Stefan Zweig'ın bilinmeyen gerçekleri

Geçen hafta Türkiye İstatistik Kurumu ve İdefix'in araştırmalarına dayanarak Türkiye'nin okuma alışkanlığı verileri yayınlandı. 2016'da kişi başı okunan 8.4 kitapla dünya okuma alışkanlığı sıralamasında 86'ncıyız. Günde ortalama 1 dakika kitap okuyoruz. O 1 dakikayı da en çok Stefan Zweig'a ayırıyoruz zira en çok satan o. Dünyada George Orwell'in 1984'ü okunurken biz Zweig'a sarmışız. İyi de neden? Yazarın hayatına yakından bakalım... HT Pazar'dan Ece Ulusum ile Can Baytak'ın haberi...

Zweig birçok konuda denemeler yaptı

Lirik şiirler yazdı, trajedi ve dram türünde sahne eserleri denedi, özellikle biyografi alanında önemli eserler ortaya koydu. Ancak hikayeleri dünya çapında etki yarattı. Zweig çok seyahat eder, seyahatlerinde notlar alır ve öykülerine buradan detaylar eklerdi. 1907-1909 arası Seylan, Gwalior, Kalküta, Varanasi, Yangon ve K. Hindistan'ı, 1911'de New York, Kanada, Panama, Küba ve Porto Riko'yu gezdi.

Bu salı 136'ncı doğum günü

Stefan Zweig, varlıklı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak 28 Kasım 1881'de Avustrurya'da doğdu. Kalem tuttuğundan beri yazar olmak istedi. İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Latince ve Yunanca öğrendi. 23'ünde felsefe doktora tamamladı... Birçok edebiyat ödülünü 20'li yaşlarında kazandı. Zweig, toplumu gözlemler ve düşünceleriyle sentezleyerek ortaya hikayeler çıkarırdı.

Savaş Karşıtı

1'inci Dünya Savaşı başlarken Zweig savaş karşıtı açıklamalar yaptı. Toplum baskısına maruz kaldı ancak onları da karşısına aldı. O dönem Avusturya'da böyle açıklamalar yapmak suçtu. Yazara türlü iftiralar atıldı.İşsiz kalmak üzereyken dostları sayesinde savaş arşivi memuru oldu o zamanı da şu sözlerle anlattı, "Övünülecek bir iş değil ancak bu iş bana Rus bir köylünün bağırsaklarını süngüyle delmekten daha uygundu."

'Yabancı Ülkedeki Dostlarıma' başlıklı bir açık mektup yayımlayarak savaşı kınadı. 1916'da 'Babil Kulesi' ve 1918'de 'Zorlama' adlı yazılarıyla savaş karşıtlığını cephede yaşanılan acıları yazdığı 'Yaremya' (1917) oyunuyla ele aldı.

Kendisi gibi savaş karşıtı olan Alman şair Rainer Maria Rilke ve Fransız şair Romain Rolland ile uzun yıllar mektuplaştı. Ardından Zweig ve Rolland İsviçre'de yapacakları panel için dünyanın dört bir yanından düşünürleri çağırdılar ancak hükümet bunu engelledi.Yine bu girişimleri fark edildi ve toplumlara cesaret verdi.

Zorunlu Göç

Almanya'da Hitler iktidara gelince ülkesinden göç etmek zorunda kaldı. Önce İngiltere'ye oradan da Amerika'ya gitti. Bu sefer de 2'nci Dünya Savaşı patlak verdi. O da Brezilya'daki Petropolis kentine yerleşti. Mesafeler ona huzur getirmedi. Naziler savaş karşıtı tüm yazarların kitabını yakmaya başladı. Listenin en başındaki isim de Zweig idi. 1941'de 'Brezilya - Geleceğin Ülkesi' isimli kitabı yayımlandı. Kitabın yayımlanmasından sonra Brezilya'ya yerleşmeye karar verdi.

İntiharı

Alman şair Kleist'ın, önce eşini sonrada kendisini vurup intihar etmeye karar verdi ve bir soda şişesindeki zehirden birkaç yudum aldıktan sonra "Yanıma gelmek istersen bunu istediğin zaman yapabilirsin" diyerek eşi Lotte'ye uzattı. Evlerinde birbirlerine sarılmış vaziyette bulundular. İkinci eşiyle intihar etse de son mektubunu 20 yıl evli kaldığı ilk karısı Frederike'ye yazdı.

"Adil olmayan barış bile, en haklı savaştan iyidir.

Özgür düşünceye engel olamazsınız, o kuş gibidir, her yere uçar.

Beklemek... Bir saniyede bir insan ölebilir, bir yazgı belli olabilir, bir dünya yıkılabilirdi...

Yeryüzünde beni sorgulamayan, bana işkence yapmayan insan var mıydı gerçekten?"

31: Zweig'ın Türkçe'ye çevrilmiş eser sayısı.

62: Basılmış tüm eserlerinin sayısı

4000: Öğrenciyken el yazmaları toplamaya başladı. En değerlisi Goethe'nin 'Mayıs Şarkısı' nın orijinal el yazmasıdır.

Bunların yanı sıra Balzac, Dostoyevski, Flaubert, Nietzche, Verlaine, Lichtenber, Schiller, Bach, Beethove, Mozart gibi önemli isimlerin el yazmaları da vardı.

Zweig'ın Türkiye'de en çok sattığı iller: Bayburt, Denizli, Zonguldak, Aydın, Ankara, Bartın, Rize, Düzce, Karabük, Tunceli, İstanbul.

İş Kültür Yayınları'ndan Modern Klasikler Dizisi'ndeki kitapları 6-24 lira arası.

'İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar' kitabında Fatih Sultan Mehmed ve İstanbul'un fethi için "İnsanoğlunun deneyimlerine göre gemiler yalnızca denizde hareket edebilmektedir. Bir donanmanın tepeyi aşması olanaksızdır. Ancak olmazı olur yapmanın, Mehmed gibi hırslı ve üstün zekalı devlet adamlarının elinde olduğunu tarih bize göstermiştir" der.

Neden Zweig?

Zweig hakkında Tezer Özlü 1982'de şöyle yazmış: "Zweig'ın bu denli çok okunan, bazı yapıtlarının 30 dile çevrilmiş bir yazar olmasının nedenini, onun derin psikolojinde ve edebiyat kültüründe aramak gerekir. Alman felsefesinin derinliği ve Fransız edebiyatının betimlemeciliğini birleştiren Zweig, insan ruhunun derinliklerinin ve insanın hastalık derecesine varan tutkularının bir çözümleyicisi olmaya çabalamıştır."