İkta sisteminin Türk İslam devletlerine sağladığı faydalar: İkta Ve Tımar sistemi arasındaki farklılıklar neler?
Kesmek ve parçalamak anlamına gelen Arapçadaki "kat" sözcüğünden türetilen ikta, dağıtım anlamı taşımaktadır. Türk İslam devletlerinde önemli bir ekonomik ve askeri model olarak kullanılan ikta sistemi; devletlerin merkezi otoritelerini güçlendirecek çok önemli katkılar sunmuştur. İkta sisteminin Türk İslam devletlerine sağladığı faydalar üzerine hazırladığımız içeriğimizi sizler için derledik.
Tarıma dayalı üretimin arttırılması, daimi bir ordunun hazır bulunması gibi amaçlarla başvurulan ikta ve tımar sistemi arasındaki farklılıklar nelerdir? İkta sistemi amacı nedir? İşte, ikta sistemi faydaları hakkındaki tüm detaylar…
İkta Sistemi Nedir?
İkta sistemi; mülkiyeti devlete ait olan topraklardan toplanan vergilerin ve gelirlerin, devlet görevlilerine maaş olarak bırakılmasıdır. Bu yöntem ile ikta sahibi olarak görevlendirilen kişi, hem bölgenin güvenliğini sağlamakta hem de bölgeden toplanacak olan vergileri devlet adına toplamaktadır. Mali alanda devlete büyük bir güç sağlayan bu sistemin aynı zamanda askeri olarak da bir etkinliğinden söz etmek mümkündür. Kendisine verilen ikta toprağına bağlı olan ikta sahipleri; bu sistem ile bölgeden asker toplanmasında da yükümlüdür. Olası bir savaş durumunda, görevli olduğu bölgeden silahlı birlikler toplayan bu görevliler, askerlerin ihtiyaçlarını da topladıkları vergiler üzerinden karşılamaktadır.
Asker yetiştirme ve vergi toplama da kullanılan bu pratik mali yöntemin bir diğer artısı da bölgede tarımsal üretimi arttırmasıdır. Taşrada sürekli üretimin yapılmasına olanak sağlayan bu yöntem ile tarımsal faaliyetlerin arttırılması da sağlanmıştır.
İkta Sisteminin Amacı
Toprağa dayalı önemli bir ekonomik model olarak ortaya çıkan ikta sisteminin amacı şu 4 madde ile özetlenebilir:
İkta Sisteminin Türk İslam Devletlerine Sağladığı Faydalar
Tarihsel kökleri çok öncesine dayanan ikta sistemi; Türk tarihinde ilk kez Selçuklular ile kullanılmaya başlanan bir sistemdir. Selçuklular döneminde Nizam-ül Mülk tarafından kullanılmaya başlanan bu sistem hem Selçuklulara hem de diğer Türk İslam devletlerine büyük faydalar sağlamıştır. İkta sisteminin Türk İslam devletlerine sağladığı faydalar şu şekilde listelenebilir:
İkta Sitemini Uygulayan Devletler
Türk tarihinde ilk kez Selçuklular tarafından kullanılan ikta sistemi; birçok devletin de benimsediği bir ekonomik sistem olmuştur. Selçukların dışında; Anadolu Selçuklular, Gazneliler, Memlükler, İlhanlılar ve Harezmşahlar gibi devletler bu yöntemi ekonomilerinde ve askeri yapılanmalarında kullanmışlardır.
İkta ve Tımar Sistemi Arasındaki Farklılıklar
Osmanlı Devleti’nin benimsemiş olduğu Tımar sistemi; Selçukluların ve daha birçok devletin benimsemiş olduğu ikta sisteminden esinlenilerek uygulanmış bir sistemdir. Taşradaki toprağın işlenmesi, ordunun asker ihtiyacının karşılanması gibi birçok ortak özelliği olan bu iki sistemi birbirinden ayıran temel fark; ikta sistemi ile elde edilen gelir devletin olurken, tımar sisteminde bu gelir sipahilere bırakılmıştır.
