Analıkızlı yemeğinin hikayesi nedir?
Lezzet şahane, görüntü 10 numara 5 yıldız. Peki ya isimler ve hikâyeler? Bende merak ettim sizin için araştırdım.
Dünyanın sayılı mutfaklarından biri olan mutfağımız, çeşitlilik ve lezzet açısından tam bir yemek cenneti. Türk mutfağı denince aklımıza her bölgenin yıldızı, lezzetli birçok yemek geliyor. İmambayıldı, analıkızlı, alinazik, perde pilavı… Lezzet şahane, görüntü 10 numara 5 yıldız. Peki ya isimler ve hikâyeler? Bende merak ettim sizin için araştırdım. Birlikte bakalım;
Analı Kızlı
Asırlardır birçok şakaya malzeme olmuş bir yemektir kendileri. Çorba olduğunu veya bu şekilde yöresel kullanımı herkes tarafından bilinmez. Adana yöresine ait sıcak başlangıç olarak servis edilir. İçli köftenin farklı bir versiyonu olan Analıkızlı, bulgurdan yapılan minik toplar ve içli köfte şeklinde olan büyük toplar ile birlikte kaynatılır. Üzerine yağ, salça, bul biber ile servis edilir. Hikâyesi ise oldukça ilginçtir. Çeşitli rivayetlerde anaya verilen isim Hatice ve Suzi ana olarak değişse de hikâyenin içeriği değişmemiş. 7 erkek annesinin hikâyesi olduğu bilinmekte. Hep bir kız çocuğu olmasını istemiş ve uzun zaman sonra bir kızı olmuş. Yıllar sonra kızını istemeye gelmişler ancak annesi razı gelmemiş. Kızı ise birine âşık olup onunla kaçmış. Kısa süre sonra kızı geriye dönmüş. Bunun şerefine 7 gün 7 gece ziyafet verilmiş. Verilen ziyafette kızına düşkünlüğü ile bilinen annenin elinden çıkan bu çorba Analıkızlı olarak adlandırılmış. Büyük köfteler anneyi, küçük köfteler ise kızı olarak nitelendirilmiş.
İmam Bayıldı
Patlıcan sevenlerin ilk tercihi olan İmam Bayıldı, ülkemizde en çok tüketilen yiyeceklerin arasında yer almakta. Araştırırken bu yemek ile ilgili iki rivayet olduğunu gördüm. Eski zamanlarda imam işten yorgun, argın eve gelmiş. Eşinin yaptığı yemeği yedikten sonra o kadar yemiş ki sonrasında beğenip bayılmış. Bir diğer rivayete göre ise imam, zengin bir zeytinyağı tüccarının kızı ile evlenmiş. Eşinin çeyizinde bol miktarda kaliteli zeytinyağı varmış. Kadın ilk günlerde kocasına zeytinyağı, domates ve soğan eklenmiş bir patlıcan yemeği hazırlamış. On üçüncü günde evde patlıcan bulunmadığından buna şaşıran imam evde zeytinyağı kalmadığını öğrendiği için bayılmış.
Alinazik
Patlıcan yemeklerinin en güzellerinden. Aslında bir ana yemek olmasına rağmen ocak başı restoranlarda genelde meze olarak servis ediliyor. Alinazik ’in çıkış hikâyesi Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim dönemine kadar uzanmakta. Seferden dönen Yavuz Sultan Selim güzergâhı üzerine bulunan Gaziantep’in yavuz eli ilçesinde konaklamış. Oranın sakinleri padişahı en iyi şekilde ağırlamak istedikleri için ziyafet hazırlamış. Kim olduğu bilinmemekle beraber Anadolu kadını patlıcanları közlemiş ve taze kuzu etini kavurmuş. Yoğurdu sarımsaklayıp tuzlamış. Közlediği patlıcanları sarımsaklı yoğurt ile karıştırıp, kavurduğu eti bu karışımın üzerine alttaki karışım gözükmeyecek şekilde sermiş. Son olarak etrafını yeşilbiber ve domateslerle süslemiş ve yemeğini padişaha iletmiş. Yemeğin tadına bakan padişah bu yemeği çok beğenmiş. “Bu yemeği hangi eli nazik yaptı?” diye sormuş. O günden sonra yemeğin adı “eli nazik” olarak kalmış.
Höşmerim
Balıkesir’in dillere destan meşhur lezzeti Höşmerim. Peynir ile şeker ikilisinin bir arada kavrulup yendiği nefis bir tatlı. Birçok farklı çeşidi bulunmakta cevizlisi, fıstıklısı, peynirin en yoğun hallerine kadar denenmiş bir lezzet. Gelelim hikâyesine, rivayete göre evin erkeği askere gider. Uzun bir zaman sonra geri döner. Annesi ise hemen mutfağa gider ancak evde hazır bir şeyler yoktur. Süzekte asılı taze peynir gözüne çarpar ve peynirden bir şeyler hazırlamaya karar verir. Taze peyniri hafif ateşte pişirmeye başlar. İçine yumurta sarısı, şeker ve irmik (un) katarak pişirir. İlk defa yaptığı için eşine tattırır. “Hoş mu erim?” diye sorar. Eşi ise “Hoş hoş” diyerek yanıtlar. Kulaktan kulağa yayınlan bu rivayetten sonra tatlının ismi höşmerim olarak adlandırılır.
Vezir Parmağı
İrmikli ve şerbetli tatlı severler burada mı? Vezir parmağı şerbetli tatlılar arasında en çok tercih edilenlerden arasında. Un, yağ, yumurta ile hazırlanan dışı çıtır çıtır olan irmik dokusu ve kıvamı ve şerbeti ile harika bir lezzet. Osmanlı mutfağının vazgeçilmezi olan bu tatlının hikâyesini duyunca çok şaşırdım. Zamanın birinde padişah, veziriyle birlikte ava gitmiş ve kaza ile başparmağı kesilmiş. Vezir ise bunda da vardır bir hayır padişahım diyerek teselli vermiş. Başka bir gün padişah, insan yiyen bir kabileyle karşılaşmış. Ancak kabile vücudunda kesik olan insanları yemediğini görmüş. Padişah parmağının kesik olması nedeniyle kurtulmuş ve başparmağı simgeleyen bu tatlı ismini buradan almış.
Perde Pilavı
Siirt’in en güzel lezzetlerinden biri olan perde pilavı. Biraz uğraştıran ama lezzetiyle tadı damakta kalan bir ana yemek bence bu lezzete pilav demek haksızlık olur doğrusu. Çok eski Türk yemeklerinden olan perde pilavı, her malzemesi ayrı bir mesaj ve anlam içermektedir. Kayınvalidenin evine gelen yeni geline el yapımı yufka ile kaplanmış bir pilav sunmuş. Bu ev artık senin de evin mesajını içerirmiş. Bu evin sırlarını, sorunlarını yaşadığın tüm olumsuzlukları kendi sorununmuş gibi saklamalısın ve belli etmemelisin demek istemiş. Böylelikle valide pilavın yufkasını gelinin manevi bağlılığını sağlarmış. Pilav için kullanılan pirinç tanelerinin de, yeni gelinin evine girerken başından aşağı dökülen pirinç tanelerinin bolluk ve bereketli getirdiğine inanılmasından kaynaklanırmış. Pilavın içerisinde kullanılan bademler erkek, dolamlık fıstıklar ise kız torunu simgelermiş. Kuş üzümleri sağlığı, acı ve tatlı baharatlar ise hayatın acı ve tatlı günlerini temsil edermiş. Karabiberin anlamı ise çok manidardır. Karabiber kaynanayı temsil ederken, horuz eti ise evin erkeğini karşılarmış.