Geçen haftalarda Uzay çok fena hasta oldu. Kulak ağrısı ve düşmeyen ateşle soluğu doktorumuzda aldığımızda bir antibiyotik şurup reçete etti. Şurubu düzenli kullanmamıza rağmen ateşi 3 gün boyunca düşmedi ve Uzay’ın bünyesinin bu antibiyotiğe karşı direnci olduğunu anlayarak daha ağır bir antibiyotik olan iğne tedavisine başladık. İğneden sonra yavaş yavaş iyileşti ama bende bir merak kaldı: Antibiyotik ne zaman kullanılmalı; antibiyotik direnci nasıl oluşur, nedir? İşte bu soruların cevaplarını aramak üzere Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Antibiyotik Direnci Çalışma Grubu’na başvurdum. Sorularımın hepsini bu grubun üyesi olan doktorlar yanıtladı... Konu öyle geniş, cevaplar öyle kapsamlı ki önümüzdeki birkaç gün sizi bu konuyla meşgul edeceğim.
Tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan ilaçların başında antibiyotikler gelir. Türkiye’de ise 2014 verilerine göre listenin en başında antibiyotikler yer alıyor. Antibiyotiklerin bu kadar yaygın kullanılmasının başında özellikle sonbahar ve kış aylarında sık karşılaşılan üst solunum yolu enfeksiyonları gelmektedir. Ancak bu dönemde görülen enfeksiyonların yüzde 85’inin nedenini virüsler oluşturur ve antibiyotiklerin virüslere karşı hiçbir etkisi yoktur. Antibiyotikleri en çok kullanılan ilaçlar listesinin başına iten diğer durum ise reçeteye gereksinim olmaksızın eczanelerden antibiyotiklerin önemli bir kısmına ulaşılabilmesidir. Reçete edilen ilaçlar arasında da antibiyotiklerin yine yüksek oranlarda olduğu görülmektedir. Türkiye’de yazılan en az dört en çok iki reçeteden birinde antibiyotikler yer almaktadır. Antibiyotiklerin bu kadar yoğun ve gereksiz kullanımları antibiyotiklere karşı direnç gelişmesine ve dirençli mikroorganizmalar ile daha ciddi, daha ağır enfeksiyon hastalıkları geçirilmesine neden olmaktadır. Antibiyotiklerin en yaygın ve en yanlış kullanım alanlarından birisi üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Yine antibiyotikleri reçete ederken yapılan yanlışlardan bir tanesini hastalarda mevcut olan ateş yüksekliği oluşturmaktadır. Ateş yüksekliği yalnızca bakteriyel enfeksiyonlarda görülmez. Virüs, parazit ve mantarlara bağlı enfeksiyon hastalıkları sırasında da yüksek ateş oluşabilir ve antibiyotiklerin bunlara etkisi yoktur. Ayrıca enfeksiyon hastalıkları dışındaki nedenlere bağlı olarak da ateş yüksekliği gelişebilir. Cevap veren: Prof. Dr. A. Çağrı Büke, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı.