‘Yarım’ çalışanlar ya 14 bin lira öder ya da geç emekli olur

Tahsin AKÇA / Ahmet KIVANÇ / GAZETE HABERTÜRK

İşçi ve memurlar, çocuk okula başlayıncaya kadar yaklaşık 4.5 yıl süreyle “yarım çalışma” hakkından yararlanırken, maaşları yarıya düştüğü gibi prim ödeme ya da geç emeklilik seçenekleriyle karşı karşıya kalacaklar. Memur ve işçiler bu dönemde sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekler fakat emekliliğe sayılan primleri işverenleri tarafından yarım yatırılacak.

SAĞLIK YARDIMINDA SIKINTI YAŞANMAZ

Geç emeklilik ve düşük emekli aylığı mağduriyetini yaşamak istemeyen memur ve işçiler ise primlerini kendi ceplerinden ödemek zorunda kalacaklar. Asgari ücretli çalışanlar bile 14 bin 452 lira prim ödeyecekler. Ücret ve maaşı yüksek olanlar ise daha çok prim ödemesiyle karşı karşıya kalacaklar. Doğum sonrası yarım çalışma izinlerine ilişkin torba yasa tasarısının TBMM Genel Kurulu’ndaki görüşmeleri devam ederken, vatandaşlardan da uygulamanın nasıl olacağına ilişkin sorular geliyor. En çok merak edilenlerin başında ise yarım çalışma döneminde sosyal güvenlik haklarının ne olacağı geliyor. Kısmi çalışma döneminin bitiminden itibaren çocuğun okula başladığı tarihe kadar olan sürede memur ve işçiye haftalık çalışma süresinin yarısında izin yapma hakkı tanınacak. Tasarıda “okula başlama tarihi” ifadesi, “çocuğun 60 ayını doldurduğu tarihi izleyen eylül ayının sonu” olarak tanımlandı.

Bu hakkı kullanabilmek için memur ve işçilerin ekonomik durumunun iyi olması gerekecek. Çünkü bu süre boyunca yarım maaş/ ücret dışında bir gelirleri olmayacağı gibi üstüne de ceplerinden prim ödemek zorunda kalacaklar.

Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri işverenleri tarafından yatırılacağı için sağlık hizmetleri bakımından sıkıntıları olmayacak.

Fakat, yaşlılık primleri açısından 4.5 yıl boyunca “yarım” çalışmış görünecekler. Bu dönemde sadece 2 yıl 3 ay prim yatırmış kabul edilecekler.

KISMİ ÇALIŞMADA SÜT İZNİ YOK

Çocuk sayısına göre 2, 4, 6 ay süreyle “kısmi çalışma” hakkını kullanan çalışanlar, bu süre boyunca “süt izni” hakkından yararlanamayacak.

ANNE, BABA VE EVLAT EDİNEN YARARLANABİLİR

Tasarıya göre doğum sonrası izin sistemi şöyle işleyecek:

-16 haftalık doğum izninin bitiminden itibaren işçi ve memura, ilk çocukta 2 ay, ikincide 4 ay, üçüncü ve sonrakilerde ise 6 ay süreyle “kısmi çalışma” hakkı verilecek.

-16 haftalık doğum izninin bitiminden itibaren işçilerde 6 aya kadar, memurlarda ise 24 aya kadar ücretsiz izin uygulaması devam edecek.

-Ücretsiz izin hakkını kullanmayan işçi ve memur, “kısmi çalışma” süresinin bitiminden itibaren çocuk okula başlayıncaya kadar haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma hakkını kullanacak. Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeler sırasında işçi ve memur arasındaki düzenlemede eşitlik sağlanarak, “kısmi çalışma” hakkı çocuk sayısına bağlı olarak 2 ay, 4 ay, 6 ay şeklinde kademelendirildi. İzne ilişkin tüm haklardan anne, baba ve evlat edinenler yararlanabilecek.

‘KISMİ’ ÇALIŞMADA HAK KAYBI OLMAYACAK

İşçi ve memurların 6 aya kadar olan “kısmi çalışma” dönemlerinde ekonomik kayıpları olmayacak. Devlet memurlarının maaşları ek ders ücreti, performansa dayalı döner sermaye payı, fazla mesai ücreti gibi fiilen çalışmaya dayalı ödemeler dışında eksiksiz ödenecek. İşçilerin bu dönemde hak kaybı olmaması için de İşsizlik Sigortası Fonu’ndan, çalışmadıkları günler için brüt asgari ücret üzerinden ödeme yapılacak. Ancak, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılabilmesi için işçi adına doğum tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması gerekecek.

ASGARİ ÜCRETLİ ÇALIŞAN KARLI ÇIKACAK

“Kısmi çalışma” döneminde yapılacak bu ödeme dolayısıyla, brüt ücreti bin 647 liranın altında olan işçiler, normal çalıştıkları döneme göre daha fazla ücret alacaklar. Örneğin, asgari ücretli bir işçi kısmi çalışma döneminde işverenden bin 300 liralık net ücretin yarısı olan 650 lira alacak. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ise brüt ücretin yarısı olan 823.50 lira üzerinden para alacak. Bu paradan sadece 6.25 liralık damga vergisi kesilecek. Böylece, normalde net bin 300 lira ücreti bulunan asgari ücretli bir işçi, doğum sonrası kısmi çalışma döneminde 650+817.25 TL olmak üzere bin 467.25 lira para alacak.

Gerek işçi, gerekse memurun söz konusu 6 aya kadar olan kısmi çalışma döneminde prim kaybı da olmayacak.

1 ÇOCUK İÇİN SADECE

“Yarım çalışma” hakkı, bir çocuk için bir defa kullanılacak. Bir süre sonra dilekçe ile normal çalışmaya geçen, aynı çocuk için yeniden yarım çalışma isteyemeyecek.

1 KEZ BANKACI DA YARARLANIR

Doğum sonrası izin haklarından 506 sayılı Kanun kapsamındaki banka ve sigorta şirketlerine ait sandıklara tabi çalışanlar da yararlanabilecek.

GEÇMİŞE YÜRÜMEZ

Memur için kapsam genişletildi ancak işçiler için düzenleme olmazsa kısmi çalışma ve yarı zamanlı çalışma hakkı, yasa sonrası doğacak çocuklarda geçerli olacak.

İŞÇİ ATARSA TEŞVİKTEN YARARLANAMAYACAK

İşbaşında eğitim programını bitiren bir genci 2016 Ocak ayında işe alan işverenin teşvikten yararlanabilmek için; 2015 yılında ortalama 3 işçi çalıştırdı ise 2016 yılında SGK’ya 4 işçi bildirmesi gerekecek. Eğer bir ay bile 3 işçi bildirirse, o ay teşvikten yararlanamayacak.

Bu nedenle işbaşında eğitim teşvikinden yararlanan bir işveren, diğer işçilerini işten atarken bu durumu da dikkate alacak. Aksi takdirde teşvik hakkını kaybedecek. İşçi başına her ay 337 lira daha fazla prim ödemek zorunda kalacak.

Hakkını kaybettiği halde teşvikten yararlandığı sonradan tespit edilenler ise ceza ve faiziyle birlikte geri ödeyecekler.