Yargıtay

6 Mart 1868 tarihinde "Divan-ı Ahkâm-ı Adliye" adıyla kurulan YARGITAY, 18.06.1879 tarihli Nizamı Mahkemeler Kuruluş Kanunu ile "Mahkeme-i Temyiz" adını almış, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetince Sivas'ta kurulan yüksek mahkemeye "Muvakkat Temyiz Heyeti" denilmiş, Sivas'taki bu mahkemenin kaldırılıp Eskişehir'e nakli ile "Temyiz Mahkemesi", 20.04.1340 (1924) tarih ve 491 sayılı Teşkilatı Esasiye Kanununun adı 10.01.1945 gün ve 4695 sayılı Kanun ile "Anayasa" olurken, temyiz mahkemesinin adı da "YARGITAY" olmuştur.

Adli yargı mercilerince verilen karar ve hükümleri temyiz yolu ile inceleyen son merci olan Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, Yargıtay'ın temelini oluşturur. Osmanlı döneminin yargı sürecinde, 19. Yüzyıla kadar yüksek mahkemeye rastlanmıyor. Adliye mahkemelerince verilen ve yasanın başka adli merciine bırakmadığı hükümleri son mercii olarak incelemekle görevli mahkeme ilk kez "Divan-ı Ahkâm-ı Adliye" adıyla " 6 Mart 1868 Cuma günü Padişah Abdülaziz'in iradesi ile kurulmuştur.

Anılan irade ile Meclis-i Valay-ı Ahkam-ı Adliye kaldırılarak, Şura'yı Devlet ve Ahkam-ı Adliye kurulmuş, böylece yargı ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Şura'yı Devlet'e hem kanun tasarılarını hazırlama hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirme görevi verilmiştir. Divan-ı Ahkâm-ı Adliye ise nizamı mahkemelerinin üst organı olup, yalnızca yargı görevi yapan bir kurumdur.

Divan-ı Ahkâm-ı Adliye'nin (Yargıtay) kuruluş amacı iradede şöyle açıklanmıştır:

"Kişilerin hakları ve güvenlikleri açısından çok önemli olan hukuk işlerinin mülki işlerden ve yürütme ile görevli hükümetten ayrı bir düzene kavuşturulması, adalete değer veren padişahın büyük arzusu olarak belirtilmiştir".

MAHKEMELER KURULUŞ KANUNU (18.06.1879)

Divan-ı Ahkâm-ı Adliyenin bünyesi içinde olan temyiz mahkemesinin yerini, bağımsız bir yapılanmaya sahip olan temyiz mahkemesi almıştır. 1879 tarihli teşkilat ve hukuk kanunları ile temyiz konusunda yeni düzenlemeler getirilmiştir. Yukarıda da açıklandığı üzere Divan-ı Ahkâm-ı Adliye kaldırılarak yerine bağımsız Mahkeme-i Temyiz oluşturulmuştur.

İstinaf Mahkemeleri

İstinaf mahkemeleri 1876 yılında kabul edilen Mecellenin 1838. maddesi ile yargı hayatına girmiştir. Yeniden başlama anlamına gelen istinaf, hukuk terimi olarak ilk derece mahkemesinden verilen hükmün üst mahkemede incelenmesi demektir.

18.6.1879 tarihli Nizami Mahkemelerin Kuruluş Yasası'na göre, ilk dereceli mahkemenin üstünde, Yargıtay'ın altında bir mahkemedir.Yargıtay'ın işini azaltmak ve onu bir içtihat mahkemesi haline getirmek için kurulmuştur.

SİVAS MUVAKKAT TEMYİZ HEYETİ DÖNEMİ (1920-1923)

7 Haziran 1920 tarihinde TBMM Hükümeti tarafından kabul edilmiş ilk yasalardan olan 4 sayılı yasa ile merkezi Sivas ilinde olmak üzere biri Hukuk, biri Ceza, biri Şer'iye ve biri de Dilekçe Dairesi olmak üzere 4 daireden kurulu Temyiz Heyeti (Yargıtay) oluşturulmuştur. Ancak İstanbul'da bulunan Yargıtay da bu sırada varlığını sürdürmüştür. 04.11.1922 tarihinde İstanbul'un Milli Hükümet buyruğu altına girmesi sonucu her iki Yargıtay'ın birleştiği hususu İstanbul'daki Yargıtay'da bulunan dosyaların Sivas'taki Yargıtay'a gönderilmiş olmasından anlaşılmaktadır.

TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN KURULUŞU VE ESKİŞEHİRDE TEMYİZ MAHKEMESİ DÖNEMİ (1923-1935)

14.11.1923 tarihli ve 371 sayılı yasa ile Yargıtay'ın Sivas'tan Eskişehir'e nakli ile birlikte bazı yapısal değişiklikler de getirilmiştir.

4 Sayılı yasada belirtilen Hukuk, Ceza, Şer'iye ve Dilekçe Dairesine ilaveten, bu yasanın ikinci maddesinde Sulh Dairelerinden de söz edilmesi Yargıtay'daki Daire sayısının artırılmış olduğunu göstermektedir.
Dairelerde bir başkan ve dört üyenin bulunacağı hükmü bu yasada da tekrar edilmiş, Birinci Başkanlığın, Adalet Bakanı tarafından başkanlardan birisine tevdii edileceği ve seçilen Birinci Başkanın kendi Dairesi ve Genel Kurula başkanlık edeceği kuralına yasanın üçüncü maddesinde değinilmiştir.

Yasa ile getirilen yenilikler ise; Yargıtay'da üç yedek üyenin bulunması, bir Yargıtay Başsavcı Başmuavini bulunacağı, Başsavcı muavini sayısının ikiden dörde çıkarılması ayrıca her dairede lüzümu kadar başmümeyyiz, mümeyyiz ve katiplerin bulundurulması olarak göze çarpmaktadır. Mümeyyizler Dairede yazılan yazıları düzeltmekle görevli kişilerdir.

Bu Yasa ile getirilen yeni hükümlerle, 4 sayılı yasa hükümlerinin birbirine aykırı olması durumunda, 4 sayılı yasanın aykırı olan hükümleri mülga sayılmıştır. Bu bağlamda, aykırı olmayan 4 sayılı yasa hükümlerinin geçerli olduğu anlaşılmaktadır.

Yargıtay'ın Eskişehir'de faaliyete başlamasından sonra, 08.04.1924 tarih ve 469 sayılı yasa ile mevcut olan Şer'iye Dairesi kaldırılarak Hukuk Dairesi sayısı Dilekçe Dairesi sayısı ikiye çıkarılmıştır.
Şer'iye Dairesinin kaldırılmasına ilişkin bu değişikliğin, halifeliğin kaldırılmasından hemen sonra yapılmış olması, Türkiye Cumhuriyetinde din işleri ile devlet işlerinin birbirinden ayrılmasına yönelik iradenin önemli bir göstergesidir.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında; Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu üzerine çalışmalar yapması üzere iki komisyon kurulmuştur: Ahkam-i Şahsiye ve Vacibat. Ancak komisyonların hazırladıkları tasarılar ile devrimlerin bağdaşmadığına inanan Cumhuriyet Hükümeti, İsviçre Medeni Kanununun ve Borçlar Kanununun, bazı değişikliklerle, bütün olarak alınıp benimsenmesine karar vermesi sonucu her iki Kanun da 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türk Ceza Kanunu, 1889 tarihli İtalyan Ceza Kanununun benimsenmesiyle 1 Mart 1926 tarihinde kabul edilmiştir. Ticaret Kanunu 29 Mayıs 1926 tarihinde kabul edilmiş ve 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret'in yenilenmesi amacıyla 1916 yılında hazırlanan bir projeden esinlenilmiştir. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, Neuchâtel Kantonu Hukuk Usulü Kanunu örnek alınarak hazırlanmış ve Ekim 1927'de yürürlüğe girmiştir.

Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, 1877 tarihli Alman Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu örnek alınarak hazırlanmış ve 20 Ağustos 1929 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Deniz Ticareti Kanunu, Alman Hukukundan esinlenilerek hazırlanmış ve 13 Mayıs 1929 tarihinde kabul edilmiştir. İcra ve İflas Kanunu, İsviçre'deki İcra ve İflas Kanununun benimsenmesi yoluyla hazırlanmış ve 4 Eylül 1932 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

766 SAYILI HAKİMLER KANUNU İLE GETİRİLEN YENİLİKLER VE BU DÖNEMDE YARGITAY

20.03.1926 tarihinde çıkarılan 766 sayılı yasaya kadar hakimlerin seçimi, dereceleri, terfileri, ödüllendirilmeleri ve soruşturmalarına ilişkin olarak geniş kapsamlı ve ayrıntılı bir özel yasa çıkarılmamıştır. Bu yasa ile hakimlere ilişkin düzenlemelerden başka geçici maddeler başlığı altında yazılı otuzyedinci maddede Temyiz Mahkemesi'nin (Yargıtay'ın) "Cumhuriyet Merkezi"ne gelmesinden de bahsedilmiştir.

834 SAYILI MAHKEME-İ TEMYİZ TEŞKİLATININ TEVSİİNE DAİR KANUN DÖNEMİ

766 sayılı Hakimler Kanunundaki yukarıda açıklanan düzenlemelerden kısa bir süre sonra çıkarılan 834 sayılı "Mahkeme-i Temyiz Teşkilatının Tevsiine Dair Kanun" adıyla çıkarılan yasaya göre Yargıtay'daki Daire sayısı üç Hukuk ve üç Ceza Dairesi olmak üzere altıya çıkarılmış, bu Dairelerden her birinin görevinin 834 sayılı bu yasa, Yargılama Usulü ve Sulh Hakimleri Kanunu ile belirleneceği ifade edilmiştir.

YÜCE DİVAN

İlk 1876 yılında kabul edilen Anayasa ile yargı sistemimize girmiştir. Divan-ı Ali 30 üyeden oluşmaktaydı. Bunlardan onu Heyeti Ayân (padişah tarafından seçilen meclis üyesi) onu Danıştay onu da Yargıtay ve İstinaf reis ve üyelerinden kur'a ile seçilerek atanırlardı.

Divan-ı Ali iki bölümde Divanı İthamiye, Divan-ı Hüküm.

Divan-ı ithamiye dokuz üyeden oluşurdu. Üçü heyeti ayan, üçü Danıştay, üçü Yargıtay ve İstinaf üyelerinden olmak üzere Divan-ı Ali üyeleri arasından kura ile seçilirdi.

Divan-ı Hüküm; yedisi Heyeti Ayan, yedisi Danıştay, yedisi de Yargıtay ve İstinaf üyelerinden olmak üzere 21 Divan-ı Ali üyelerinden oluşurdu.

Divan-ı Ali'nin görevleri; Bakanlar ile Yargıtay Başkan ve üyelerinin ve padişahın kendisini ve makamını tehlikeye sokmaya teşebbüs edenleri yargılamaktı.

1876 Anayasası 20.04.1924 tarihinde kabul edilen yeni Anayasa ile kaldırılmış, Divan-ı Ali'nin de yapısı değişmiştir.

1924 Anayasasına göre Yüce Divan gerektiğinde TBMM.nce kurulmaktaydı.

Görevi; Bakanları, Yargıtay ve Danıştay Başkan ve Üyeleri ile Cumhuriyet Başsavcısını görevlerinden doğacak işler nedeniyle yargılamaktı.

1924 Anayasası gereğince Yargıtay Genel Kurulunca seçilen 11, Danıştay Genel Kurulunca seçilen 10 kişi kendi aralarında Başkan ve Başkanvekilini seçerlerdi. Başsavcı, Yüce divanda Savcı olarak görevliydi.

Yüce Divan görevi, 1961 Anayasası ile Anayasa Mahkemesine verilmiştir.

1221 SAYILI TEMYİZ MAHKEMESİ TEŞKİLATINA DAİR KANUN DÖNEMİ (1928-1973)

11.04.1928 tarihinde çıkarılan 1221 sayılı yasa ile Yargıtay'ın yapısı ve işleyişi ile ilgili yeni düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler dairelerin sayısına ve görev alanlarına da etkili olmuştur.

834 sayılı yasa döneminde Hukuk ve Ceza bölümünde üçer daire olmak üzere toplam altı daire mevcut iken hem hukuk dairelerine hem de ceza dairelerine birer daire eklenmek sureti ve ile Yargıtay'daki daire sayısı sekize, ticaret dairesi ile birlikte toplam daire sayısı ise dokuza çıkarılmıştır.

7264 Sayılı ve 11.05.1959 Tarihli "Temyiz Mahkemesi Teşkilatına Dair 1221 Sayılı Kanunun 1, 3 ve 4 üncü maddelerinde tadilat yapılmasına Dair Kanun" İle Yapılan değişikliklere gelince;
Bu yasa ile öncelikle 1221 sayılı yasanın 5859 sayılı kanunla Yargıtay'da bulunan hukuk dairelerinin sayısı sekize çıkarılmış ve bu dairelerin görev alanlarının 7264 sayılı bu kanun ve Hukuk ve Ceza Muhakemeleri Usulü kanunları ve İcra ve iflas Kanunu ve özel yasalarla düzenlendiğine işaret edilerek dairelerin görev alanları tek tek belirtilmiştir.

Temyiz Mahkemesi Teşkilatına Dair 1221 sayılı Ka- nunun değişik l, 2, 3 ve 4. maddelerinde değişiklik yapılmış ve yasaya yeni bir madde eklenmiştir. Değiştirilen 1, 2, 3 ve 4. maddeler ile eklenen maddeye göre;
Yargıtay 9 Hukuk, 7 Ceza, l Ticaret ve l İcra İflas Dairesinden kurulu olup, dairelerden her birinin görevi, bu kanun ve Hukuk ve Ceza Yargılama Usulü Kanunları ve İcra ve İflas Kanunu ve özel kanunlarla belli edilmiştir.

Yargıtay Haberleri

Sosyal Güvenlik, 29 Kasım 2023

İşçi lehine tek taraflı ceza geçerli

İşçi aleyhine yaptırım içeren cezai şart tek taraflı olamaz. Sözleşmeye konulsa bile hukuken geçersiz sayılır. Ancak, işçi lehine tek taraflı cezai şart konulmasının önünde bir engel bulunmuyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi...
Gündem, 23 Kasım 2023

Yargıtay'dan 'HEDEP'e ret

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Yeşil Sol Partinin adının "HEDEP" olarak değiştirilmesini uygun görmedi
Gündem, 22 Kasım 2023

Yargıtay, AYM üyeleri hakkında savcı görevlendirdi

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, 9 Anayasa Mahkemesi üyesi hakkındaki suç duyurusuyla ilgili savcı görevlendirdi

Sosyal Güvenlik, 14 Kasım 2023

Yargıtay’ın beyaz yakalı işçi kriteri

Toplu iş sözleşmesi mavi yakalı işçilere uygulanıyor. Beyaz yakalı çalışanlar ise toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında tutuluyor. Ancak kimlerin beyaz yakalı olduğu konusunda farklı uygulamalar bulunuyor. Yargıtay, toplu sözleşme kapsamı dışında tutulacak işçilerin belirlenmesi sırasında anayasal güvence altına alınan toplu iş sözleşmesi hakkının ihlal edilmemesi gerektiğine dikkat çekerek gözetilmesi gereken kriterleri belirledi. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

Gündem, 08 Kasım 2023

Türk yargı tarihinin en büyük krizi

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay için verdiği ihlal kararına uymadı. Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi işlemlerinin başlaması için karar Meclis Başkanlığı’na gönderildi. Yargıtay, Türk yüksek yargı tarihinin en büyük krizi olarak nitelendirilebilecek bir adım da attı. AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunuldu. Peki şimdi ne olacak? Fevzi Çakır'ın haberi...
Gündem, 09 Kasım 2023

TBB'den Yargıtay kararına tepki

Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından yapılan açıklamada, "Bir yargı makamının Türk Milleti adına verdiği karara yakışmayacak ifadeler kullanan kararı, hukukun üstünlüğü ilkesinin geçerli olduğu bir hukuk devleti için dönüm noktası niteliğindedir" denildi
Sosyal Güvenlik, 09 Kasım 2023

Askere giden işçinin tazminat hakkı

Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar kıdem tazminatı alma hakkına sahip bulunuyor. 2019 yılında kalıcı hale getirilen bedelli askerlikten yararlananlar da kıdem tazminatı alabiliyor. Ancak, kıdem tazminatı hakkını kaybetmemek için dikkat edilmesi gereken ayrıntılar bulunuyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, askere giden işçilerin kıdem tazminatı hakkıyla ilgili merak edilenleri yazdı
Gündem, 08 Kasım 2023

Yargıtay Başkanı: Yargı hedef haline getirildi

Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, "Yargının şeffaflığını, hesap verilebilirliğini, öngörülebilirliğini anlattık. Bunun için bu kurumlar var. Elbette yargının sorunları var. Biz bunlardan gözümüzü kapatmıyoruz. Ama yargının da böyle sosyal medya mahkemeleri vasıtasıyla her iddianın, her şeyin ithamı haline getirilip hedef tahtasına getirtilmesinin de bu ülkeye, bu devlete, bu millete ve yargıya büyük bir haksızlık olduğunu düşünüyorum" dedi

Sosyal Güvenlik, 27 Ekim 2023

İbraname imzalamak davaya engel değil

İş güvencesi kapsamındaki iş yerlerinde işçinin işten çıkartılabilmesi için geçerli bir sebep olması gerekir. Bazı işverenler performans düşüklüğünü gerekçe gösterip, ibraname imzalatarak işten çıkartabiliyorlar. Performans gerekçesiyle işçinin işten çıkartılabilmesi için öncelikle savunmasının alınması gerekiyor. İşçinin ibraname imzalaması ise işe iade davası açmasına engel teşkil etmiyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç yazdı

Sosyal Güvenlik, 13 Ekim 2023

AYM’den maaş zammı iptali

Anayasa Mahkemesi, mart ayında yüksek yargı organlarının başkan ve üyelerinin maaşında yapılan zammın bir kısmını iptal etti. AYM, yapılan ek tazminat düzenlemesini Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı buldu. Yeni düzenleme yapılıncaya kadar 6 aylık süre tanıdı. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi
Sosyal Güvenlik, 05 Ekim 2023

Emekliye hacizde asgari ücret kriteri

Yargıtay, nafaka kesintisi yapılmakta olan emekli aylığına ayrıca prim borcu nedeniyle SGK tarafından konulan haczi kaldırdı. Yüksek mahkeme, net asgari ücretin altında kalan emekli aylığında nafaka dışında prim borcu için kesinti yapılmasını kanuna aykırı buldu. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi
Sosyal Güvenlik, 03 Ekim 2023

Rapor kullanırken bu süreye dikkat!

İşçiler sağlık sebepleriyle uzun süreli rapor kullanmak zorunda kalabiliyor. Rapor kullanırken kanunda öngörülen sınırlamalara dikkat etmek gerekir. Kanundaki sınırlamayı aşan süre rapor kullanan işçi işverence ihbar tazminatı ödenmeden işten çıkartılabilir. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, işçilerin rapor kullanımıyla ilgili merak edilenleri yazdı
Sosyal Güvenlik, 22 Eylül 2023

İşçi alacaklarındaki erime yavaşladı

İşçilerin zamanında ödenmeyen ücret ve kıdem tazminatı gibi alacaklarında en yüksek mevduat faizi oranında gecikme farkı uygulanıyor. Geçen yıl en yüksek mevduat faizinin enflasyonun 57 puan altına kadar gerilemesiyle davalık alacağı bulunan işçiler mağduriyet yaşarken, bu yıl farkın azalması işçi alacaklarındaki erimeyi yavaşlattı. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi

Gündem, 19 Eylül 2023

Yargıtay Üyesi Kocaman’dan iddialara yanıt

Yargıtay Üyesi ve Ankara eski Cumhuriyet Başsavcısı Yüksel Kocaman, hakkında ileri sürülen iddiaların doğru olmadığını, yasal süreç başlatacağını açıkladı

Gündem, 11 Eylül 2023

Yargıtay Başkanı: Nitelikli hukukçu olmak zorundayız

Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, "Nitelikli hukukçu olmak zorundayız. Nitelikli hukukçu olmazsak yargıya olan güveni arttıramayız ve yargı sistemini işletemeyiz" dedi
Sosyal Güvenlik, 25 Ağustos 2023

İşverene senet verirken dikkat!

Bazı işletmelerde işe girerken işçilerden senet veya ipotek alınıyor. Gerekçe olarak ise işçinin işverene karşı vereceği olası zararlara karşı teminat amacıyla alındığı iddia ediliyor. Ancak, bazı işletme sahipleri bu tür senet ve ipotekleri kötü niyetle kullanabiliyor. Senet vermek zorunda kalan çalışanlar yıllarca hukuk mücadelesi vermek zorunda kalabiliyorlar. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberi
Sosyal Güvenlik, 30 Ağustos 2023

O parayı işten ayrılırken alırsınız

Çalışmaya devam ederken yıllık izin ücreti alınabilir mi? İşçi izin yapmış gibi gösterilerek izin parası ödenebilir mi? Yıllık izin ücreti nasıl hesaplanır? İzin ücretinde zaman aşımı ne zaman dolar? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, kullanılmayan izin ücretlerine ilişkin merak edilenleri yazdı
Gündem, 01 Eylül 2023

"Türkiye Başsavcılığı" mesajı

Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, "Yeni adli yılın ülkemize, milletimize ve yargı teşkilatımıza hayırlı olmasını temenni ediyorum" dedi. Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca başkanlığındaki heyet, 2023-2024 adli yıl açılışı dolayısıyla Anıtkabir'i ziyaret etti. Yargıtay Başkanı Akarca, Yargıtay'daki törende "Yargıtay Başsavcılığı Türkiye Başsavcılığı olarak değiştirilmelidir" dedi

Sosyal Güvenlik, 08 Ağustos 2023

Kapıcının tazminatını kim öder?

Apartman ve konut sitelerinde çalıştırılan kapıcıların kıdem tazminatı, yeni ev satın alan kişiler ile eski mal sahibi arasında anlaşmazlık konusu olabiliyor. Peki kapıcının kıdem tazminatından kimler sorumludur? Kapıcının kıdem tazminatı nasıl ödenir? Kıdem tazminatı hesabında kapıcı dairesinin rayiç kira bedeli nasıl belirlenir? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, kapıcıların kıdem tazminatı ile ilgili merak edilenleri yazdı