Hamile ve emziren kadın çalışanların hakları

Hamile ya da yeni doğum yapmış kadınların hangi koşullarda çalıştırılabileceği kanun ve yönetmelikle güvence altına alınmış bulunuyor. Hamile çalışanların bu güvenceden yararlanabilmesi için öncelikle sağlık kuruluşundan aldığı belge ile işvereni bilgilendirmesi gerekir. Yasal haklar, raporla yapılan bilgilendirmeden sonra uygulanmaya başlar. İşveren, bu andan itibaren, hamile veya süt emzirdiği bebeği bulunan çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin çalışan üzerindeki etkilerini değerlendirir. Çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörler varsa gerekli önlemi alır. İşveren, hamile veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riski olduğunu görür ise çalışma koşullarını, çalışma saatlerini değiştirmek zorundadır. Sağlık raporu doğrultusunda hamile çalışan gerekirse sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu değişikliklerden dolayı ücretinde indirim yapamaz. İşyerinde hamile kadını çalıştırmaya uygun hafif bir iş yoksa ücretsiz izin verme yoluna gidebilir.

Hamile oldukları sağlık raporuyla tespit edilen kadınlar, bu andan itibaren doğuma kadar geçen sürede 20.00-06.00 saatleri arasında çalışmaya zorlanamaz. Yarısından fazlası 20.00-06:00 arasına denk gelen gece vardiyalarında çalıştırılamazlar. Örneğin, 18.00-01.00 vardiyasında gece çalışması 4 saati aştığı için, böyle bir vardiyada hamile kadınlar çalıştırılamaz.

Kanun, yeni doğum yapmış kadınların doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılmasına da izin vermiyor. Bir yıllık sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğuna ilişkin sağlık raporu alınması halinde, raporda belirtilen süre boyunca gece çalıştırma yasağı uygulanır. Hamile ve emziren kadınların günlük çalışma süresi 7.5 saati aşamaz.

Kadın işçiler doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere 16 haftalık süre için çalıştırılamaz. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak süreye iki hafta eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olan kadın kendisi talep ederse, doktor raporu ile doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda, doğum öncesi kullanılmayan süreler doğumdan sonraki 8 haftalık süreye eklenir.

Doğumda veya doğum sonrasında annenin yaşamını yitirmesi halinde, çocuğun hayatta kalması şartıyla, doğum sonrası kullanılamayan analık izni sürelerini baba kullanır.

Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen eşe de çocuğun aileye teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılır.

150 ÇALIŞAN OLAN İŞYERİNE KREŞ YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Kadın çalışanlarının sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinde kreş yükümlülüğü bulunuyor. Bu durumda işveren ya doğrudan kreş açmak, ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak veya başka işverenlerle ortak kreş açmak zorunda.

İşyerinde çalışan kadın sayısının 150 ve üzerinde olup olmadığı belirlenirken kadınların yaşı, çocuğu olup olmaması veya medeni durumu dikkate alınmaz.

İşveren, 150 ve üzerinde kadın işçi çalıştırdığı halde kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın işçi için iş akdini haklı fesih sebebi doğar. Bu durumda, çocuğu bulunan kadın işçi kıdem tazminatını talep ederek, iş akdini feshedebilir. Ancak, iş akdini feshetmeden önce işverene noterden ihtarname çekerek süre vermesi gerekir. Verilen sürede işveren yükümlülüğünü yerine getirmezse iş akdinin feshi yoluna gidebilir.

KADIN İŞÇİ HAMİLELİK NEDENİYLE İŞTEN ATILABİLİR Mİ?

Otuz veya daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin iş akdi feshedilirken, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından, ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayandırılması gerekir. Hamilelik ve doğum geçerli bir sebep olarak kabul edilmiyor. Bu nedenle hamile ya da doğum nedeniyle işten atılan kadın işe iade davası açabilir.

“Uzun süre rapor kullanan hamile kadın işten atılabilir mi” şeklinde sorular geliyor. Bu konuda kanunda uygulanan kriter, bir yılda kullanılan rapor süresinin işçinin ihbar süresini 6 hafta aşıp aşmadığı.

Doğum ve gebelik gibi hallerde, kullandığı rapor süresi ihbar süresini 6 hafta aşan kadın çalışanların iş sözleşmesi feshedilebilir. Ancak kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.

İhbar süresinin 6 hafta aştığının tespitinde, analık izninin bitiminden sonra birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün olarak uygulanan yarım gün çalışma izninin bitimindeki süreler dikkate alınır.