Kanuni Esasi tarihi, nedenleri, maddeleri, sonuçları ve amacı: Kanuni Esasi kimin döneminde ilan edilmiştir?

Osmanlı Devleti'nin ilk ve son anayasası olma özelliği taşıyan Kanuni Esasi ile mutlak monarşi sona ermiş ve yerine meşrutiyet rejimi getirilmiştir. Avrupa anayasaları ile benzerlik göstermesi açısından büyük bir öneme sahip olan Kanuni Esasi nedir? Kanuni Esasi ne zaman ilan edildi? Ayrıntılar içeriğimizin devamında…

Giriş: 14.12.2022 - 13:03 Güncelleme: 14.12.2022 - 13:03

Kanuni Esasi kimin döneminde ilan edilmiştir?

Yasam, yürütme ve vatandaşlık haklarının yeniden bir düzene konulmasını sağlayan ve ülkenin parçalanma süreci durdurmak için hazırlanan Kanuni Esasi maddeleri ve sonuçları nelerdir? Kanuni Esasi hangi padişah döneminde ilan edildi? İşte, Kanuni Esasi tarihi hakkındaki tüm detaylar…

Kanuni Esasi Nedir?

Temel kanun ya da anayasa anlamına gelen Kanuni Esasi; Osmanlı Devleti’nin ilk ve son anayasasıdır. Özellikle Avrupa’da öne çıkan eşitlikçi ve parlamenter sistemin Osmanlı Devleti’ne adapte edilmesi için başlayan çalışmaların sonucunda ilan edilen Kanuni Esasi 12 bölüm ve 121 maddeden oluşmaktadır.

Kanuni Esasi Ne Zaman İlan Edildi?

Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası olan Kanuni Esasi; 23 Aralık 1876 tarihinde ilan edilmiştir. Anayasanın ilanının ardından ilk kez 1877 yılında seçimler yapılmış ve 19 Mart 1877 yılında meclis ilk kez toplanmıştır.

REKLAM

Peki, Kanuni Esasi hangi padişah döneminde ilan edildi? 23 Aralık 1876 tarihinde, Kanuni Esasi ilan edildiğinde Osmanlı Devleti’nin hükümdarı II. Abdülhamid’dir.

Kanuni Esasi Maddeleri

Toplam 121 maddeden oluşan Kanuni Esasi’nin öne çıkan maddeleri şu şekildedir:

Hükümdarlık ve hilafet hakkı Osmanlı soyundan gelen en büyük erkeğin hakkıdır.
Devleti dini İslam’dır ve bu hükme göre alınan hiçbir karar ile verilen hükümler dine aykırı olamaz.
Devletin dili Türkçedir.
Yürütme yetkisi, padişahın başkanlığında kurulan Bakanlar Kurulu tarafından yürütülür.
Bakanlar Kurulu’nun başkan ve bakanlarını padişah seçecektir. Aynı zamanda padişah atamaların azledilmesinde tek yetkilidir.
Yasama yetkisi Ayan Meclisi ile Mebusan Meclisi’ne aittir.
Mebusan Meclisi üyeleri halk tarafından ve her 50 bin kişiye bir vekil düşecek şekilde seçilecektir.
Mebusan Meclisi seçimleri her 4 yılda bir yapılacaktır.
Kanun teklifleri sadece hükümet tarafından öne sürülecek ve hükümet meclise değil; padişaha karşı sorumlu olacaktır.
Padişah meclisi açma ve kapatma hakkına sahiptir.
Padişah, devlet düzeninin bozulması gibi durumlarda ilgili kişiyi ülke dışına sürgüne gönderebilecektir.

Kanuni Esasi Özellikleri

Batılı anlamda bir anayasa niteliğindedir.
Meclis-i Umumi adında bir meclis kurulmuştur.
Devletin temel organları modern düzene uygun olarak yeniden düzenlenmiştir.
Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi olmak üzere iki yapılı bir meclis sistemi getirilmiştir.
Padişaha çok büyük yetkiler tanındığı için meclisin yetkileri dar tutulmuştur.
Meclis 1878 tarihinde II. Abdülhamid tarafından feshedilmiş ve Kanuni Esasi askıya alınmıştır.

Kanuni Esasi Değişiklikleri

Kanuni Esasi’nin 1909 tarihinde yeniden yürürlüğe girmesi ve Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet döneminin başlaması ile Kanuni Esasi üzerinde birtakım değişiklikleri yapılmıştır. 1909 Kanuni Esasi değişiklikleri olarak ifade edilen bu düzenlemeler şu şekilde listelenebilir:

Padişaha göreve geldiğinde meclis önünde yemin etme zorunluluğu getirilmiştir.
Padişahın harcamaları kısıtlanmıştır.
Padişahın hükümeti istediği gibi belirleme yetkisi kaldırılmıştır.
Hükümet kararları için padişahtan izin alma kuralı kaldırılmıştır.
Padişahın meclisi feshetme yetkisi kısıtlanmış ve padişaha ait olan meclisi açma yetkisi anayasaya verilmiştir.
Yürütme erk padişaha değil; meclise karşı sorumlu hale getirilmiştir.
Genel af çıkarma yetkisine sahip olan padişahın bunun için meclisten onay almasına karar verilmiştir.
Sebepsiz yere tutuklama yasaklanmıştır.

Haberi Hazırlayan: Türker Üner

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ