sarnıçlara ya da yoldaki yağmursuyu şebekesine bağlanacak, atık su şebekesine bağlanmayacaktır. Bağlandığı tespit edildiği takdirde Belediye veya İSKİ tarafından gerekli müdahale yapılıp bedeli bina sahibinden tahsil edilecektir.
DENETİMİ YAPAN İSKİ, İSKAN GÖRÜŞÜ VERİYOR
İBB’den yapılan açıklamada projenin denetiminin İSKİ tarafından yapıldığı belirtilerek “İstanbul’da 1000 m² ve üzerinde inşa edilen tüm parseller için İSKİ Abone Hizmetleri Uygulama Yönetmeliği’ne göre kontroller yapılarak, yağmur suyu hasadının projede kontrol edilmesiyle İSKİ olarak proje onay yapılmaktadır. Bununla birlikte projelerin yapılması sonrası iskan aşamasında yağmur suyu hasadı için sarnıçların ve ek tesisatının projeye uygun olarak yapıldığı kontrol edildikten sonra ilgili belediyeye iskan görüşü verilmektedir” denildi.
YENİ YAPILARDAKİ YAĞMUR SUYU HASADININ SU TASARRUFUNA KATKISI NASIL OLUR?
Görsel acikders.ankara.edu.tr'den alınmıştır
İBB’den yapılan açıklamada İstanbul’da 1 milyon 166 bin 433 binanın bulunduğunu hatırlatılarak, “Binaların yüzde 22’si (263 bin 665) 1980 öncesinde inşa edilirken yüzde 47,6’sı (555 bin 304) 1980-2000 yılları arasında yapıldığı bilinmektedir. Buna göre 2000 yılı sonrası son 23 yılda binaların yüzde 30,4’ü (354 bin 595) yapılmış olup yılda ortalama yaklaşık 15 bin 417 bina yapıldığı görülmektedir. İstanbul’da son 2 yılda yağmur suyu hasadı şartıyla onaylanan bina sayısı ise 2 bin 318’dir. Buna göre şehirde yapılan yapıların yaklaşık yüzde 7,5’inin yağmur suyu hasadına uygun olarak projelendirildiği anlaşılmaktadır.
Projelendirilen 2 bin 318 binanın yapılması sonrası her binadan yılda ortalama 200 m3 yağmur suyu hasadı yapılacağı kabul edildiğinde yıllık 463 bin 600 m3 su hasat edilebileceği değerlendirilmektedir. Bu değerlendirme ile 10 yıl sonrasında onaylanan tüm projelerin yapılması kaydıyla yılda 2 milyon 778 bin m3 yağmur suyu hasadı yapılabileceği tahmin edilmektedir” denildi.
GERİYE DÖNÜK YAPILARDA YAĞMUR SUYU HASADI YAPILABİLİR Mİ?
İBB’den yapılan açıklamada eski binalara yağmur suyu hasadı için sistemin entegre edilmesinin verimliliği de değerlendirilerek “Mevcut yapılarda yağmur suyu hasadı değerlendirildiğinde şehirde bulunan tüm binaların yüzde 7,5’inde yağmur suyu hasadı yapılması halinde 87 bin 482 binada yağmur suyu hasadı yapılabilecek ve yıllık ortalama 200 m3 yağmur suyu hasadı yapılacağı düşünüldüğünde 17 milyon 496 bin m3 yağmursuyu hasadı gerçekleştirilebileceği öngörülmektedir. Ancak mevcut yapılarda yağmursuyu hasadı projelerinin uygulanması gerektireceği tadilat ve tamirat nedeniyle kullanışlı olmayacağı ve uygulama zorluğu bulunacağı düşünülmektedir” ifadelerine yer verildi.
