Doğalgazda milyonlarca dolarlık 'Yaz cezası'

Türkiye’de, doğalgazda serbestleşme hedefiyle 2000’li yılların başında önemli bir adım atıldı. BOTAŞ’ın, Rusya ile imzaladığı yıllık 10 milyar metreküplük doğalgaz alım sözleşmesi, özel sektöre devredildi. Bu çerçevede (ithalat miktarları değişmekle birlikte) Bosphorus, Akfel, Enerco, Kibar, Batı Hattı, Avrasya ve Shell, Rusya’dan doğalgaz ithal ediyor ve Türkiye’de müşterilerine satıyor.

DOĞALGAZ CEZALARI

Doğalgaz sözleşmelerinde hem alıcı hem de tedarikçi açısından gaz akışının sürekliliğini sağlamak üzere bazı yaptırımlar bulunuyor. Bunların başında “al ya da öde” yaptırımı geliyor. Müşteri ya da alıcı, yıllık olarak taahhüt ettiği gazı çekmezse veya almazsa, tüketmediği gazın parasını ödüyor. Bu ceza, yıl sonunda gaz çekiş miktarının ortaya çıkmasının arasında uygulamaya giriyor.

İkinci bir yaptırım türü, “yaz cezası”. Alıcının, nisan-eylül döneminde kontrat miktarının yüzde 37.5’ini çekmesi gerekiyor. Alıcı, bir nedenle bu miktarı çekmez ya da almazsa “yaz cezası” ile karşı karşıya kalıyor.

TÜKETİM DÜŞTÜ, CEZA GÖRÜNDÜ

Türkiye’de, bu yıl ekonomide yaşanan sorunların etkisiyle doğalgaz ve elektrik tüketimi geriledi. Özellikle, yüksek miktarlı tüketimleriyle öne çıkan doğalgazla elektrik üreten santraller ya üretimlerini kıstı ya da tamamen devre dışı kaldı. Bu, gaz tüketimini ciddi biçimde azalttı. Bu yıl, suya dayalı elektrik üretiminin de artması doğalgaz santrallerine olan ihtiyacın belirgin şekilde düşmesinde etkili oldu. Toplam elektrik üretiminde doğalgaz santrallerinin payı yüzde 40-45 aralığından yüzde 20 düzeyine kadar geriledi.

Elektrik sektörünün yanı sıra sanayide de gaz çekişleri düştü. Bunun bir sonucu olarak piyasada yeterli miktarda gaz satışı yapılamadı. Özel sektör gaz ithalatçıları, Rusya’dan taahhüt edilen miktarda doğalgaz çekemedi. Sektöre, “yaz cezası” göründü.

CEZAYI KESTİLER

İthalatçı şirketler, Türkiye’deki müşterilerine (toptan satış şirketleri), nisan-eylül döneminde kontratta öngörülen miktarda gazı almadıkları ya da çekmedikleri gerekçesiyle milyonlarca dolarlık ceza kesti. Yaz cezaları, sektörde büyük yankı uyandırdı. Bazı toptan satış şirketleri, konuyu yargıya taşımayı tartışıyor.

GAZPROM FATURA GÖNDERMEDİ

Sektör temsilcileri, Gazprom’un, yaz döneminde Türkiye’ye (özel sektör gaz ithalatçılarına) öngörülen miktarda gaz çekmediği gerekçesiyle ceza kesmediğini belirterek, “Bu nedenle ithalatçıların ‘yaz cezası’ kesmesini anlamakta güçlük çekiyoruz” görüşünü dile getirdi.

EN AZ 6 MİLYAR METREKÜP

Sektör temsilcileri, özel sektörün “al ya da öde” riski de bulunduğunu belirterek, “Yıl sonunda en az 6 milyar metreküplük gazda ‘al ya da öde’ riski bulunuyor. Çekilmeyen bu gazın parasının ödenmesi gündeme gelebilir” dedi.