Polarisi nasıl buluruz? Kutup yıldızı ile konumumuzu belirlemek mümkün mü?

Kuzey yarımkürenin kutup yıldızı Polaris, gökyüzünde sabit bir yön belirleyicisi olarak tarih boyunca denizciler ve gezginler için yol gösterici olmuştur. Peki, bu yıldızın sabit kalma sırrı ne? İşte Polaris'in bilimsel açıdan pek çok bilinmeyeni...

Giriş: 09.01.2025 - 15:30 Güncelleme: 09.01.2025 - 15:30

Polaris, Dünya’nın dönüş eksenine çok yakın bir noktada yer alarak, kuzey yönünü gösterir ve kuzey yarımkürenin kutup yıldızı olarak tarih boyunca büyük önem taşır. Ancak güney yarımkürede bu yıldız hiçbir zaman görünmez. Peki, Polaris'in bilimsel olarak ne gibi ilginç özellikleri var?

Polaris, kuzey yarımkürenin kutup yıldızı olarak bilinir. Kutup yıldızı, bir yön belirteci olduğu için özel bir anlam taşır. Polaris, daima kuzey yönünü gösterir. Bu özelliği, Dünya'nın dönüş eksenine çok yakın bir noktada bulunmasından kaynaklanır.

REKLAM

Polaris sadece kuzey yarımkürede kutup yıldızı olarak görülür. Güney yarımkürede, kutup yıldızı diye bir şey yoktur çünkü bu bölgede kutup yıldızına yakın bir yıldız bulunmaz. Ayrıca, Polaris, gökyüzündeki en parlak yıldız değildir. Hatta oldukça sönük bir yıldızdır ve büyük şehirlerde ışık kirliliği nedeniyle neredeyse görünemez.

Polaris'i bulmak aslında oldukça kolaydır. Gökyüzündeki Büyük Ayı takımyıldızını kullanarak Polaris'i bulabilirsiniz. Eğer Büyük Ayı'nı bir kepçe gibi düşünürseniz, kepçenin uç kısmındaki iki yıldız, Polaris'in yönünü belirlemek için kullanılabilir. Bu ikilinin arasındaki mesafenin yaklaşık beş katı kadar uzaklıkta yer alır.

Polaris Aa (α UMi A): Sarı süperdev yıldız, 5.4 Güneş kütlesinde.

Polaris Ab (α UMi Ab): Küçük eşlikçi, 1.26 Güneş kütlesinde.

Polaris B (α UMi B): Yörüngede dönen bir diğer yıldız, 1.39 Güneş kütlesinde.

Polaris Aa, klasik bir Cepheid değişen yıldızdır ve parlaklığı zamanla değişir. Görünür parlaklığı 1.86 kadir ile 2.13 kadir arasında dalgalanır. Diğer iki yıldız ise oldukça sönüktür ve görme sınırlarının dışındadır.

REKLAM

Polaris'in gece boyunca sabit durmasının sebebi, Dünya'nın dönüş eksenine çok yakın bir konumda bulunmasıdır. Dünya, kendi etrafında dönerken, kutup yıldızı tam bu eksenin üzerinde yer alır. Bu yüzden diğer yıldızlar gece boyunca Polaris etrafında çember çizerken, Polaris neredeyse sabit kalır.

Yıldızlar gece boyunca sabit hareket ediyormuş gibi görünse de, bunun sebebi aslında Dünya'nın dönüşüdür. Yıldızlar uzayda hareket etse de, aralarındaki mesafe çok büyüktür, bu yüzden bir gün içerisinde hareketleri gözle görülür farklar yaratmaz. Dünya'nın dönüşü sırasında kutup yıldızı, diğer yıldızların hareket ettiği merkez noktası olur.

Dünya'nın dönüş ekseni zamanla değişir ve bu olay "presesyon" olarak adlandırılır. Bu hareketin süresi yaklaşık 25.800 yıldır. Bu nedenle, kutup yıldızı zamanla değişir ve eski kutup yıldızları yer değiştirir.

REKLAM

Polaris'in yerden olan açısal yüksekliği, bulunduğunuz enleme doğrudan bağlıdır. Kuzey kutup dairesinde, Dünya'nın dönüş ekseni tam olarak başınızın üstünden geçer ve kutup yıldızı gökyüzünün tepe noktasında yer alır. Ekvatora gittiğinizde ise kutup yıldızı, tam ufuk çizgisine yerleşir.

Polaris, güney yarımkürede asla görülemez. Çünkü orada Polaris, yerin altındadır ve her zaman ufkun altındaki bir noktada kalır. Güney yarımkürede, başka bir kutup yıldızı bulunmaz.

Polaris'i görebiliyorsanız, pusulanızın 0° kenarını ufka hizalayın. Pusulanın diğer kolunu ise Polaris'e yönlendirin. Okuduğunuz açı, Polaris'in ufuktan olan yüksekliğini gösterecektir. Bu açı, aynı zamanda bulunduğunuz enlemi verir.

Kaynak: science.nasa/evrimagaci