Kültürel ve doğal miraslarımız XL (St. Nicholas Kilisesi)

3'üncü yüzyılın ikinci yarısında Patara'da doğup Myra'da (Günümüzdeki Demre) piskoposluk yapmış olan St. Nicholas'ın saygın dini kişiliği, öldükten sonra aziz mertebesine ulaşmasını sağladı. St. Nicholas, başta eski Rusya Çarlığı olmak üzere Avrupa'nın birçok ülkesinin en popüler azizi oldu.

Almanya'nın Freiburg, İtalya'nın Bari ve Napoli kentleriyle tüm Sicilya adasında özel saygı duyulan St. Nicholas, Flemenkçe ve İngilizce'de Santa Klaus olarak tanınırken New York'u koruyan azizlerden biri olarak sayılıyor.

Noel Baba geleneği St. Nicholas inancıyla bütünleştirilerek yarı dini ve çok popüler efsanevi bir tipin yaratılmasına sebep oldu. Bu tipin kökünün kuzey ülkelerinin çok eski inançlarından alındığı, Noel Baba'nın geyikler tarafından çekilen bir kızakla dolaşmasından anlaşılıyor. Oysa ki gerçek Myralı St. Nicholas'ın yaşadığı yerler hiç kar görmeyen Akdeniz kıyıları. Onun zor durumda olan çocukları koruyucu kişiliği, Noel geceleri hediyeler getirdiğine inanılan sempatik bir ihtiyara dönüştü.

St. Nicholas, Noel Baba'ya dönüşmeden önce Doğu Akdenizli gemicilerin saygı gösterir bütün su taşıtlarına ikonası asılırdı. Hatta 'Dümenini St. Nicholas tutsun' dileği bir gelenek haline gelmişti.

St. Nicholas Kilisesi, Bizans sanat tarihiin nin önemli bir anıtı, mimari üslubu ve süslemesiyle Orta Bizans Dönemi'nin en seçkin örneklerinden biri. 5'inci yüzyılda Myra, Likya eyaletinin başkenti, Myra Başpiskoposu'nun da Anadolu'nun ikinci büyük din otoritesi olması, St. Nicholas'ın ölümünden sonraki yıllarda şehrin saygınlığının artmasında büyük rol oynadı. Myra halkı ölümünden sonra St. Nicholas adına önce bir anıt, sonra da büyük bir bazilika inşa ettirdi. Aynı dönemde adına İstanbul'da büyük bir kilise yapıldı. Myra'daki bazilika depremler ve şehre yapılan akınlar sonucu 8'inci yüzyılda büyük hasar görürken 9'uncu yüzyılda kubbeli kilise olarak yeniden inşa edildi.

St. Nicholas Kilisesi'ne daha sonraki ilaveler 11'inci yüzyılda Orta Bizans devrinde gerçekleşti. Kilisenin en önemli onarımı 1042'de İmparator IX. Konstantin ile eşi Zoe tarafından yaptırıldı. Duvar freskleri ve taban mozaiklerinin çoğu da bu onarım sırasında yapıldı. Yüzyıllar içinde çeşitli nedenlerle tahrip olmuş kilisenin diğer geniş kapsamlı onarımı 1862'de Rus Çarı I. Nikolay tarafından gerçekleştirildi. Orijinal planından oldukça sapmış bu onarıma ait çan kulesi ve omurgalı yeni orta kubbe ekleri bu çalışmaların ürünü. Bugünkü kilisenin özgün temelleri üzerinde değişik zamanlarda yapılmış birçok yapı vardı. Bunun sonucunda St. Nicholas Kilisesi çeşitli dönemlerde inşa edilmiş bir kompleks görünümüne sahip oldu.

UNESCO'nun Dünya Miras Geçici Listesi'nde Türkiye'nin 77'si kültürel, 3'ü doğal ve 3'ü karma (Kültürel / Doğal) olmak üzere toplam 83 varlığı bulunuyor. UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında Taraf Devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi'ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletmekle yükümlüdürler.

UNESCO Dünya Miras Merkezi'nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi'ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi'nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

İlk kez 1994'te UNESCO Dünya Miras Merkezi'ne iletilen Geçici Listemiz 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020'da güncellendi.