Dünyanın kaderini değiştiren aşılar!
Tarih boyunca dünyada meydana gelen salgın hastalıkları durduracak aşılar milyonlarca insan hayatının kurtarılmasını sağladı. Hastalıkların aşılarını bulan bilim insanlarının kıymeti 2020 yılında yaşanan Covid-19 salgınında bir kez daha anlaşıldı. İşte, buldukları aşılarla dünyayı değiştiren bilim insanları...
EDWARD JENNER - ÇİÇEK AŞISI
Tarihte aşıya dair bilinen ilk çalışmalar, çiçek hastalığıyla ilgili yapılıyor. Bazı kaynaklar çiçek aşısının milattan önce 4. yüzyılda Çinliler tarafından geliştirildiğini iddia ederken bazı kaynaklar ise aşının kökeni olarak Orta Asya'da yaşayan Türkleri gösterir.
Bugünkü çiçek aşısının bilimsel olarak ilk çalışmalarını yapan kişi ise 1749 doğumlu İngiliz cerrah Edward Jenner'dır. Bir köy papazının çocuğu olarak dünyaya gelen ve Londra'da tıp eğitimi alan Jenner, 1775 yılında o dönemdeki en yaygın ve can alan hastalık olan çiçek hastalığıyla ilgili araştırmalara başlamıştır.
Jenner, geliştirdiği aşıyı ilk olarak köyündeki çocuklar üzerinde denemiştir. İlk günlerde dönemin bilim insanlarından tepkilere maruz kalan Jenner'ın geliştirdiği aşı o kadar başarılı oldu ki bugün bile tüm dünyada aynı aşı kullanılmaya devam ediyor.
MAURİCE RALPH HİLLEMAN - AŞILARIYLA EN ÇOK HAYAT KURTARAN BİLİM İNSANI
Aşı tarihinin en önemli bilim insanlarından birisi olan Maurice Ralph Hilleman, 1919 doğumlu Amerikalı bir mikrobiyologdur. Bugün KKK olarak bilinen kızamık, kızamıkçık ve kabakulak da dahil olmak üzere, dünyada en sık yapılan 14 aşıdan 8'ini bulmuştur.
Hilleman'nın toplamda geliştirdiği ya da geliştirilmesine öncülük ettiği aşı sayısı 40'a yakındır.
Buluşlarıyla tıp dünyasında "en çok hayat kurtaran bilim insanı" olarak kabul edilen Hilleman'ın kızamık, kızamıkçık ve kabakulağa çare bulduğu aşının hikayesi ise o dönemde 5 yaşında olan kızı Jeryl Lynn'a dayanır. Jeryl Lynn bu hastalığa yakalanır ve Hilleman kızının boğazından sürüntü alarak laboratuvara götürür.
Çalışmaları sonucu KKK aşısını geliştirir, bulduğu aşı virüsüne kızının adı Jeryl Lynn suşu adını koyar. Yıllar sonra yayınlanan bir röportajda babasının hikayesini anlatan Jeryl Lynn Hilleman "Tek yaptığım doğru zamanda, doğru virüsle ve doğru babayla hastalanmaktı" der.
Dünyanın ilk lisanslı kanser aşısı olan tavuk lenfoması (Marek hastalığı), su çiçeği, menenjit, zatürre, Hepatit A ve B aşıları da Hilleman'ın ya kendsinin geliştirdiği ya da geliştirmesine öncülük ettiği aşılar arasında bulunur.
PASTEUR - KUDUZ
1822 doğumlu Fransız mikrobiyolog ve kimyager Louis Pasteur aşı denilince akla gelen ilk isimlerden birisi. Şarbon, tavuk kolerası ve kuduz gibi virütik hastalıklar üzerine çalışan Pasteur, kuduz köpekler üzerine yaptığı çalışmaları güvenli hale getirmek için eski bir imparatorluk şatosunu gereğine uygun olarak düzenledi.
Burada aşıya ilişkin ilk adımları atan Pasteur aslında bir tıp doktoru değildi. Bu sebeple hekimler tarafından sıkça eleştirilere maruz kalan Pasteur, bütün tepkilere rağmen çalışmalarını sürdürdü.
Geliştirdiği kuduz aşısını tavşanlarda deneyen Pasteur ardından 11 köpekle deneylerine devam etti. Pasteur ilk kuduz aşısını 6 Temmuz 1885'de kuduz bir köpek tarafından ısırlmış 9 yaşındaki Joseph Meister'a uyguladı.
Çocuğun sağlık durumunun iyiye gitmesinin ardından Pasteur, ülkede "kahraman" ilan edildi.
HAFFKİNE - KOLERA VE VEBA
Tarihin en ölümcül salgınlarından birisi olan kolera ve vebaya karşı aşıyı geliştiren Waldemar Haffkine, 1890'da Ukrayna'nın Odessa bölgesinde dünyaya gelmiştir.
Öğrenci hareketlerinde yer aldığı için okuldan atılan Haffkine, bilimden uzak kalmamış atıldığı üniversitenin doktora tezini uzaktan vermiştir. Dünyanın birkaç bölgesinde baş gösteren koleraya karşı laboratuvar çalışmalarına katılan Haffkine uzun çalışmalardan sonra aşıyı bulmayı başardı.
Hayvanlar üzerinde yapılan testler olumlu sonuç verdi ve insan deneyini ilk kendi üzerinde yaptı. 1892'de testlerden olumlu sonuç alan Haffkine, bilimsel toplantılarda aşının güvenilirliğini anlatmaya çalıştı.
İngiliz hükümeti o dönemde kolonisi Hindistan'da aşının denenmesine izin verdi. 4 Hintli doktorla Kalküta'da çalışmalarını sürdüren Haffkine, yaptığı aşılamalar sayesinde Hindistan'daki kolera kaynaklı ölümleri 10 kat azalttı.
Aynı bölgede veba aşısı için çalışmalara başladı ve yine ilk kendisinde aşıyı denedi. Bombay'da veba önleme laboratuvarı kuruldu. Bu laboratuvar 1925'ten bu yana "Haffkine'in Mahatma Enstitüsü" adıyla anılıyor.
BLUMBERG - HEPATİT B
Dünyanın en yaygın bulaşıcı hastalıklarından olan Hepatit B'ye karşı geliştirilen aşıyla Nobel Ödülü'ne layık görülen Dr. Baruch Blumberg adını altın harflerle tarihe yazdırmış bir bilim insanı.
Bir gazeteye verdiği röportajında bulduğu Hepatit B aşısı ile 12-13 milyon kişinin hayatını kurtardığını ifade eden Blumberg, kendisini ise bir "kahraman" değil "araştırmacı" olarak gördüğünü ifade etti.
Blumberg'in bulduğu aşı 1976 yılında Amerikan Sağlık Bakanlığı'nda FDA onayı aldı.
ÖZLEM TÜRECİ VE UĞUR ŞAHİN - COVİD -19
ABD merkezli Pfizer ile birlikte Covid-19 hastalığına karşı yüzde 90 koruyuculuk sağlayan aşıyı bulan Almanya merkezli BioNTech şirketi, aileleri Türkiye'den Almanya'ya göçmüş Özlem Türeci ve Uğur Şahin tarafından 2008'de kuruldu.
Covid-19 aşısını bulan Türeci ve Şahin çifti, kansere karşı aşı geliştirmeye başladıklarını duyurdu. Özellikle bağırsak ve melanom olmak üzere çeşitli kanser türlerini hedefleyen ikili 2030'dan önce hazır olabileceğini söylüyor.
Kaynak: AA
