Mali'de topluma ve siyasete tesir eden kanaat önderi: İmam Mahmud Diko

Askeri cuntanın Cumhurbaşkanı Keita'yı devimesinin ardından gözlerin çevrildiği muhalefet platformu M5 RFP'nin liderlerinden kanaat önderi İmam Diko, aşırıcı unsurlardan uzak duruşu, kapsayıcı dili ve ahlaki değerleri önceleyen üslubuyla siyaset üstü bir figür olarak tanımlanıyor.

Timbuktu'da 1954'te doğan Diko, eğitim için önce Moritanya'ya ardından Suudi Arabistan'a gitti. Diko, Medine Üniversitesinde öğrenimini tamamladı ve 80'li yıllarda Mali'ye döndü.

Babası ve dedesi kadı olan Diko, Suudi Arabistan'daki eğitimine karşın tasavvufi düşünceye yakın durarak, Batı Afrika İslam kültürünü benimsedi.

Kendi çevresinde birleştirici söylemleriyle bilinen Diko, dini hizmetlerinin yanı sıra sosyal adalet ve insan hakları konularında da toplumu şekillendirdi.

Diko, 2008'de Mali Yüksek İslam Konseyi Başkanı seçilerek ismini tüm ülkeye duyurdu. İmam Diko, Konsey başkanlığı döneminde, Azavad Ulusal Kurtuluş Hareketi tarafından 2012'de Cezayir'in Mali sınırında esir düşen bugünkü askeri cuntanın lideri Assimi Goita'nın serbest kalması için de aracı oldu.

Başkanlık görevini 2019'a kadar yürüten Diko, aynı yılın eylül ayında Dernekler ve Hareketlerin Koordinasyonu (CMAS) hareketini kurdu.

- "Benim derdim Mali halkına ihanet edenlerle"

Diko, CMAS'yi kurmadan önce de 23 Mart 2019'da 160 kişinin öldürüldüğü etnik çatışmalardan sorumlu tutulan dönemin Başbakanı Soumeylou Boubeye Maiga'nın istifasında kritik rol oynadı.

Bu istifayla, siyaset üzerindeki etkisi netlik kazansa da İmam Diko kendini hiçbir zaman siyasetçi olarak tanımlamadı.

Diko, CMAS'nin ilk mitinginde "Benim derdim Mali halkına ihanet edenlerle. Onlara sesleniyorum. Benim savaşım önce onlarla. Ben ne iktidarı belirleyen kişiyim ne de cumhurbaşkanı. Sadece barış istiyorum." ifadelerini kullanarak, her fırsatta siyasetçi olmadığını tekrarladı.

- Muhalefet platformu şekillendi

Martta, Anayasa Mahkemesinin, geçici sonuçlara göre seçilemeyen 31 vekilinin kazandığını duyurması, Keita'yı koltuğundan eden olayların fitilini ateşledi.

Diko bu sefer de 2013'te seçilmesine açıkça destek verdiği Keita'nın istifası için meydanlara indi.

CMAS, ismini, 5 Haziran'da cuma namazı sonrası Keita'nın istifası talebiyle düzenlenen eylemlerden alan 5 Haziran Hareketi (Mouvement 5-M5) ve Vatansever Güçler Birliği (RFP) ile birleşerek M5 RFP'ye dahil oldu.

Böylece M5 RFP, çeşitli sivil toplum örgütü, dernek ve siyasi partilerin buluştuğu, toplumun farklı kesimlerinden seslerin yükseldiği heterojen bir muhalefet platformuna dönüştü.

- Nioro Şerifi ile yan yana durdu, destek kazandı

Diko, Moritanya sınırındaki Nioro kentinde doğduğu için Nioro Şerifi (Cherif de Nioro) ismiyle tanınan Ticani tarikatı şeyhi Muhammed Veledu Hamahullah'ın (Bouye Haidara) da desteğini aldı.

İmam Diko gibi 2013'te Keita'yı destekleyen Şeyh Hamahullah, M5 RFP hareketinin gösterilerinde İmam Diko ile yan yana görüntü verdi.

M5 RFP hareketinin eylem ve sivil itaatsizlik çağrısı, toplum ve siyaset üzerinde tesiri yadsınamaz 2 kanaat önderinin de varlığıyla halk nezdinde itibarını artırarak, Bamako'dan Timbuktu'ya kadar karşılık buldu. Ülkede Keita'nın istifası için düzenlenen eylemler giderek kalabalıklaştı.

- "Ben bir imamım, imam kalacağım"

M5 RFP'nin artık eylemleri yoğunlaştıracağı ve tonunu sertleştireceğini duyurduğu gün, asker, ülke tarihinde 4. kez kışlasından çıktı.

Aylardır istifası istenen Keita, 18 Ağustos'ta darbeciler tarafından alıkonularak Kati'deki askeri kışlaya götürüldü.

M5 RFP, darbeden haberdar olmadıklarını ancak desteklediklerini duyurdu ve 21 Ağustos'ta Keita'nın devrilişini kutlamak amacıyla Bamako'da geniş katılımlı bir eylem düzenledi.

Muhalefet platformunun liderleri, o gösteride Mali halkına teşekkür ederken, İmam Diko da çok merak edilen sorunun cevabını verdi.

Diko, halka, intikam duygusundan uzaklaşmaları ve birlik çağrısında bulunarak, "Ben bir imamım ve imam olarak kalacağım. Camime dönüyorum." ifadesini kullandı.

İktidarı ele geçirerek Mali'ye şeriat getireceği iddia edilen, hakkında "Bamako'nun Ayetullah'ı" yakıştırması yapılan 66 yaşındaki kanaat önderi Diko'nun bundan sonra ülkede ara bulucu ve uzlaştırıcı bir rol üstleneceği tahmin ediliyor.

Diko'nun, sivil ve siyasi olacağı sözü verilen geçiş sürecinin şekillenmesinde rol üstlenip üstlenmeyeceği ise bilinmiyor.