Zaman aşımında bu ayrıntıya dikkat!
İşçilerin tazminat ve yıllık izin ücreti alacaklarında zamanaşımı süresi 2017 yılında yapılan değişiklik ile 10 yıldan 5 yıla indirildi. Sözleşmesi daha önce sona erenlerin zamanaşımı süreleri için ise geçiş dönemi kuralları uygulanıyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı
KIDEM TAZMİNATINDA ZAMAN AŞIMI 5 YIL MI 10 YIL MIDIR?
2009 yılında girdiğim işten 31 Mayıs 2015 tarihinde ayrıldım. Kıdem tazminatımı almadım. Danıştığım yetkililer, tazminat hakkının 5 yıl olduğunu söylediler. Siz ise bir yazınızda geçiş süreci olduğunu belirtiyorsunuz. Annemin kanser tedavisini karşılamak için bu paraya ihtiyacım var. 2015 yılında ayrılmış olduğum işyerinden kıdem tazminatı talep edebilir miyim? (İsmi saklı)
Zaman aşımı 2017 yılına kadar işçilerin ücret alacaklarında 5 yıl, yıllık izin ücretleri ve tazminat alacaklarında ise 10 yıl olarak uygulanıyordu. 25 Ekim 2017 tarihinde 4857 Sayılı İş Kanunu’nda değişikliğe gidildi. Yıllık izin ücreti, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı ve iş sözleşmesinin eşit davranma ilkesine aykırı şekilde feshinden kaynaklanan tüm tazminat alacakları için zaman aşımı süresi, ücret alacakları ile eşitlenerek 5 yıl olarak belirlendi.
Yapılan bu düzenleme ile 25 Ekim 2017 tarihinden sonra işten ayrılanların tazminat alacaklarında 5 yıllık zamanaşımı süresi uygulanacak. Ancak, iş akdi daha önce sona ermiş olanlar için geçiş dönemi belirlendi. Buna göre, 25 Ekim 2017 tarihinden önce işlemeye başlamış bulunan zamanaşımı süreleri, değişiklikten önceki hükümlere tabi olmaya devam edecek. Bununla birlikte, zamanaşımı süresinin 25 Ekim 2017 tarihi itibarıyla henüz dolmamış kısmı 5 yılı aşamaz.
İş akdiniz 31 Mayıs 2015 tarihinde sona erdiğine göre, yıllık izin ücreti ve tazminat alacaklarınız için zamanaşımı süresi 25 Ekim 2022 tarihinde sona erer.
Şunu da vurgulamak isterim, zamanaşımı süresi içerisinde hak iddia edebilmeniz, mutlaka alabileceğiniz anlamına gelmez. İş akdiniz, kıdem tazminatı almaya hak kazanacak şekilde sona ermişse, işveren sizi haklı bir gerekçe göstermeden sebepsiz olarak işten çıkarmışsa veya siz haklı bir sebeple iş akdini feshettiyseniz kıdem tazminatı talebinde bulunabilirsiniz.
KİMLER EKSİK PRİMLE YAŞTAN EMEKLİ OLABİLİR?
Halam 08.07.1964 doğumlu, ilk işe giriş tarihi 22.10.2009. 31.01.2021 tarihine kadar sigortalı olarak kesintisiz çalıştı. Toplam uzun vade gün sayısı 4060. Çocuğu yok. Halam ne zaman ve nasıl emekli olabilir? Kısmi emeklilik şartlarından faydalanabilir mi? (Safa A.)
Emekli olmak için gerekli asgari prim gününü tamamlayamayanlar, daha az prim günüyle daha geç yaşta kısmi emekli aylığı bağlatabilirler. SSK (4/1-a) statüsünde çalışanlar için kısmi emeklilik koşulları, sigortalı çalışmaya başlama tarihine göre şöyle:
8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar: 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günüyle kadın ise 58, erkek ise 60 yaşında.
9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlar: 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle kadın ise 58, erkek ise 60 yaşında.
1 Mayıs 2008 ve sonrasında çalışmaya başlayanlar: Prim günü kademeli olarak 4500’den 5400’e çıkartılmıştır. Kademeli yaş uygulaması kapsamında aranan prim gününü doldurduğu tarihteki normal emeklilik yaşına 3 yıl eklenmek suretiyle kısmi emekli aylığı bağlatabilirler. Emeklilik yaşı her durumda 65’i aşamaz.
Prim günü sayısındaki kademeli artış, sigorta başlangıç tarihine göre şöyle:
01.05.2008 – 31.12.2008 4600
01.01.2009 – 31. 12. 2009 4700
01.01.2010 – 31.12.2010 4800
01.01.2011 – 31. 12.2011 4900
01.01.2012 – 31.12.2012 5000
01.01.2013 - 31.12.2013 5100
01.01.2014 – 31.12.2014 5200
01.01.2015 – 31.12.2015 5300
01.01.2016 ve sonrası 5400
Halanız ilk defa sigortalı çalışmaya 2009 yılında başladığına göre, 4600 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar tamamlarsa 61 yaşında emekli olabilir. Şu an yaşı 58. Eksik prim günlerini 4/1-a (SSK) statüsünde çalışarak veya isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamladıktan sonra 61 yaşını dolduracağı 8 Temmuz 2025 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi verebilir.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ ÖDENMEYEN İŞÇİ İSTİFA EDEBİLİR Mİ?
Son zamanlarda gereğinden fazla çalışıyorum. Bazen sabah 08.30 – 23.45 arası çalıştığım oluyor. Bunun karşılığında herhangi bir ödeme yapılmıyor ve tam anlamıyla denkleştirmeye gidilmiyor. Akşam 18.00’de mesaim bittikten sonra tekrar işe çağrılıp 23.00’e kadar çalıştığım oluyor. Bu saydığım sebepler, ihbar süresi kullanmadan haklı fesih sebebi midir? (İsmi saklı)
Kanuna göre, işverence ücreti sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmeyen veya ödenmeyen işçi haklı fesih yaparak kıdem tazminatını alabilir. Ücret tanımının içine ikramiye, prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücreti gibi alacaklar girer.
Bireysel veya toplu sözleşmede aksine bir hüküm yoksa haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir. Tarafların anlaşması halinde fazla çalışma süreleri için denkleştirme uygulamasına gidilebilir. Denkleştirmenin iki ay içinde yapılması gerekir. İki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini, yani 45 saati aşamaz.
Sözleşmenizde fazla çalışma karşılığının net ücrete dahil olduğuna dair bir hüküm bulunmuyorsa, fazla çalışma ücretlerinin ödendiğine ilişkin bordro imzalamıyorsanız öncelikle işverenden noter aracılığıyla fazla çalışma ücretlerinizin ödenmesini talep etmelisiniz. İşveren ödemeyi kabul etmezse haklı fesih yapabilirsiniz. Fazla çalışma ücretinin ödenmemesi durumu devam ettiği sürece 6 günlük hak düşürücü süre uygulanmaz. İşyerinde en az bir yıllık çalışmanız varsa, haklı fesih yaptığınızda fazla çalışma ücretinin yanı sıra kıdem tazminatını da talep edebilirsiniz.
Ancak, haklı fesih yapmanız hemen alacaklarınızı alabileceğiniz anlamına gelmez. İşveren ödemeye yanaşmadığı takdirde önce arabulucuya gitmelisiniz, burada sonuç alamazsanız dava açmanız gerekir.
