Tristör nedir, nasıl ölçülür ve ne işe yarar? Tristör çalışma prensibi

Tristör, kontrollü yarı iletken bir anahtarlama elemanıdır. SCR olarak da bilinirler. SCR silikon kontrollü doğrultucu (veya yarı iletken kontrollü doğrultucu) anlamına gelir. Özellikle güç elektroniği devrelerinde kullanılan tristörler çok hızlı açma ve kapama özelliğine sahiptirler. Tristör nedir, nasıl ölçülür ve ne işe yarar? Tristör çalışma prensibi nedir? İşte, detaylar.

Giriş: 06.11.2024 - 17:12 Güncelleme: 06.11.2024 - 17:12

Tristörler bir kere iletken oldu mu (eğer besleme voltajı kesilmezse) devamlı iletimde kalır. Bunun için özel metotlarla tristörleri yalıtkan duruma geçirmek gerekir. Bu davranışa iki durumu kararlı (bistable) davranış denir. Tristör nedir? Tristör sembolü nedir? Tristör sağlamlık kontrolü nasıl yapılır? Tristör çalışma prensibi nedir? Tristör çeşitleri nelerdir? Tristör nasıl ölçülür? İşte, merak edilen detaylar.

Tristör Nedir?

Tristör, güçlü uygulamalar için kullanılan dört katmanlı ve yarı iletken bir cihazdır. Temel işlevi; anahtar görevi görmek, elektrik gücünü ve akımı kontrol etmektir. “Doğrultucu nedir?” sorusu bizi karşılayabilir. Sistemin önemli bir parçasıdır ve çekicidir. Bu sebeple iletken bir durumdan iletken olmayan bir duruma geçiş yapabilir. Bu bağlamda “Güç elektroniği nedir?” sorusu gündeme gelir. Devrelerinde hızlı anahtarlama işine yarayan devre elemanıdır. Kendisine has tristör sembolü bulunur. Bu sembol güç sembolü olarak da adlandırılır.

Tristör Sembolü Nedir?

Tristörün sembolü, genellikle üç bağlantı piminden oluşan bir sembolle temsil edilir. Bu sembol, tristörün yapısını ve çalışma prensibini basit bir şekilde gösterir. Tipik tristör sembolü, bir yandan kontrol pimi, diğer yandan ana pimi ve ortada gate pimini gösterir. Bu sembol, tristörün kontrol edilen ve anahtarlama işlemlerini gerçekleştirdiği yapısını temsil eder. Görsel olarak, tristör sembolü üç pimli bir yapıyı andırır ve çeşitli elektronik devre şemalarında kullanılır.

Tristör Sağlamlık Kontrolü Nasıl Yapılır?

Tristörlerin sağlamlık kontrolü için aşağıdaki yöntemler tercih edilebilir:

Tristör Çalışma Prensibi Nedir?

Tristör, büyük akımların kontrolünü küçük bir geyt akımı (kapı akımı) ile sağlayabilen yarı iletken anahtarlama devre elemanı olarak tanımlanabilir.
Tristörlerde yükler katot ya da anot uçlarına bağlanmaktadır. Anahtarlama işlemi için gerekli olan düşük tetikleme akımı ise geyt ucuna uygulanmaktadır.
Eğer düşük tetikleme gerilimi olarak adlandırdığımız geyt tetikleme akımını uygulamazsak, anot-katot arası direnci çok yüksek olacak ve bunun sonucunda anot-katot arasından yük akımı geçmeyecektir. Bu durumu “Tristör Yalıtkandır” olarak adlandıracağız.
Eğer düşük tetikleme gerilimi olarak isimlendirdiğimiz geyt tetikleme akımını uygularsak, anot-katot arası direnci çok düşük olacak ve bunun sonucunda anot-katot arasından yük akımı geçecektir. Bu durumu “Tristör İletkendir” olarak adlandıracağız.
DC gerilim durumunda, tristöre küçük geyt akımı uygulanıp iletken hale getirildikten sonra uygulanan tetikleme gerilimi kesilse dahi tristör çalışmaya devam edecektir. Fakat AC gerilim durumunda, geyt tetikleme gerilimi kesilirse tristör yalıtkan hale geçecektir.

Tristör Çeşitleri Nelerdir?

Farklı uygulamalara göre tristörler çeşitli türlerde üretilir. Yaygın olan tristör çeşitleri şunlardır:

Standart Tristör (SCR): En temel tristör türüdür. Güç elektroniği uygulamalarında yaygın olarak tercih edilir.
Triyak: Hem pozitif hem de negatif yarım dalgada çalışabilen bir tristör türüdür. Genellikle alternatif akım (AC) kontrolü için kullanılmaktadır.
Diac: İki yönlü anahtarlama sağlayan bir tristör türüdür. Genel olarak bir devreyi açmak ya da kapatmak için kullanılır ancak kapı akımına ihtiyaç duymaz.
SCR (Silicon Controlled Rectifier): Temel tristör olarak kabul edilmektedir. Hem yüksek gerilim hem de akım uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
GTO (Gate Turn-Off Thyristor): Kapı gerilimi ile kapatılabilen bir tristör türüdür. Yüksek güçlü uygulamalarda avantaj sağlar.
IGBT (Insulated Gate Bipolar Transistor): Tristör ve bipolar transistör özelliklerini birleştiren bir elemandır. Genellikle yüksek güçlü ve yüksek verimli anahtarlama uygulamalarında kullanılmaktadır.
Triyaksal Tristörler: Özellikle ışık dimmerleri ve motor hız kontrolü gibi uygulamalarda kullanılmaktadır.

Tristör Nasıl Ölçülür?

Tristör sağlamlık kontrolü, avometre adı verilen elektronik cihaz ve devre ölçüm aletiyle yapılır. Analog avometre aleti, ohm kademesine getirilir. Avometrenin kırmızı ucu yani eksi ucu tristörün katot ucuna, avometre aletinin siyah ucu yani artı ucu ise tristörün anot ucuna değdirilir.

GÜNÜN ÖNEMLİ MANŞETLERİ