Pandemi anneleri rapor parası istiyor

PANDEMİDE HAMİLE KALAN KADINLARIN RAPOR PARASI ALABİLMESİ İÇİN YASA DEĞİŞECEK Mİ?

Eşim yaklaşık 10 yıldır bir özel kolejde öğretmen olarak çalışmaktaydı. 2020 Mart ayından bu yana eşim ve arkadaşları kısa çalışma ödeneği kapsamında maaşlarını aldılar. 15 Şubat 2021 tarihinde gebelik iznine ayrıldı ve 23 Nisan’da bebeğimiz doğdu. İnternette yaptığım araştırmalar sonucu sizin 27.01.2021 tarihli “Anne adayları acil yasa değişikliği bekliyor” başlıklı yazınızı gördüm. Raporumuz 16 Haziran’da bitecek. Bu ödeneği alma şansımız, haberde değindiğiniz gibi yok mu? Bu konuda bir yasal düzenleme yapılacak mıdır? (Barış B.)

Hastalıkta veya doğumda Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) iş göremezlik ödeneği (rapor parası) alabilmek için, iş göremezliğin meydana geldiği tarihten önceki son bir yılda en az 90 gün prim ödenmiş olması gerekir. Eşinizin son bir yıldaki primleri 90 güne ulaşıyorsa rapor parası alabilir, ancak 89 günde kalsa bile alamaz.

Bu konuda Habertürk okurlarından çok sayıda mesaj alıyoruz. Bir yılı aşkın süredir ayda ortalama 2 milyon kişi kısa çalışmada veya ücretsiz izinde yer almaktadır. Kısa çalışma ödeneği alan veya ücretsiz izne çıkartılanların toplam sayısı 6.6 milyon kişiye ulaşmaktadır. Bunların içinde son bir yılda binlerce kişinin hamile kaldığını söylemek abartı olmaz. Sorunun çözümü için çok acil kanun değişikliği yapılması gerekmektedir. Eşiniz gibi yıllarca çalışıp prim ödemiş kişiler pandemi nedeniyle ortaya çıkan bu durumdan dolayı mağdur edilmemelidir.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALAN HERKES İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALABİLECEK Mİ?

Kısa çalışma ödeneği alanların kendi isteği ile ayrılması veya işverence haklı sebeple işten çıkartılması durumunda da işsizlik maaşı alabileceğini belirtmişsiniz. Sorum şu: Kısa çalışmaya 20.03.2020 tarihinde başladım ve hala devam ediyor. Bu tarihten geriye 3 yıl içinde 780 günüm var ancak 20.03.2020’den önceki son dört ayda 75 günüm bulunuyor. Kısa çalışma döneminden sonra işsizlik maaşı alabilir miyim? (Oğuz G.)

4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 50. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, işçi işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girer ve işsizlik ödeneğinden yararlanmak için kanunun öngördüğü şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırsa, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. İşsizlik ödeneğinden yararlanma şartı işçinin kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmasıdır. Kısa çalışma ödeneği alabilmek için de işsizlik ödeneği alma koşullarını yerine getirmek gerekiyor. Fakat kanun, ödeneği almaya başlamış ve hak ettiği süreyi doldurmadan girdiği işten ayrılan işçiler için istisna hak sağlıyor. Dolayısıyla, kısa çalışma ödeneği alırken veya aldıktan sonra herhangi bir nedenle işsiz kalan işçi işsizlik ödeneğinden yararlanır. İşçinin istifa etmesi veya işverenin haklı gerekçeyle işten çıkartmış olması işsizlik ödeneği almasına engel teşkil etmez.

Ancak, pandemi dönemine özgü olarak kısa çalışma ödeneği alma koşulları esnetildi. Normalde kısa çalışma ödeneği alabilmek için son 3 yılda en az 600 gün prim ödemek ve son 120 gün bir işverene bağlı olarak sigortalı çalışmak gerekiyor. Pandemi döneminde daha çok işçinin kısa çalışma ödeneği alabilmesi için bu koşullar sırasıyla 450 gün ve 60 güne indirildi. Bu nedenle son üç yıldaki prim günü 600’ün altında olup da kısa çalışma ödeneği alanlar işsizlik ödeneğinden yararlanamaz. Ancak, sizin gibi son üç yılda 600 günü bulunup 120 gün koşulunu yerine getiremeyenlerin işsizlik ödeneği alması gerektiğini düşünüyorum.

İŞÇİ TAM ZAMANLI KISA ÇALIŞMADA İKEN ÇALIŞTIRILABİLİR Mİ?

Pandemi başlangıcından itibaren KÇÖ alıyorum. Turizm sektöründe çalışıyorum ve işyeri kapanmadı. işçisini KÇÖ’den yararlandırıp ( 30 gün) çalışmaya devam ettiren, ödeneğin üzerini tamamlayan işverenler hakkında devlet hiçbir yaptırım yapmayıp, yine mi affedecek? Zira şikâyetler yapılıyor ama denetlemeye gelen yok. Daha sonra denetlense bile nasıl kanıtlanacak?

Altı yıldır aynı işyerindeyim. 7000 gün prim var. EYT mağduruyum. 3600’den yararlanarak işten ayrılmak istiyorum. Tam KÇÖ olduğu için işe gitmedim, yerime başka işçi aldılar. Bu durumda iki şekilde de tazminat ve işsizlik ödeneği alabilir miyim? Nasıl bir yol izlemem gerekir? (İsmi saklı)

İşçi kısa çalışmada gösterildiği gün ve saatlerde hiçbir şekilde çalıştırılamaz. İşverenin bu konuda hem işçiye hem de işsizlik fonunu zarara uğrattığı için İŞKUR’a karşı sorumluluğu vardır. Pandeminin ilk döneminde, gecikme yaşanmasın diye kolaylık sağlandığı için müsamaha gösterildi. Hatta 31 Ekim 2020 tarihine kadar olan dönemdeki yaklaşık 3 milyar liralık haksız KÇÖ affedildi. Ancak, o tarihten sonrasına ilişkin yeni bir af geleceğini sanmıyorum.

Söz konusu af işverenin işsizlik fonuna karşı yükümlülüğüne ilişkindir. İşçiye karşı sorumluluğu ise her koşulda devam etmektedir. Kısa çalışmada gösterildiği halde fiilen 1 gün dahi çalıştırılması işçi açısından haklı fesih sebebi oluşturur. İşçi bu gerekçeyle iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını talep ederek ayrılabilir.

Diğer taraftan, 8 Eylül 1999’dan önce işe girmiş biri olarak 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim gününü tamamlamış olduğunuz için SGK’dan alacağınız kıdem tazminatı yazısını işverene sunarak kıdem tazminatınızı alıp ayrılabilirsiniz. Son 3 yılda 600 prim günü ve son 120 gün hizmet akdi koşulunu yerine getirerek kısa çalışma ödeneği aldıysanız, kendi isteğinizle işten ayrıldığınızda işsizlik ödeneği de alabilirsiniz.

DOĞUM BORÇLANMASI İÇİN VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANILABİLİR Mİ?

Annemin sigorta girişi 1989 yılında yapıldı. 2018 yılında da emekli oldu. İki çocuk için doğum borçlanması parasını yatırdık. İnternette, doğum ve askerlik borçlanması için ödenen paranın vergi matrahından indirilebileceğini okudum. Bu haktan annem de yararlanabilir mi? (İsimsiz)

Ücret geliri elde edenler doğum ve askerlik borçlanması için ödedikleri primi, gelir vergisine esas kazançlarından indirebilirler. Örneğin 27 bin 475 TL tutarındaki doğum borçlanması priminin kazançlardan indirilmesiyle, en düşük vergi oranı (yüzde 15) uygulandığında dahi 4 bin 121 TL’si ödenecek vergiden mahsup edilir. Bu haktan beş yıl geriye dönük yararlanılabilir.

Ancak, vergi indiriminden yararlanabilmek için askerlik veya doğum borçlanmasının sigortalı olarak çalışırken yapılması, vergi iadesinden de yine çalışırken yararlanılması gerekmektedir. Anneniz emekli olduğu için geriye dönük olarak bu haktan yararlanamaz.

ASKERLİK BORÇLANMASI İLE ERKEN EMEKLİLİKTEN KİMLER YARARLANABİLİR?

11 Ağustos 1975 doğumluyum. Sigortalı çalışmaya 01.11.1989 tarihinde başladım. 1989’dan sonra sadece askerlik nedeniyle primim yatmadı, geri kalan sürede tam yattı. SGK’nın internet sitesinde 51 yaşında emekli olabileceğim görünüyor. Bu yaş doğru mudur? Askerlik borçlanması yapmam avantaj sağlar mı, emeklilik yaşı mı geriye çeker mi? (Ferhat C.)

Sorunuzdan anladığım kadarıyla askerliği sigortalı çalışmaya başladıktan sonra yapmışsınız. Sigortalı çalışmaya başladıktan sonra askere gidenler, askerlik borçlanmasıyla sadece prim günü satın alırlar. Sizin durumunuzdaki kişiler emeklilik için prim günleri eksik ise eksik günleri tamamlamak için askerlik borçlanması yapmalı. Aksi takdirde askerlik borçlanması gereksizdir.

Askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapanların sigorta başlangıç tarihi, borçlanma yaptıkları süre kadar geri çekilir. Böylece bazı durumlarda 1 günlük borçlanmayla bile emeklilik yaşını öne çekme hakkı elde ederler.

Sigortalı çalışmaya başladığınız tarih itibarıyla 5450 prim günüyle 51 yaşında emekli olabilirsiniz. 11 Ağustos 2026 tarihinden itibaren emeklilik dilekçesi verebilirsiniz.

Askerliği sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış olsaydınız, 523 gün askerlik borçlanması yaparak emeklilik yaşınızı 50’ye çekebilirdiniz.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

1973 doğumluyum. 1 Nisan 1986 tarihli sigorta girişim var. Emeklilik yaşım 49 görünüyor. Ancak prim günüm 2380. Askerlik borçlanması yaparsam 3600 günle ne zaman emekli olurum? (Selim M.)

1986 yılında 16 yaşında iken yapılan sigorta girişinizde uzun vadeli sigorta kollarına prim yatırılmışsa, yani staj sigortası değilse SSK’dan normal emeklilikte 5300 prim günüyle 49 yaşa tabisiniz. Yaşınızı 2022’de dolduruyorsunuz ancak prim gününü doldurabilmek için 2920 güne (sekiz yıl) ihtiyacınız bulunuyor.

3600 günle emeklilikte ise 60 yaşa tabisiniz. Askerlik borçlanması ve normal çalışmayla prim gününüzü 3600’e tamamladığınız takdirde 2033 yılında emekli olabilirsiniz. Dilerseniz, önce askerlik borçlanmasını yapmak şartıyla, kalan eksik günlerinizi isteğe bağlı sigorta ile de tamamlayabilirsiniz.