Petrol fiyatları 28 yılda 70 kat arttı
1970 yılınıda 1.80 dolar olan ham petrol 139.89 dolarla tüm zamanların en yüksek değerini gördü
ABD Enerji Bakanlığının rakamlarına göre,
1970 yılında 1,80 dolar olan ham petrolün varil fiyatı, Ocak ayında 100
dolar eşiğini aştı. Yılbaşından bu yana yüzde 40 artış gösteren petrol
fiyatı Pazartesi günü 139,89 dolara tırmanarak, tüm zamanların en yüksek
seviyesini gördü. Söz konusu veriler dikkate alındığında fiyatlar son 28 yılda yüzde 7 bin yükseliş kaydetti. Diğer bir değişle 70 kat birden arttı.
Küresel çapta enflasyonun yükselmesinde gıda fiyatlarıyla birlikte
önemli rol oynayan petrol fiyatının, 6 Haziran'da bir günde 11 dolar
birden artarak 139,12 dolara ulaşması piyasaya ilişkin kaygıları daha da
artırdı.
Bu hızlı yükselişin yarattığı sıkıntı nedeniyle dünyanın en büyük petrol
ihracatçısı Suudi Arabistan, fiyatların yükselişini değerlendirmek
amacıyla petrol üreticisi ve tüketicisi ülkeleri 22 Haziran'da Cidde
kentinde toplanmaya davet etti.
ABD dolarının değerinin düşük olması, jeopolitik istikrarsızlık, petrole
olan talebin yüksekliği ve petrol arzına ilişkin endişeler petrol
fiyatının artmasında temel etkenler olarak gösterilirken, 1970 yılında
1,80 dolar olan ve Pazartesi günü 140 doları zorlayan petrolün son 28
yıllık öyküsü şöyle:
1973 ARAP-İSRAİL SAVAŞI
Araplar ile İsrail güçleri arasındaki savaş Orta Doğu'da gerginliği
artırdı.
İsrail'in bu savaştaki başarısı üzerine Petrol İhraç Eden Ülkeler
Örgütü'nün (OPEC) petrol ambargosu uygulamasıyla fiyatlar 6 ayda yüzde
400 arttı.
Böylece ilk kez petrolün ''siyasi silah'' olarak kullanılması ABD
üzerindeki baskıyı artırdı ve karşılığında İsrail, kriz konusunda BM
arabuluculuğunu kabul etmek zorunda kaldı.
OPEC'in petrol ambargosuyla 1970 yılında 1,80 dolar olan petrol fiyatı
1974 yılında 10 doları geçti.
1979 İRAN İSLAM DEVRİMİ
İran'da yıllarca süren iç karışıklıklar sonunda Şah rejimi devrildi ve
İran İslam Cumhuriyeti kuruldu.
İran'da devrimden sonra petrol üretimi azalmaya başladı ve bir süre
sonra ham petrol üretimi akışı tamamen kesildi. İran'da istikrar
konusundaki tedirginlik diğer önemli petrol üreticisi Arap ülkelerini
petrol arzını sağlamaya itti ve fiyatları yükseltti.
İran İslam Devrimi'nin yarattığı bu şok, petrol fiyatını 1979 yılında 20
doların üzerine taşıdı.
1980 İRAN-IRAK SAVAŞI
İslam Devrimi'nin yarattığı kargaşanın zayıflattığı İran, Eylül 1980'de
Irak'ın saldırısına uğradı. Kasım 1980'de iki ülkenin petrol üretimi,
bir yıl önceye göre 6,5 milyon varil azalarak, günlük 1 milyon varile
geriledi.
Böylece bütün dünyada ham petrol üretimi yüzde 10 düştü. İran İslam
Devrimi ve İran-Irak savaşı nedeniyle 1978 yılında 14 dolar
seviyesindeki petrol fiyatı 1981 yılında 35 dolara yükseldi.
1986 PETROL FİYATINDA DÜŞÜŞ
Yüksek petrol fiyatları tüketicilerin talebinin düşmesine ve ülkelerin
daha verimli enerji kaynakları aramasına yol açtı. Fiyatların artışı
ayrıca geleneksel petrol arama bölgelerinin dışında yeni petrol
kaynakları alanları araştırmalarını artırdı.
Suudi Arabistan'ın geliri azalırken, 1986 yılının başında petrol üretimi
artmaya başladı. Ham petrol fiyatı 10 doların altına geriledi, ancak
Suudi Arabistan'ın geliri aynı kaldı.
1990 KÖRFEZ SAVAŞI
Irak'ın Kuveyt'i işgali, kısmen düşük petrol fiyatını hareketlendirdi,
üretim konusunda belirsizliğe yol açtı.
1990 yılında Eylül sonu-Ekim başında, Körfez Savaşı yaklaşırken petrol
bir süreliğine 40 doları aştı.
Kuveyt'in kurtarılması için yapılan Körfez Savaşı'ndan sonra devamlı
düşüş dönemine giren petrol fiyatı 1994 yılında son 21 yıldaki en düşük
seviyesine ulaştı.
1997 ASYA MALİ KRİZİ
Asya ekonomilerindeki hızlı büyümenin, petrol üretiminin düşmesine yol
açacak şekilde durması OPEC'in petrol üretimini artırdığı döneme denk
geldi. Bu durum petrol fiyatının Aralık 1998'e kadar düşük kalmasına
neden oldu.
11 EYLÜL 2001
Rusya'nın petrol üretimi artarken, fiyat düşme eğilimini sürdürdü ve ABD
ekonomisi küçülmeye başladı.
OPEC, üretimi azaltarak petrol fiyatının gerilemesini durdurmaya
çalıştı, ancak 11 Eylül'de ABD'deki terör saldırıları bir kez daha
petrol fiyatını aşağıya çekti.
Petrol fiyatı, Kasım ortasında yaklaşık yüzde 35 azaldı. OPEC, petrol
fiyatının yine yükselmeye başladığı 2002 yılının başına kadar üretimini
kısmayı erteledi.
2003 IRAK SAVAŞI
ABD'nin öncülüğündeki koalisyon güçlerinin Irak'ı işgali bu ülkenin
petrol üretiminde kayba sebebiyet verdi. 2002 yılının ortasında günlük 6
milyon varilin üzerindeki petrol üretimi 2003 yılının ortasında günlük 2
milyon varilin altına indi.
Petrol üretimi 2004-2005 yıllarında daha da düştü. Bu düşüş petrol
fiyatında yükselişe yol açtı. Mayıs 2004'te 40 dolar eşiğini geçen
petrol fiyatı Eylül'de 50 doların üzerine çıktı.
Haziran 2005'te 60 doları gören petrolü, Ağustos sonunda Meksika
körfezini süpüren Katrina kasırgası 70 doların üstüne fırlattı.
2006 LÜBNAN ÇATIŞMASI
İsrail'in Lübnan'a saldırısından sonra petrol fiyatı varil başına 78
dolar oldu. İsrail ile Lübnan'ın petrol üreticisi ülke olmamasına
rağmen, Orta Doğu'da artan gerginlik petrol fiyatını da yukarı çekti.
18 Ekim 2007'de 90 dolar olan petrol fiyatı, 31 Ekim'de ise 95 dolara
yükseldi.
2008 PETROLDE 100 DOLAR EŞİĞİ
Cezayir, Pakistan ve Kenya'daki jeopolitik gerginliğin yanı sıra ABD'nin
İran'a yönelik yaptırım tehditleri petrol fiyatının artmasında rol
oynadı.
Aynı zamanda ABD ve Avrupa'da kışın soğuk geçeceği korkuları, ABD ile
Çin ve Hindistan'ın petrole talebinin artmasının yanı sıra ABD
Doları'nın değerinin düşmesi petrol fiyatının yükselmesine önemli
katkıda bulundu.
Bu yıl 2 Ocak'ta 100 dolar eşiğini aşan petrol fiyatı, 22 Nisan'da 119
doları, 22 Mayıs'ta 135,09 doları, 6 Haziran'da 139,12 doları ve 16
Haziran'da da tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 139,89 doları gördü.
