Asbest nedir, nerelerde kullanılır ve özellikleri neler? Asbest Türkiye'de nereden çıkarılır?

Asbest, yapı malzemelerinden endüstriyel ürünlere kadar geniş bir kullanım alanına sahip, doğada bulunan eşsiz bir mineraldir. Bu dayanıklı lifler, yüksek ısıya ve kimyasallara karşı üstün koruma sağlarken, zamanla sağlık riskleriyle de anılmaya başlamıştır. Türkiye'nin bazı bölgeleri asbest yataklarıyla bilinirken, bu mineralin kullanımı ve çıkarımıyla ilgili sorular hala merak konusu. Asbestin özellikleri, asbest nerelerde kullanılır hakkında merak edilenleri sizler için bir araya getirdik.

ASBEST NEDİR?

Asbest, doğada oluşan ve bir mineral grubunu temsil eden lifli bir yapıdaki doğal bir madendir. En bilinen özellikleri arasında yüksek ısıya, aşınmaya ve kimyasallara karşı dayanıklılığı yer alır. Bu özellikleri sayesinde asbest, tarih boyunca çeşitli sanayi ve inşaat alanlarında tercih edilmiştir. Fiziksel yapısı ince, mikroskobik liflerden oluşur ve bu lifler, doğru işlenmediğinde ya da yanlış kullanıldığında havaya karışabilir. İnsan vücuduna solunum yoluyla girdiğinde, bu lifler akciğer dokularına yapışır ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Asbestin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri, özellikle 20. yüzyılda yapılan araştırmalarla daha net anlaşılmıştır. Asbestoz, mezotelyoma ve akciğer kanseri gibi ölümcül hastalıklarla ilişkilendirilmesi, bu mineralin kullanımını küresel çapta tartışmalı hale getirmiştir. Günümüzde birçok ülkede asbest kullanımı yasaklanmış ya da sıkı düzenlemelere bağlanmıştır. Ancak, geçmişte yoğun kullanımı nedeniyle halen mevcut olan asbest içeren yapıların kontrolü büyük önem taşımaktadır.

ASBEST NERELERDE KULLANILIR?

Tarihsel olarak bakıldığında, asbest neredeyse "her yerde" kullanılmış bir malzemedir. Özellikle inşaat sektöründe geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Çatı kaplamaları, duvar yalıtımı, döşeme altlıkları ve boru izolasyonları gibi alanlarda sıklıkla tercih edilmiştir. Bunun başlıca nedeni, asbestin yangına karşı dayanıklılığı ve ısı yalıtımında üstün performans göstermesidir. Otomotiv sektöründe ise fren balataları, debriyaj plakaları ve motor conta malzemelerinde kullanılmıştır. Ayrıca, denizcilik endüstrisinde gemilerin kazanlarında ve boru hatlarında yalıtım malzemesi olarak görev yapmıştır. Tekstil sektöründe de ısıya dayanıklı kumaşların üretiminde yer almış ve hatta mutfak malzemelerinde bile kullanılmıştır. Ancak, bu geniş kullanım yelpazesi, zamanla yerini endişelere ve düzenlemelere bırakmıştır. Günümüzde, eski yapıların yıkımı ve yenilenmesi sırasında ortaya çıkan asbest varlığı, halen dikkatle yönetilmesi gereken bir sorun olarak karşımızda durmaktadır.

REKLAM

ASBEST TÜRKİYE'DE NEREDEN ÇIKARILIR?

Türkiye, jeolojik yapısı gereği asbest minerali açısından zengin bir coğrafyaya sahiptir. Ülkenin birçok bölgesinde asbest yatakları bulunmaktadır. İç Anadolu Bölgesi’nde Eskişehir ve Sivas; Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzincan; Ege Bölgesi’nde ise İzmir çevresi, önemli asbest rezervlerinin bulunduğu başlıca alanlardır. Türkiye’nin bu bölgelerinde asbest, geçmişte sanayi ve inşaat sektöründe yaygın olarak kullanılmıştır. Özellikle kırsal alanlarda, asbestin kolay bulunabilir olması nedeniyle çatı kaplamalarında, duvar sıvalarında ve diğer yapı malzemelerinde kullanıldığı bilinmektedir. Ancak, sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin anlaşılmasıyla birlikte Türkiye’de asbest üretimi ve kullanımı yasaklanmıştır. Bununla birlikte, geçmişteki yoğun kullanım, bu bölgelerdeki yerleşim yerlerinde hâlâ risk oluşturabilmektedir. Özellikle kırsal alanlarda, evlerin yıkımı ya da yenilenmesi sırasında asbestin çevreye yayılma riski bulunmaktadır.

ASBEST MADENİ NE İŞE YARAR?

Asbest madeni, insanlık tarihine mucizevi bir malzeme olarak girmiştir. En bilinen özelliklerinden biri, ısıya dayanıklılığıdır. Bu nedenle asbest, yangına karşı koruma gerektiren alanlarda kullanılmıştır. Örneğin, bina yalıtımlarında, kazanlarda ve borularda yangına dayanıklı kaplamalar yapılmasında tercih edilmiştir. Aynı zamanda, ses yalıtımı sağlama kabiliyeti sayesinde akustik düzenlemelerde de yer almıştır. Sanayide kullanılan makinelerdeki contalar, sızdırmazlık elemanları ve aşınmaya dayanıklı parçalar asbestten üretilmiştir. Denizcilik ve otomotiv gibi yüksek dayanıklılık gerektiren sektörlerde, uzun ömürlü bir malzeme olarak dikkat çekmiştir. Ancak bu faydaların arkasında, asbestin görünmeyen yüzü, yani sağlık riskleri bulunmaktadır. Asbest liflerinin solunabilir olması, bu faydaları gölgede bırakarak kullanımı tehlikeli hale getirmiştir.