100 işçiden 9.5’i toplu sözleşme kapsamında

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın yayımladığı temmuz ayı istatistiklerine göre, 16 milyon 413 bin 359 sigortalı işçiden 2 milyon 421 bin 940’ı sendikalara üye. Sigortalı işçilerde sendikalaşma oranı yüzde 14.76 oldu. Bakanlığın verilerine göre, sendikalı işçi sayısı 2013 yılından beri düzenli olarak artıyor. 2013 ocak ayında 10 milyon 881 bin sigortalı işçiden 1 milyon 1 bini (yüzde 9.21) sendikalı işçilerden oluşurken, 2020 yılında 13 milyon 857 bin işçiden 1 milyon 918 bini (yüzde 13.84) sendikalı işçilerden oluştu.

2020 yılından bu yana olan son 3 yıllık dönemde sigortalı işçi sayısı 2 milyon 556 bin kişi artarken, sendikalı işçi sayısındaki artış 504 bin kişi oldu.

GERÇEK SENDİKALAŞMA ÖZEL SEKTÖRDE YÜZDE 5.5

İşçilerin sendikaya üye olması, her işçinin toplu iş sözleşmesinden yararlandığı anlamına gelmiyor. Bunun için sendikaların örgütlendikleri işyerlerinde çoğunluğu sağlayarak yetki alıp toplu iş sözleşmesi imzalaması gerekiyor. Sendikaların yetki almalarının önünde çeşitli engeller bulunuyor. Bunların başında yetki tespit süreçlerinin uzun sürmesi, yetki itirazlarının suistimal edilmesi ve bu süreçte sendikalı işçilerin işten çıkartılması sonucu yetkinin tartışmalı hale gelmesi gibi sebepler yer alıyor.

Tüm bu sebeplerden dolayı sendikalı 3 işçiden ancak 1’i toplu iş sözleşmesinden yararlanıyor. DİSK Araştırma Merkezi’nin (DİSK AR) eldeki en son 2021 yılına ait aktif sözleşme verilerine dayanarak yaptığı hesaplamalara göre, Türkiye’de toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçilerin kayıt dışındakiler dahil toplam işçi sayısına oranı yüzde 9.5 düzeyinde yer alıyor. Özel sektörde ise bu oran sadece yüzde 5.5 düzeyinde.

AVRUPA’NIN EN GERİSİNDEYİZ

Sendikalaşma oranı 2008 küresel krizinden bu yana dünyada düşüş eğiliminde. Ancak, başta Avrupa olmak üzere birçok ülkede sendikaların uyguladığı toplu iş sözleşmeleri sendika üyesi olmayan işyeri ve işçiler için de uygulanıyor. Böylece hem sendika üyesi olmayan işçilerin ücretlerinin belli düzeyde tutulması, hem de işletmeler arasında haksız rekabetin önlenmesi sağlanıyor.

Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Doç. Dr. Baki Oğuz Mülayim’in yaptığı araştırmaya göre, Avrupa Birliği’nde işçilerin yüzde 60’ı toplu iş sözleşmesi kapsamında yer alıyor. Bölgeler itibarıyla bakıldığında Almanya, Belçika, Hollanda, Avusturya, Slovenya, Lüksemburg gibi merkez batı Avrupa ülkelerinde sendikalaşma oranı yüzde 29 iken toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçilerin oranı yüzde 77.3’ü buluyor. Bu oran Fransa, Yunanistan, İtalya, Portekiz ve İspanya’yı kapsayan güney ülkelerinde yüzde 76.3, Danimarka, Finlandiya ve İsveç’te yüzde 64.7, İrlanda, İngiltere, Malta’da yüzde 37.8 düzeyinde.

Bu konuda en çarpığı örneği sendikalaşma oranının yüzde 8, toplu iş sözleşmesi kapsama oranının ise yüzde 98 olduğu Fransa oluşturuyor. Ülke bazında bakıldığında toplu iş sözleşmesi kapsama oranı İtalya’da yüzde 100, Avusturya’da yüzde 98, Belçika’da yüzde 96 seviyesinde yer alıyor.

Avrupa’da Türkiye’nin gerisinde sadece yüzde 7.9 ile Litvanya bulunuyor.

ÜCRETLERİN ARTMASI İÇİN ÖRGÜTLENME VE TEŞMİL

TÜRK – İŞ Genel Başkanı Ergün Atalay, konfederasyonun 71. Kuruluş yıl dönümü dolayısıyla yaptığı açıklamada, sendikalı işçilerin yaklaşık yarısının kamu çalışanlarından oluştuğuna dikkat çekti. Atalay, sendikaların, özel sektörde sendikal örgütlülüğü artırma çabalarını yoğunlaştırması gerektiğini belirtirken, sendikal örgütlenmenin önündeki engellerin kaldırılmasını istedi.

Türkiye’de uzun süredir ücretle çalışanların alım güçleri düşüyor. Sendikasız işyerlerinde ücret artışları tamamen işverenin inisiyatifinde yer alıyor. Sendikalaşmanın önünün açılması, sorunun çözüm yollarından biri. Ancak, Avrupa’da sendikalaşma oranı düşük olmasına rağmen toplu iş sözleşmesi kapsama oranının yüksek olduğu da unutulmamalı. Toplu iş sözleşme kapsama oranının yüksek olması, bir işkolunda imzalanan toplu iş sözleşmesinin o işkolundaki diğer çalışanlara da uygulanmasından kaynaklanıyor. Türkiye’nin de bu uygulamayı bir an evvel hayata geçirmesi gerekiyor.