Kaybedenleriyle, kazananlarıyla 2023’te teknoloji

Yılı tamamlamaya yaklaştığımız bu son haftada 2023'te teknoloji sektörünün yaptığı atılımlara bakmanın zamanı geldi. Zorlu geçen 2022 yılının ardından, bu yılın teknoloji sektörü açısından nasıl geçtiğini değerlendirmenin, öne çıkan başarılı ve başarısız hamlelerin neler olduğunu değerlendirmenin vakti geldi. Pandemide büyüme hızı beklentilerin çok üzerine çıkan teknoloji devi şirketler, 2022’de gerileme dönemine girmiş, Microsoft, Twitter, Google, Meta gibi dünyanın önde gelen teknoloji firmaları 2023 yılının başlarında işçi çıkartmalarla gündeme geldi.

Geçen yıl 1.056 teknoloji firması, yaklaşık 165 bin kişinin işine son vermişti. Teknoloji şirketleri, yılın ilk ayında 90 bin çalışanı ile yollarını ayırdı. Ocak 2023, salgının başından bu yana teknoloji sektöründe en fazla işten çıkarmaların yaşandığı ay oldu.

Yılın en tartışmalı hikayelerinden bazılarına bakarak teknoloji devlerinin stratejilerini ne yönde ilerlettiklerine ışık tutarak 2023’te öne çıkan teknolojik gelişimleri derledik.

ÜRETKEN YAPAY ZEKA

Elbette bu yıl teknolojiyi takip etsin ya da etmesin herkesin en çok duyduğu sözlerden bir tanesi bu oldu: Yapay zeka. Peki ya neden? Yapay zeka daha önceden olmayan bir şey miydi? Bu yıl ilk defa mı karşımıza çıktı? Aslında hayır. Yapay zeka kavramı insan hayatının içerisinde çok uzun bir geçmişe sahip.

Yapay zekanın (AI) tarihi, antik çağda, usta zanaatkarlar tarafından zeka veya bilinçle donatılmış yapay varlıkların mitleri, hikayeleri ve söylentileriyle başladı. Modern yapay zekanın tohumları, insan düşünme sürecini sembollerin mekanik manipülasyonu olarak tanımlamaya çalışan filozoflar tarafından ekildi. Bu çalışma, 1940'larda matematiksel akıl yürütmenin soyut özüne dayanan bir makine olan programlanabilir dijital bilgisayarın icadıyla sonuçlandı. Bu cihaz ve arkasındaki fikirler, bir avuç bilim insanına elektronik bir beyin inşa etme olasılığını ciddi bir şekilde tartışmaya başlamaları için ilham verdi.

Bütün bunların ardından, yapay zeka veya üretken yapay zeka, yaygın bir şekilde kurumsal olarak benimsenmesine ve beğenilmesine yol açan ve devam eden düzenleyici söylemi ateşleyen ürün Kasım 2019'da piyasaya sürülmüş olsa bile, 2023'ü tanımlayan teknolojik atılım oldu. Kuşkusuz 2023'ün ana konuşma noktası olan yapay zeka teknolojileri, doğal dil işleme, derin öğrenme ve yapay zeka etiğindeki önemli gelişmelerle daha karmaşık hale gelmeye devam etti.

Yalnızca bir avuç şirket, büyük dil modellerinde (LLM'ler) gerçekten ustalaşabildi ve Generative Pre-trained Transformer 4 (GPT-4) kadar gelişmiş LLM'ler ise çok daha kısıtlı. Yine de, LLM'lere API tabanlı erişim, gerçek dünya senaryoları için teknik yenilik ve uygulama potansiyelini ortaya çıkardı.

Ek olarak, üretken yapay zekada çok modluluğun ortaya çıkması, hiç düşünülmemiş birçok kullanım durumu açmalıdır. Çok modlu üretken yapay zeka, metin, görüntü, ses, video, derinlik, atalet ve daha fazlası gibi birden çok veri türünde girdileri kabul ederek ve çıktılar üreterek çok duyusal sürükleyici deneyimler sunma yeteneğidir. Çok modlu üretkenin, heyecan verici bir olasılık olsa da, kapsamının sınırlı olduğunu belirtmek önemlidir.

Chat GPT’nin gelişimi, sektöre girişi ve teknolojiyi çok kapsamlı kullanmayan insanlar arasında dahi yarattığı çarpıcı etki 2023’ün en büyük teknolojik dönüşümlerinden bir tanesi olarak sektörü etkiledi. Bu gelişime kayıtsız kalmayan diğer dev şirketler de AI konusundaki atılımlarını hızlandırma kararı alarak yeni uygulamalarını hayata geçirdiler. Microsoft’un Azure’si, Google’ın Gemini’ı gibi yapay zeka tabanlı yenilikler 2023’ün en dikkat çekenleri arasında yer aldı.

TARTIŞMALAR YARATTI

Ancak bütün bu gelişim aynı zamanda tartışmaları da beraberinde getirdi. 2023 yılında en çok tartışılan teknoloji olan yapay zeka için Elon Musk’ın da başı çektiği bazı büyük CEO’lar gelişiminin kontrol altına alınması gerektiği ve tehlikeler arz ettiği ile ilgili açıklamalar yaptılar. Bu konu ile ilgili denetim mekanizmaları kurulması gerektiğini vurgularken, AB, ABD gibi siyasi güçler yapay zekanın denetimleri için harekete geçtiğini açıkladı.

AR VE VR TEKNOLOJİLERİ

Artırılmış ve sanal gerçeklik teknolojileri, fiziksel ve dijital dünyalar arasındaki çizgileri bulanıklaştırmayı, etkileşim ve öğrenme için yeni fırsatlar yaratmayı vaat ediyor. 2023 yılının yapay zeka ile birlikte en dikkat çekici gelişimlerinden bir tanesi de bu teknolojiler oldu.

Apple'ın Vision Pro’yu piyasaya sürmesi CEO Tim Cook tarafından 'bilgi işlem için yeni bir çağın başlangıcı' olarak tanımlandı ve ürün, mekansal bilgi işlem sektörünü dönüştürmeyi vaat etti.

Şirketin kulaklığı, bir Bloomberg raporunun 2030 yılına kadar 615 milyar ABD dolarına ulaşabileceğini tespit ettiği metaverse'de daha hızlı büyüme için bir katalizör olabilir.

2023'te Apple, konuyla ilgili yıllarca süren suskunluğun ardından nihayet sürükleyici teknoloji alanına geldiğini duyurdu. Ancak bunu yaptığında, şirket neredeyse herkesi yeni ürününe getirebileceği gelişmişlik düzeyinden etkilendiğinden emin oldu.

Yeni cihazın en önemli artı noktası ise M2 çip ve uzamsal bilgi işlem özellikleri oldu. 3.499 dolarlık fiyat etiketine rağmen Apple Vision Pro'yu değerli bir teklif haline getiriyor.

Bundan birkaç ay sonra ise, 2023’ün Eylül ayında Meta, Qualcomm'un en yeni Snapdragon XR2 Gen 2 yongası üzerinde çalışan Meta Quest 3'ü tanıttı. Meta'nın AR/VR cihazının üçüncü yinelemesi, özellikle hem 1.000 dolarlık Quest Pro hem de Apple Vision Pro'ya kıyasla önemli ölçüde rekabetçi 500 dolarlık fiyat etiketi göz önüne alındığında olumlu geri bildirimlerle karşılandı.

SÜRDÜRÜLEBİLİR VE YEŞİL TEKNOLOJİLER

Günümüzün en önemli teknoloji başlıklarından bir tanesi de ‘yeşil teknolojiler’ haline geldi. Dünyanın gelişimi ve korunması için adımlar atılmasını içeren bu teknolojiler, yalnızca kendisi için değil, sanayi, otomotiv, bilişim gibi birçok farklı alanın yeşil dönüşümü için önemli atılımlara imza atılmasını hedefliyor.

Bununla birlikte, yapay zeka, bulut bilişim ve diğer teknolojilerdeki üstel büyüme, daha fazla veri merkezi kapasitesi gerektiriyor. Dünya Ekonomik Forumu'nun '2023'ün En İyi 10 Gelişmekte Olan Teknolojisi' raporuna göre, net sıfır enerjili veri merkezleri hedefini gerçeğe dönüştürmeyi amaçlayan çeşitli teknolojiler ortaya çıkıyor. Bunlar, ısıyı dağıtmak için su veya dielektrik sıvı soğutmanın kullanılmasını içeriyordu.

Yapay zeka özellikli sistemler bu arada enerji kullanımını gerçek zamanlı olarak analiz edip optimize ederek verimliliği ve performansı en üst düzeye çıkarabilir ve Google'ın veri merkezlerinde enerji tüketimini %40'a kadar azaltabilir.

KUANTUM BİLİŞİM

Aralık 2023'te, QuEra Computing, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü, Princeton Üniversitesi, ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü ve Maryland Üniversitesi bilim adamları tarafından desteklenen Harvard Üniversitesi'nden yaklaşık iki düzine araştırmacı, kuantum hesaplama çağını başlatmak için büyük bir atılım gerçekleştirdi.

ABD Savunma İleri Araştırma Projeleri Ajansı (DARPA) tarafından finanse edilen bir program olan Gürültülü Orta Ölçekli Kuantum (ONISQ) cihazlarıyla Optimizasyon kapsamında, araştırmacılar mantıksal kuantum bitleri (kübitler) ile ilk kuantum devresini kurabilirler. Bu da 2023 yılının en büyük teknolojik gelişimleri arasında kendisini gösterenlerden oldu.

5G, 6G VE NESNELERİN İNTERNETİ

5G ağlarının kullanıma sunulması 2023'te hızlandı ve Nokia ve T-Mobile gibi şirketlerin tam potansiyelini kullanmasıyla benzeri görülmemiş hızlar ve bağlantı sunmaya başladı. Dahası, yeni nesil ağlar olan 6G'ye yönelik araştırmalar başladı ve kablosuz teknolojide daha da dönüştürücü değişiklikler vaat ediyor.

Nesnelerin İnterneti ekosistemini güçlendirmekten yapay zeka ve sürükleyici teknolojilerin sorunsuz entegrasyonunu kolaylaştırmaya kadar, 6G ağlarının ortaya çıkışının endüstrileri, ekonomileri ve toplumu bir bütün olarak yeniden şekillendirmesi bekleniyor.

5G Altyapı Derneği tarafından hazırlanan bir rapora göre, 6G, işletmelerin çalışma şeklini kökten yeniden şekillendirecek teknolojiyle 'neredeyse anında ve sınırsız tam bir kablosuz bağlantı' getirecek.

BULUT TEKNOLOJİLERİ

2023'te bulut teknolojisi, özellikle çoklu bulutun zorluklarının üstesinden gelmek söz konusu olduğunda önemli yenilikler gördü. SAS tarafından yapılan araştırmaya göre, kuruluşlar bugün üç özel bulutta çalışıyor ve neredeyse yarısı (%42) iş uygulamaları, analitik ve iş açısından kritik verileri barındırmak için en az iki genel bulut sağlayıcısına güveniyor.

VMware, Barselona'daki Explore 2023 etkinliğinde, kuruluşların bu çoklu bulut karmaşıklığını rekabet avantajına dönüştürmek için 'Bulut Akıllı' yaklaşımını başarıyla benimsemelerine yardımcı olduğunu söyledi.

KULİSLERDE YAŞANAN KRİZLER

Bütün bu geleceğe ışık tutan teknolojilerin yanı sıra, teknoloji sektöründe dikkatleri üzerine çeken garip ve olumsuz olaylar da oldu.