Nevruz Bayramı nasıl kutlanır? İşte Nevruz Bayramı ritüelleri, gelenekleri ve inanışları
Anadolu, Orta Asya ve çeşitli coğrafyalarda Nevruz Bayramı kutlamaları yapılıyor. Nevruz etkinlikleri toplumsal dayanışma ve yardımlaşma duygularını pekiştirdiği düşünülüyor. Havaların ısınmasıyla beraber uzun ve sert kış aylarından sonra tabiatın baharla yeniden canlanmasını sembolize eden Nevruz ritüelleri arasında kimi inanışlarda yeni senenin başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Peki, Nevruz nasıl kutlanır? İşte Nevruz Bayramı ritüelleri, gelenekleri ve inanışları...
Baharın müjdecisi olarak bilinen Nevruz Bayramı heyecanı başladı. Ateşten atlama, renkli yumurta tokuşturma, demir dövme, evlerin temizlenmesi ve onarılması gibi adetlerin uygulandığı Nevruz, Türk kültür havzasında nesilden nesle geçiyor. Peki Orta Asya'dan günümüze kadar gelen köklü gelenekler arasında yer alan Nevruz nasıl kutlanır ve ritüelleri nelerdir? İşte, Nevruz Bayramı ritüelleri...
NEVRUZ NEDİR?
Uzun ve sert kış aylarından sonra tabiatın baharla yeniden canlanmasını sembolize eden Nevruz, Orta Asya'dan Anadolu'ya birçok coğrafyada kutlanır. 'Yeni gün' anlamına gelen Nevruz'da tabiatın canlanması kutlanırken, birlik ve beraberlik ön plana çıkar.
NEVRUZ RİTÜELLERİ VE GELENEKLERİ NELERDİR?
Başta Anadolu, Orta Asya ve çeşitli coğrafyalarda kutlanan Nevruz Bayramı'nın ritüelleri de kuşaktan kuşağa aktarılıyor.
Kimi inanışlarda yeni senenin başladığı o güne günahlarından arınmış girmek isteyenler ateşten atlıyor. Yıkanmak ve sudan atlamak da arınmak için yapılan adetler arasında bulunuyor. Ateş ve sudan atlamak tüm nevruz kutlamalarındaki ortak unsurlardan biri olarak dikkati çekiyor.
Bugüne özel kurulan ve 7 çeşit yemeğin bulunduğu "nevruz sofrası"na toplu halde oturuluyor. Yılın bolluk ve bereketle geçmesi için kurulan zengin sofrada, herkes her yemekten yiyerek, senenin o rahatlıkta geçmesini diliyor.
NEVRUZ'UN SİMGESİ: SEMENİ
"Semeni" geleneği de uzun yıllardır yaşatılıyor. Bu gelenekte, tarımda bereketli bir yıl dileğiyle, nevruzdan önce kaplarda arpa, buğday çimlendiriliyor ve bunlar sofralara konuluyor. Nevruz Bayramı denince akla ilk gelen ise Türk kültüründe 'yaşam otu' olarak da adlandırılan 'semeni', nevruzun önemli sembollerinden birini oluşturuyor.
NEVRUZ HONÇASI GELENEĞİ
Ayrıca Anadolu'nun kadim kültürünün vazgeçilmez hediyeleşme gelenekleri arasında yer alan, yeni evlenecek çiftlerin ihtiyaçlarının giderilmesinin yanı sıra ailelerin ve çiftlerin birbirine olan sevgisi ve bağlılığını göstermesi açısından da önem taşıyan 'nevruz honçası' geleneği de yine Kars'ta asırlardır sürdürülüyor.
NEVRUZ BAYRAMI'NDA BİRLİK OLMAK ÇOK ÖNEMLİ
Yeni yılı yeni kıyafetler giyerek karşılayan insanlar, öncesinde evlerini temizliyor, varsa yıkılan yerleri onarıyor, badanalarını yapıyor. İnsanlar böylece yeni yılda her şeyin yeni olmasına özen gösteriyor.
Nevruzda mezarlık ziyareti de sık görülen ritüellerden. Bu ritüel, ecdatla evladın buluşması olarak görülüyor. Kabir ziyaretlerinde atalara saygı gösteriliyor.
Nevruz Bayramı kutlamalarında yumurtaların tokuşturulması da yaygın görülüyor. Üremeyi ifade eden yumurtalar, bolluk için boyanıyor ve tokuşturuluyor. Ayrıca spor müsabakaları düzenleniyor, şarkılar söylenip dans ediliyor, şairler şiir okuyor.
TÜRKLER'DE NEVRUZ VE TARİHİ
Orta Asya'da Nevruz bayramlarında geleneksel olarak pişirilen sümelek buğdaydan yapılan bir çeşit tatlıdır.
Türklerin (Göktürklerin) Ergenekon'dan demirden dağı eritip çıkmalarını, baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Doğu Türkistan'dan Balkanlara kadar tüm Türk kavimleri ve toplulukları tarafından, MÖ 8. yüzyıldan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanır.
Türkiye'de bir gelenek, Türk Cumhuriyetleri'nde ise resmî bayram olarak kutlanırken, 1995 yılından itibaren Türkiye Cumhuriyeti tarafından Bayram olarak kabul edilen bir gün haline gelmiştir.
Türk Takvimi'nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saattir. Her bir çağ ise sekiz Keh ten ibarettir. Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü olarak kutlanır. Bu güne ve yeni yılın başladığı âna Yılgayak denir.
Oniki Hayvanlı Takvim ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 mart, Divânu Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişi olarak belirtilir. Türk edebiyatı ve musikisine de Nevruz; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Nevruz-ı Acem ve Nevruz-ı Seba olarak girmiştir. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.
Selçuklu ve Osmanlı'da millî bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir kültür olarak bu gün hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır. Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adı verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler ve Yezidiler'de 21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdir. Bu şölende yemekler dağıtılıp oyun oynanır ve baharın ilk günü kutlanır.
