Çocuklar neden harfleri ters çevirir? Bu beceri solak bir süper güç mü? İşte 'ayna yazmanın' gizemi
Çocukken belki de birçoğumuz bunu yaptık. Harfleri ters çevirip ya da ayna görüntüsüyle yazdığımız olmuştur. Fakat bazı çocuklarda bu durum çok daha fazla gözlemleniyor. Sanki doğrusu oymuş gibi düzeltmekte zorlanırlar. Uzmanlar harflerde ayna görüntüsü algısında "disleksi" şüphesi olabileceğini belirtirken diğer taraftan bunun özel bir güç olduğunu düşünenler de var. Peki, çocuklar neden harfleri ters çevirir?
Leonardo da Vinci'nin sağdan sola "aynayla yazdığı" tablo da onun yansıtarak yazdığını gösteriyor. Ünlü ressam ve deha olan Vinci'nin bu yeteneği onun özel bir yeteneğinin bir göstergesi olabilir mi? Ayna yazmanın en yaygın biçimi çocuklarda görülür. Herhangi bir çocuğun ilk heceleme kitaplarına bakın ve genellikle tek tek harflerin ve sayıların tersten yazıldığını, hatta tam bir adın tersten yazıldığını görürüz.
Edinburgh Üniversitesi'nde deneysel nöropsikoloji profesörü olan Robert McIntosh, "Çocuklukta karşılaştığınız ayna tersleri, gelişimin tamamen normal bir parçasıdır. Bu, yazmayı öğrenen her çocuğun geçeceği bir aşamadır" diyor.
"Solak çocuklarda sağ elini kullanan çocuklara göre daha yaygın değil."
Harflerin tersine dönüşlerin evrimsel bir nedeni var. Beynimiz "ayna genellemesi"ne evrildi, yani bir nesneye baktığımızda onun ayna görüntüsünü de otomatik olarak tanımayı öğreniriz. Bu yararlıdır, çünkü bu nesneyi farklı bir açıdan görürsek, bunun aynı nesne olduğunu, sadece diğer yöne baktığını anlarız.
McIntosh, "Beyin, verimli olduğu için ayna genellemeye ayarlanmıştır. Eğer bunu evrimsel bir bağlama oturtmak istiyorsanız, annenizin tehlikeli bir yırtıcı hayvana, bir aslana işaret ettiğini ve 'Ondan uzak dur, bu tehlikeli bir hayvan' dediğini hayal edin. Bunun aynı tehlikeli hayvan olduğunu anlamak istersiniz. Diğer yöne doğru yürüdüğünü görürsün." diyor.
Bu beceri ne kadar yararlı olsa da okumayı ve yazmayı öğrendiğimizde çoğunlukla sorun yaratır. Bir aslandan farklı olarak, "d" ve "b" gibi harfler, hangi yöne baktıklarına bağlı olarak kimliklerini değiştirirler - ama beynimiz onları aynı şeyin farklı görünümleri olarak ele alacak şekilde evrimleşmiştir . Ne de olsa, bir "d"nin etrafında dolaşıp diğer tarafından bakabilseydiniz, "b" gibi görünürdü.
Okumayı ve yazmayı öğrendikçe, beynimiz yavaş yavaş ayna genellemesinin doğadaki nesneler için geçerli olduğunu, ancak kelimeler ve harfler için geçerli olmadığını anlar. McIntosh, beynin görsel kelime formu alanı olarak bilinen, okumak ve yazmak için kullandığımız bir alanında, ayna genelleştirme sürecinin kapatıldığını söylüyor.
Görsel kelime formu alanındaki bu seçici bastırma işlemi, yetişkinler olarak neden genellikle ayna kelimeleri okuyamadığımızı ancak nesnelerin veya hayvanların ayna görüntülerini neden hala tanıyabildiğimizi açıklamaya yardımcı olur.
Robert McIntosh, "Çocuklukta aldığınız ayna tersine çevirmeleri, gelişimin tamamen normal bir parçasıdır." diyor.
Çocuklar bu yeteneği geliştirene kadar harfleri tersine çevirmeye eğilimlidirler. Ancak bunu gelişigüzel bir şekilde yapmazlar. Bunun yerine, yazının genel yönüne bakmayan harfleri tersine çevirmeleri muhtemeldir.
Örneğin, İngilizce yazmak için kullandığımız Roma alfabesinde çoğu harf sağa dönüktür, yani küçük tabelalar gibi sağa doğru çıkıntı yapan bitleri vardır. McIntosh bunu rüzgardaki bayraklara benzetiyor. E, B, C ve K buna güzel örneklerdir. Bu yönelim muhtemelen yazarken satırları bir yönde süpüren el ve göz hareketlerimizin doğal sonucudur. Ancak J veya 3 sayısı gibi rüzgara karşı ters yönü gösteren bazı istisnalar vardır.
Bu, birçok farklı komut dosyası için geçerlidir. İtalya'da sağdan sola yazılan eski bir yazı olan Oscan alfabesinde, E, B ve K harfleri bizim alfabemizdeki ile aynı görünür, ancak yazının yönüyle uyum sağlamak için sanki etrafında döndürülmüş gibi tersine çevrilir.
Fransa'daki Lorraine Üniversitesi'nden iki psikolog olan Jean-Paul Fischer ve Anne-Marie Koch tarafından yapılan araştırma, çocukların bu harflerin yazı yönüne bakma kuralını üstü kapalı olarak kavradıklarını ve ardından bunu, yazı yönüne bakmayan harflere ve sayılara uyguladıklarını öne sürüyor. Diğer araştırmalar, aynı çocukların J ve 3 gibi "yanlış bakan" harfleri ve sayıları tersine çevirme olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Sanki çocuklar bilinçaltında senaryoyu daha tutarlı hale getiriyorlar.
McIntosh ve ekibi, uydurma, harf benzeri karakterlerin kullanıldığı bir çalışmada aynı etkiyi buldu. Çocukların sola bakan, "yanlış bakan" bir karakteri tersine çevirme olasılığı, sağa bakan bir karaktere göre üç kat daha fazlaydı.
McIntosh'un ekibi tarafından yapılan yayınlanmamış araştırma, sağdan sola Arapça yazan çocukların aynı bilinçsiz kuralı uyguladıklarını, tam tersi olduğunu öne sürüyor. Sağa bakan Arap harflerini yazı yönünden uzağa çevirme olasılıkları daha yüksektir.
O halde, çocuklar arasında kazara ayna yazma başka bir gelişim aşamasıdır. Peki ya yetişkinlikte bile kasıtlı olarak ayna yazan bizler?
Başlangıç olarak, bu beceri düşündüğümden çok daha az özel çıktı. McIntosh'a göre sağ elini kullanan insanlar ve sağ eliyle yazmaya zorlanan solak insanlar için bu, yazarken hareket etme şeklimizden kaynaklanıyor olabilir. İngilizce yazarken sağ elimizle dışa doğru bir hareket yaparız. Daha sonra sol elimizle bir kalem alıp yazmaya başlarsak, doğal eğilimimiz aynı dışa doğru hareketi yapmaktır. Ortaya çıkan komut dosyası sola doğru akar ve yazı tersine çevrilir.
McIntosh, "Sol ve sağ kollarımız birbirinin ayna görüntüsü olduğu için, doğal olarak ayna görüntüsü hareketleri yapıyorlar, bu nedenle sağ elini kullanan birinin sol eliyle yazmasının en doğal yolu ayna görüntüsüdür," diyor.
Kaynak: BBC
