Yüksek zeka göstergesi: Alaycılık! Harvard BS'de yapılan araştırma sarkazmın yaratıcılığı artırdığını ortaya koydu

Örneğin, yaz kampı ödül töreninde, dağıtılan onlarca ödülden hiçbirini alamadığı için, ağlamak üzere olan 8 yaşındaki kızına, babasının gülerek, "Maşallah bütün ödülleri sildin süpürdün!" demesi gibi. Burada kullanılmış olan sarkastik yaklaşım, yaşanan durumu reddetmeden, üzüntü ögesini dışarıda bırakmayı amaçlamış ve ağlamak üzere olan çocuğun gülmesi ile amacına ulaşmıştır.

Sarkazm, eleştirmek, övmek hatta belki de aşağılamak amacı ile kullanılabilir. Bazı davranış bilimciler, sarkazmin iletişimi gerilettiği, yakın çevrenin dışında kullanımının sorunlara yol açtığı yönünde açıklamalarda bulunsalar da, dünyanın en prestijli işletme okullarından Harvard'da yapılan bir araştırma tam tersini söylüyor. Bu araştırmanın bulgularına göre, sarkazm, "zekanın en üst düzeyde" kullanılmasıdır.

Araştırmaya katılanların, sarkazmi kullanarak bir görevi yerine getirdiklerinde, yaratıcılık düzeylerinin yükseldiği gözlenmiştir. Bununla birlikte sarkazme maruz kalanlar da benzer bir gelişim göstermişlerdir. Sarkastik bir konuşmanın şifresini çözebilmek için, soyutlama yapmak ve kalıplar dışında düşünmek gerekiyor.

Bilgi teknolojileri uzmanı, Vacheh Joakim, Psychology Today'a yaptığı açıklamada, sarkastik iltifatların hem daha eğlenceli hem de yapılan kişide bir üstünlük hissi yarattığını bildirdi. Sarkazmin yarattığı çatışma durumunun neden olduğu sinir bozucu bakışın dahi kişiye güç kazandırdığı iddia ediliyor.

Sonuç olarak, sarkazm zekayı ve yaratıcılığı artırırken, kişinin konfor alanının dışına çıkarak, kendisini eleştirebilme mekanizmasını harekete geçirmesine yardımcı oluyor. Bilişsel süreçleri hızlandırması ve güçlendirmesi gibi iki çok önemli faydasının bilimsel olarak kanıtlanmış olması, sarkazmin potansiyelini açıkça ortaya koymaktadır.

O halde espriler neden başkalarını yabancılaştırma riskini göze alarak güzel sözler söylemeye devam ediyor?

Farkında olmasalar da alay etme gibi durumlar, dolaylı olarak başkalarına karşı saldırganlıklarını ve kendilerine güvensizliklerini ifade etme araçlarıdır. Düşüncelerini şaka yoluyla iletmek, onları birinin fikirlerini doğrudan ortaya koymanın getirdiği savunmasızlıktan korur.

Washington, DC merkezli bir terapist ve öfke uzmanı olan Steven Stosny, "Alaycı insanlar, kim olduklarının yalnızca yüzeysel bir parçasını dünyanın görmesine izin vererek kendilerini korurlar" diyor.

Mizah ve düşmanlık çoğu zaman birbirine karıştığı için, şaka yapan bir kişinin asıl niyetini tam olarak belirlemek zor olabilir. Stosny, "Bazen iğneleme mizahtır ve bazen de masum bir şekilde duyarsızdır. Ama diğer zamanlarda, değersizleşiyor." diyor.

Los Angeles'ta alaycı zekasıyla övünen bir BT uzmanı olan Vacheh Joakim, "Bir hakareti ağzından kaçırmak en iyi ihtimalle sıradan bir davranıştır ama iltifat kılığına girebilen alaycı bir iğneleme çok daha zevkli ve aynı zamanda alaycı olan kişiye bir üstünlük duygusu veriyor." diyor.

Western Ontario Üniversitesi'nde bilişsel psikolog olan Albert Katz, kısa bir süre önce, esprili kişilerin tek-üstünlüğe odaklanmasına biyolojik bir bakış açısıyla baktı ve beyinleri alaycılığı anlamak için en iyi donanıma sahip insanların agresif kişiliklere sahip olma eğiliminde olduğunu gösterdi. Saldırganlık testlerinde yüksek puan alan denekler, iğnelemeye yanıt olarak vermeyenlere göre farklı beyin aktivitesi modelleri gösterdi. Farklılıklar, saldırgan deneklerin gerçek olmayan anlamı daha hızlı işlediklerini gösteriyor. Katz, hem alaycı şaka başlatanlar hem de anlayıp karşılık verenler için "Alaycılık kesinlikle bir baskınlık meselesidir" diyor.

Joakim'in alaycılıkla takılabilenlerin her zaman bir partide en ilginç sohbet partnerleri olduğu sonucuna varmasının arkasında bu kadar üstün bir sosyal zeka olabilir.

Herkes esprili bir partner ister ama iğneleme ilişkileri sabote edebilir. Psikolog John Gottman, eşler birbirlerini hor görürse -ki bu genellikle alaycı sözler içerir- boşanma ihtimallerinin önemli ölçüde arttığını keşfetti. Katz, "Alaycılık kullanan insanlar kendilerini incitici olarak görmezler, kendilerini komik olarak görürler. Ancak alıcılar, sözlerini incitici olarak yorumlama eğiliminde." diyor.

Kaynak: Harvard Business Scholl, Psychology Today