2020’de piyasalarda kim kaybetti kim kazandı?

Son 1 yılda kabus gibi yaşadığımız her şey 2019’un Aralık ayında Çin’in Wuhan kentinde başladı. Dünyanın geri kalanı henüz korona virüsü ile tanışmamışken Çin’de yayılan bu amansız salgın ülke sınırlarını aşıp tüm dünyayı etkisine aldı.

Belki de geçen yıl tam da şu günlerde dünyada milyonlarca insan bu virüsü uzak bir tehlike olarak dikkate bile almazken 1 yıl içinde tepeden tırnağa tüm insanlığın yaşam biçimi değişti.

8 milyarlık dünyada 80 milyon kişi korona virüs hastası oldu. Ve maalesef dünya genelinde yaklaşık 1.8 milyon kişi bu salgında hayata veda etti.

AŞI UMUDU DEĞERLENDİRDİ

Şimdi insanlar eminim ki nefeslerini tutup 2020’nin sona ermesini ve 2021’e daha umutlu girmeyi diliyordur. Dünyanın artık güçlü bir umudu var. Nihayet korana virüsün birden fazla aşısı bulundu. Tünelin ucunda ışık göründü zira

korana virüs trilyon dolarlık güçlü ekonomileri sarstı, yatağa düşürdü, kimi dev firmalar 2020’de batışın eşiğine geldi, binlerce insan işlerinden oldu. Özellikle de pandemi nedeniyle sosyalleşme engeli sebebiyle iş yerlerini açamayan restoran vb işletmeler en ağır darbeyi aldı.

Tüm bu felaketlerin karşısında virüsün doğası dünyada iş yapış biçimini ise tamamen değiştirdi. Adını hiç duymadığımız pek çok milyar dolarlık şirket ise adeta korona virüsten doğdu. Akıl almaz getirilerle rekorlar kırdı.

Tüm dünyayı esir alan virüsün ekonomilerde yarattığı mutasyonu gözler önüne sermek adına 2020’de benzersiz kazançlara imza atan 20 şirket, endeks ve emtia ile ağır darbeler alan şirketler, borsalar ve para birimlerini sizler için derledim.

TESLA OTOMOBİLİ UÇURDU

Yılın rekortmeni kuşkusuz elektrikli otomobil üreticisi Tesla... Ama asıl rekortmenler elbette dünyaya umut ışığı olan aşı üreticileri... Tesla ve aşı firmalarını ise iş hayatını online ayakta tutan 7’den 70’e artık adını herkesin bildiği görüntülü görüşme platformu Zoom izledi.

Kayıplar listesinin ise en başında hayat kaynağımız su var. Belki kimileri bu listede ne bağlantısı var diyebilir ancak rakamlarla farkındalık yaratmak adına barajlarımızdaki suyun düştüğü seviyeyi yani rekor su kaybımızı da gözler önüne sermek gerekir.

EN BÜYÜK TEHLİKE SUYUMUZ

Geçen yıl Aralık ayında barajlarımızdaki su seviyesi 100 birimde 39 seviyesindeyken bu yıl bu rakam dün itibariyle 20’ye kadar indi. Yani 1 yılda barajlarımız yüzde 49 su kaybetti. Korona virüsle mücadelede artan hijyen ihtiyacına paralel olarak artan tüketimin de etkisiyle bu yıl belki de en çok suyu kaybettik. Şimdi susuzluk, kuraklık önümüzdeki dönemde en büyük tehlike...

7 EFSANE 1 TESLA ETMİYOR

TESLA: Gelelim şu otomobil dünyasını alt üst eden 2020’de elektrikli otomobili havalandıran dünyanın bir anda ikinci zengin adamı haline gelen Elon Musk’un şirketi Tesla’ya. Tesla artık 630 milyar dolarlık teknoloji ve otomotiv devi. Öyle ki değeri tüm gelenekselleşen efsane otomobil firmalarının toplam değerinden fazla. Yani artık Ford, Toyota, Volkswagen, Mercedes, GM, Honda ve BMW’nin toplam değeri bir Tesla etmiyor. Pandemi dönemi adından sıkça söz ettiren Tesla, merkezini Texas eyaletine taşıması fazla pahalılaşan hisse fiyatını bedelsiz sermaye dağıtarak bölmesi ve son olarak da dev fonların ilgi odağı olan ABD’li S&P 500’e girişi ile 2020’de rakipleriyle arayı bir hayli açtı. Tesla hisseleri son 1 yılda yüzde 700 artışla tüm dünyada yatırımcılara dudak uçuklattı.

AŞI: Aşı şirketleri tüm dünyada topladıkları sempatinin yanısıra kendilerine yatırım yapanların da yüzlerini güldürdü. ABD’li Moderna hisseleri 1 yılda yüzde 458 fırladı, Alman BionTech değerini yüzde 151 artırdı. Türkiye’ye de aşıları gelecek olan Çinli Sinovac ise Nasdaq’da kote hisseleri ortakları arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle işlemi durdurulmasa muhtemelen benzer bir yükselişe imza atacaktı. Aşı bulan ilaç firmaları değer kazanırken Bayer gibi ilaç denince akla gelen fakat adını bu krizde başarılı firmalar arasına yazdıramayan dünya devi firma ise aksine yüzde 48 değer kaybetti.

Aşı üreticilerinin yanı sıra maske üreten tekstil devleri de alışverişte kaybettiklerini sağlıkta kazandı. Lüks devi Louis Vuitton LVMH hisseleri bu dönemde yüzde 23 arttı.

7’DEN 70’E ZOOM OLDUK

ONLİNE: Korona günlerinde zinde kalmak isteyenlerin ABD’de rekor bir getiriye taşıdığı şirket Peloton Interactive oldu. Şirket hisseleri sağlıklı yaşam, spor üzerine kurulu işini online platformlar üzerinden geliştirerek yıllık 2 milyar dolarlık gelire ulaştı. 14 milyon online abonesi sayesinde şirket hisseleri 1 yılda yüzde 449 arttı.

Korona adı sanı dünyaya yayılmamış online konferans şirketi olan Zoom’u da herkesin bir anda tanıştığı bir marka yaptı. Zoom hisseleri 1 yılda yüzde 426 değer kazandı. Şirketin piyasa değeri 101 milyar dolara ulaştı. Zoom kadar olmasa da diğer teknoloji firmaları da korona rüzgarından yükselişler kaydetti. Apple yüz de 87, özellikle bilgisayar oyunları için grafik kartı üreten Nvidia firması bu dönemde yüzde 122 değerlendi. 2020 elbette e-ticaretin yılı oldu. Amazon hisseleri yüzde 77 prim yaptı. Evde dijital sinemanın adresi olan Netflix değeri de bu dönemde yüzde 60 arttı. Şirketin piyasa değeri artık 231 milyar dolar. Üzülerek söylüyorum ki maalesef 1 Netflix, Borsa İstanbul’daki tüm şirketlerin toplam değerinden fazla hale geldi. Zira BİST şirketlerinin toplam piyasa değeri 200 milyar dolar civarında.

GELELİM FİNANSAL PİYASALARA

BİTCOİN: Korona endişesi piyasalarda bu yıl basit tabiriyle adı dijital para olan bitcoin olarak bilinen piyasayı havalandırdı. Kaygılar artıkça bir altın bir gümüş bir de bitcoin değerlendi. Bitcoin dolar bazında yatırımcısına yüzde 270 kazandırırken Altın bu dönemde yüzde 23, gümüş yüzde 46 değer kazandırdı. Bu yılın yıldızlarından bire de bol bol halka arzlarla rekor kıran Borsa İstanbul oldu. BİST-100, 2020’de yaklaşık yüzde 24 yükseldi. Yılı artışla kapatmaya aday korona belasını kısmen defetmiş ülkelerden Çin’in Şangay Borsası oldu. Çin borsası yüzde 10 değerlendi. Bu dönemde kısasıya geçen başkanlık seçimleri ABD’de borsaları korona şirketlerinin de performansı ile birlikte artışa geçirdi. Dünya ticaretinin lojistik anlamda kalp atışını gösteren Baltic Dry endeksi de yüzde 40 artış performansı ile dikkatleri üzerine topladı.

ŞİMDİ SIRA KAYBEDENLERDE

HAVAYOLU: Korona virüsten dünya genelinde en büyük darbeyi yiyen sektörlerin başında yeme içme turizm ve havacılık şirketleri geliyor. Havada 2020’nin en büyük kaybı American Airlines’de şirket hisseleri yüzde 43 düştü. Ucuz seyahatin adresi Easyjet hisseleri ise yüzde 38 geriledi. Uçak üreticisi Boeing hisseleri yüzde 33 değer yitirirken Alman Lufthansa yüzde 32 kan kaybetti. Bu dönemde Borsa İstanbul’daki rüzgarın etkisiyle görece en az değer yitiren havayolu şirketi ise yüzde 10 kayıpla THY oldu. Marriot Otel grubu hisseleri ABD’de yüzde 15 kan kaybederken benzer tüm markalarda yaklaşık oranlarda kan kaybetti.

FUTBOL: Şüphesiz koronanın tadını hayli kaçırdığı sektörlerden biri de futbol endüstrisi oldu. Seyircisiz maçlar tv karşısında dahi maç izleme keyfini ortadan kaldırdı. Hele bir de futbol hakemlerinin skoru tayin eden bir liginiz varsa işin içinden iyice çıkılmaz oldu. İngiliz devi Mancester United’in hisseleri 2020’de yüzde 15 değer yitirdi. İtalyan Juventus yüzde 30 düşerken Hollandalı Ajax’ın hisseleri de yüzde 25 çakıldı. Halka açık olmayan İspanyollar’ın da takım değerleri yüzde 15’ler civarında eridi.

YEMEK: Bu dönemde online yemek hizmeti sunan firmalar bir şekilde ayakta kalmayı başarırken ofislere yemek kartı hizmeti sunan Sodexo gibi dünya devleri yüzde 32 gibi önemli oranlarda değer yitirdi. Fast food veya kahve zincirleri de paket servisle bir parça da olsa hisselerindeki kayıpları durdurabildi. Sigorta şirketleri de dünyada kayıp yaşayanlar arasındaydı. Örneğin Alman Allianz firması yüzde 7’lik kayıpla yılı tamamladı.

REAL, TL’Yİ GERİDE BIRAKTI

PİYASA: Kuşkusuz korona pek çok ülkenin finansal dengesini alt üst etti. İç piyasadaki dengesizlikler bir kenara dış ticarette de dengesini kaybeden ekonomilerin paraları dolar ve Euro karşısında eridi. Bu yıl en büyük kayıp Brezilya Reali’nde oldu. Yüzde 30 eriyen para birimini maalesef Türk Lirası yüzde 25’i bulan değer kaybıyla izledi. Hoş Merkez Bankası’nın aldığı önlemler enflasyonla mücadele kapsamında artırılan faiz seviyesi sonrasında dolar kuru 7.40’ların altına geldi ve Türkiye’de ters dolarizasyonun ayak sesleri duyulmaya başladı. Rus Rublesi de yüzde 19 kaybedenler arasında yer aldı. Bu dönemde kayıpların başında da küçülme kaygılarının sürüklediği petrol fiyatlarıydı. Petrol 1 yılda yüzde 22 düştü.

Gelelim son olarak borsalara. Pandemide başarısız ülkelerin başında gelen ve Brexit ile uğraşan İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 12 kayıpla yılı tamamlamak üzere. Fransa’da CAC 40 endeksi de yüzde 7’lik kayıpla Avrupa’da sınıfta kalanlar arasında. Zira Fransız ve İngiliz borsalarının aksine Alman Dax 2020’yi yüzde 5 de olsa kazançla kapatan borsalardan. Ve gelelim Türkiye ile son dönemde Doğu Akdeniz’de tartışma çıkarma üzerine bir polemik izleyen Yunanistan’a. Komşunun borsası da koronada eriyenler arasında. Atina Borsası şirketleri de 2020’de yüzde 12 kayıpla Avrupa’nın kaybedenlerinden.