Spor yaparken bunlara dikkat!

Damla Tüfekci

dtufekci@haberturk.com

Sağlık Servisi

Spor, modern toplumlarda daha sağlıklı ve daha uzun bir yaşam vaadiyle fazlaca öne çıkmaya başladı. Ancak insan vücudu öyle programlı ki aşırı yapılan her şey bir süre sonra zarar veriyor.

Spor yaralanması ölüme bile neden olabilen ciddi bir sağlık sorunudur. Toplumda üretken neslin çalışma ve iş hayatını bazen de profesyonel spor hayatını bitiren yaralanmalardır.

Yazın gelmesiyle birlikte yapılan son dakika diyetleri, ağırlaştırılan antrenmanlar ciddi sorunlara yol açabilir! Hızlı sonuç almaya çalışırken eklemlerinizde kalıcı hasarlar oluşabilir.

Spor yaralanmalarını birkaç grupta toplayabiliriz

- Sporla ilgili yaralanmalar,

- Yanlış eğitim ve yanlış antrenman dolayısıyla oluşan yaralanmalar,

- Fazla yüklenme ve fazla bilinçsiz spor yapmayla oluşan yaralanmalar.

Spor yaralanmalarını ülke genelinde baz alarak kendi içinde birkaç grupta toplayacak olursak:

- Okul dönemindeki yaralanmalar

- İlkokul çağından lise sona kadar olan yaralanmalar,

- Ergenlik öncesi ve sonrası

- Orta yaş ve genç yaştaki yaralanmalar,

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Zekeriya Uğur Işıklar, spor yaparken nelere dikkat etmemiz gerektiğini anlattı...

Türkiye'de en çok ayak bileği, diz ve omuz yaralanmalarıyla karşılaşıyoruz. Özellikle genç sporcularda gördüğümüz en fazla ayak bileği yaralanmaları, bunlar genelde basit yaralanmalar. Daha sonra diz ve omuz geliyor.

Çocuk büyüdükçe hormonal denge değişiyor, kadınla erkek arasındaki yapı farkı erişkin hayatla birlikte ortaya çıkıyor ve kadınlarda ön çapraz bağ yaralanmaları erkeklere göre 3-6 kat daha fazla. Anatomik, hormonal ve egzersizde doğru yönlendirilmemesinden kaynaklanıyor bu. Ön çapraz bağ dediğimiz şey dizi bir arada tutan bir bağ ve genç insanda bu önemli. Çünkü ilerde probleme neden oluyor ve koptuğu zaman ameliyatla sonuçlanıyor. Ve bu kişinin 6-8 ay sosyal hayatından, spor, okul hayatından uzak kalmasına neden oluyor. Bunları göz önüne alarak sporcuları eğitmemiz gerekiyor.

HER ŞEY DOZUNDA YAPILMALI

Prof. Dr. Işıklar, gençlerin bilinçlenmesi gerektiğini, cengaverce spor yapmalarının yanlış olduğunu önemle vurguluyor. Takım sporlarında, cinsiyet farkını da gözeterek sporcuyu hazırlamak gerektiğine, kadınlarda sık görülen diz yaralanmalarını, arka adale gruplarını güçlendirerek önlenebileceğini belirtiyor. “Basket oynayan kız çocuğu nasıl sıçrayıp, nasıl düşmesi gerektiğini öğrenmesi lazım. Bunlar yapılmıyor!”

“Metalin bile dayanıklılığı var, bin defa bükerseniz kırılır. Bu dizimiz, omzumuz için de geçerli. Eğer siz yük kaldırma limitiniz 20 kg ise, 65 kiloyla çalıştırmaya kalkarsanız ileride ciddi problem olarak çıkar karşımıza. Aynı şey diz için de geçerli. Ağrı olduğunda üstüne gitmemesi lazım, antrenörün de zorlamaması lazım.”

EN SIK YARALANMALARDAN BİRİ DE OMUZ!

Yüzücü kadınlarda omuz yaralanmaları ve voleybolcularda daha sık karşımıza çıkıyor. Bu da özel eğitimle, hastanın kendini korumasıyla aşılabilecek bir problem.

AĞRI VARSA DURUN!

Ağrı vücudun en önemli uyaranı, ağrıya rağmen o sporcuya yüklenilirse sakatlık yerleşir.

SPORCU, ANTRENÖR VE ANNE BABA EĞİTİLECEK!

"Ülkemizde şöyle bir sorun var, iyi sporcu olmak iyi hayat vaat ediyor. Anne baba ilerde büyük adam olacak gözüyle bakıyor. Bu bilinçsizlik çocuklara da çok fazla yük bindiriyor."

SPORCU YARALANDI NE YAPILACAK?

"Bu yaşa, yaralanmaya, spordan ne beklendiğine bağlı. Futbol, voleybol, basketbolculara baktığımız zaman. 3 hafta sonra sahaya çıkma motivasyonuyla yaşarlar. Sahadan ayrı kaldığı her an para kaybeder, formu düşer. En kısa sürede nasıl iyileştiririz buna bakarız. "

"Günümüz teknolojisi bir şeyi değiştiremedi, o da biyolojik iyileşme süresi. Dünyanın en iyi futbolcusu olsanız da değişmiyor. Ön çarpraz bağı yırtıldığında 6 aydan önce futobl oynaması imkansız." Biz sporcuları tedavi ederken hem sporcuyu, hem antrenörünü, hem ailesini tedavi ediyoruz.

ANNE BABALAR İÇİN ÖNERİLER

Çocuğunuz spor yaralanması geçirdi, ayağını burktu, dizi şişti. Ne yapacaksınız?

- Yürümesin, zıplamasın

- Buz koyun

- Bandaj sarın

- Yukarı kaldırın

- Ondan sonra doktora gidilecek, ‘geçmiyorsa’ değil kesin gidilmeli. Mutlaka uzman bir hekimim görüşünün alınması lazım, aksi takdirde kalıcı ve ciddi hasarlara yol açılabilir.

YAPTIĞINIZ SPORA UYGUN MALZEME SEÇİN

“Spor yapacaksanız yapacağınız sporla ilgili malzemeniz iyi olmalı. Uygun olmayan ayakkabı, uygun olmayan tenis raketi, uygun olmayan bisiklet, uygun olmayan arazi, uygun olmayan halı saha… Bunların hepsi sakatlanma için neden…"

Hastalarıma hep şunu söylerim, senede 1 spor ayakkabınızı değiştirin. Sebebi şu; çünkü çok emici özelliği olması lazım ve yaptığınız spora uygun özellikte olması lazım. Mesela basketin ayakkabısı farklıdır, tenisin farklıdır, yürüyüşün, koşunun farklıdır. Belli markalar ciddi araştırmalar yaparlar mesela teniste dönerken ayağınız burkulur ve bu yüzden tenis ayakkabıları yanlara doğru daha geniştir.”

“Bir de spordan önce kendinizi hazırlamanız lazım. Isınmak çok önemli özellikle 40 yaş üstü insanlar için, esnemek çok önemli. Aşırı tendon yırtığı nedeniyle ameliyata varır bunun sonuçları. En büyük nedeni hazır değilken spora başlamak.

Spordan sonra da saunaya, buhar banyosuna girmek doğru bir şey değil, zaten su kaybettiniz, elektrolit tuz kaybettiniz oraya girip sıcakta daha çok kaybettiğiniz zaman ne yazıkki ciddi sorunlarla karşılaşıyoruz. Bir gün gidin saunaya girin ertesi gün sporunuzu yapın, aynı gün yapmayın bunları!

SPORCU BESLENMESİ NASIL OLMALI

“Kas yapıcı ya da gücü artırıcı doping kapsamına giren maddelerin hepsi insan vücudu için zararlı, bunun iyisi yok! Aşırı protein bazı sporlar için gerekli, misal vücut geliştirenler aminoasit alırlar. Ama bu bir süre sonra böbreği, karaciğeri zorluyor. Bunu da uzman gözetiminde yapmamız lazım. Sonuçta spor dediğimiz şey, insan sağlığı için önemli daha dinç olmamız, psikolojimiz için önemli, depresyona karşı iyi, kendinize vakit ayırıyorsunuz , kendinizle baş başa olduğunuz bir şey.”

KEMİK ERİMESİNE SPORLA DUR DEYİN

Özellikle kadınlar 30 yaşından sonra mineral kaybetmeye başlar ve osteoporozun en iyi tedavisi aktivitedir! Kemik ancak yüklenildiği zaman kalsiyumu tutar, hareketsiz kalırsanız kalsiyumu kaybedersiniz. Bu yüzden 30 yaşından sonra mutlaka spor yapın!

MASA BAŞI ÇALIŞANLARA ÖNERİLER

- 8 saat oturmayın, 1 saatte bir kalkın 5-10 dakika hareket edin

- Uygun yükseklikte, çalışma koltuklarında oturun, bel yastığı kullanın

- Bilgisayar tam karşınızda olsun

- Kilonuza dikkat edin